ارزیابی موجودی مواد و روشهای قیمت گذاری مواد صادره از انبار

در حسابداری مقدماتی با بحث ارزیابی موجودی کالا در پایان دوره مالی در مؤسسات بازرگانی آشنا شدید و اثرات این روشها را بر تعیین سود و زیان ناویژه فرا گرفتید.

می دانید موجودی مواد بخش عمده ای از موجودیها و دارائیهای جاری مؤسسات تولیدی را تشکیل می دهند در ضمن بخش اساسی بهای تمام شده تولیدات و کالای فروش رفته متشکل از مواد مصرفی می باشد. همچنین می دانید مواد خریداری شده ارسال شده به تولید با نرخهای متفاوتی خریداری می گردد بنابراین واضح است برای تعیین بهای تمام شده تولیدات لازم است مشخص شود چه موادی با چه نرخی به حساب تولید و کالای در جریان ساخت منظور شده است یعنی در واقع حساب کنترل کالای در جریان ساخت بابت مواد مصرف شده به چه نرخ بدهکار و حساب کنترل مواد با چه نرخ بستانکار می شود.

در مؤسسات تولیدی برای تعیین موجودی مواد انبار و ارسال مواد به خط تولید از روشهای متفاوتی چون؛

1) اولین صادره از اولین وارده (Fifo)

2) اولین صادره، از آخرین وارده (Lifo)

3) میانگین ( Average)

استفاده می شود این روشها با توجه به سیاستهای مدیریت و نوع صنعت انتخاب می گردد.

نحوه ارسال مواد به روش اولین صادره از اولین وارده (Fifo) چگونه می باشد؟

این روش بر این فرض استوار است که انبار مواد دو درب دارد. مواد از یک درب وارد و از درب دیگر خارج و به خط تولید ارسال می گردد یعنی در واقع مواد خریداری شده به همان ترتیب ورود، به خط تولید ارسال می گردد در این روش موجودی مواد پایان دوره در واقع از موجودی مواد آخرین خرید تشکیل شده است و موجودی موادی که در ترازنامه نشان داده می شود به نرخ روز و بازار نزدیکتر است و با واقعیت مطابقت بیشتری خواهد داشت ولیکن مواد مصرفی تولید به نرخ قدیمی تر می باشد بنابراین ممکن است بهای تمام شده محصولات ساخته شده به قیمت روز و بازار نباشد.

به شکل زیر که نحوه ارسال مواد را در روش Fifo نشان می دهد توجه کنید:

استفاده از این روش زمانی مناسب می باشد که تغییرات قیمت مواد متعادل است چرا که اگر قیمتهای بازار در نوسان شدید باشد تفاوتهای عجیبی در بهای تمام شده محصولات ایجاد می شود به عنوان مثال در یک تاریخ مشخص مواد مصرفی برای کار شماره (1) به نرخ 50 ریال محاسبه شده است و چند وقت بعد برای کار شماره 2 همان مواد مصرفی با نرخ 100 ریال منظور می گردد.

برگشت مواد به فروشنده و یا برگشت مواد از خط تولید به انبار به روش Fifo

همچنانکه قبلاً اشاره شد برگشت مواد به فروشنده در مؤسسات تولیدی با نرخی در کارت حساب انبار ثبت می گردد که اگر به خط تولید ارسال می گردید با توجه به روشی که مورد استفاده می باشد باید ثبت می شد یعنی در واقع فرض می شود مواد به خط تولید ارسال می گردد و در ثبت حسابداری مابه‎التفاوت این نرخ با نرخ واقعی که از طرف فروشنده برگشت می شود در حساب اصلاح مواد نشان داده می شود. در برگشت مواد از خط تولید به انبار مواد برگشت شده با نرخ زمانی که به خط تولید ارسال شده است در کارت حساب مواد مجدداً ثبت و منظور می گردد.

به مثال زیر توجه کنید

اطلاعات زیر از شرکت تولیدی زاگرس در ارتباط با خرید و ارسال ماده اولیه آلفا به خط تولید در دسترس می باشد.

با توجه به اینکه کارت حساب مواد به روش Fifo( اولین صادره از اولین وارده) تکمیل می گردد کارت حساب مواد به شکل صفحه بعد تکمیل خواهد شد.

در تکمیل کارت حساب مواد و روشهای حسابداری مواد برگشت شده به انبار و فروشنده نکات زیر قابل توجه است.

اول آنکه: مواد برگشت شده به فروشنده در ستون وارده کارت حساب مواد به رنگ قرمز و یا به صورت یک رقم منفی در پرانتز نشان داده می شود مانند مورخ 28/3/80

دوم آنکه: مواد برگشت شده از خط تولید به انبار نیز بعنوان یک رقم منفی در ستون صادره کارت حساب انبار نشان داده می شود و تعداد و مبلغ مواد برگشت شده به انبار به جمع موجودی اضافه خواهد شد مانند مورخ 3/4/80 در مثال فوق.

لازم است بدانید مواد برگشت شده به فروشنده و مواد برگشت شده از خط تولید نیز به صورت زیر در حسابها ثبت خواهد شد ( فرض کنید مبلغ مواد برگشت شده به فروشنده نقداً دریافت گردد)

نحوه ارسال مواد به روش اولین صادره از آخرین وارده Lifo چگونه می باشد

این روش بر این فرض استوار است که انبار یک درب دارد و خروج مواد از انبار از آخرین مواد خریداری شده که نزدیک درب می باشند به خط تولید صورت می پذیرد.

در این روش موجودی مواد پایان دوره از اولین خریدها و موجودی اول دوره تشکیل شده است و موارد ارسال شده به تولید از آخرین خریدها می باشد.

بنابراین قیمت تمام شده کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده به قیمت بازار نزدیکتر می باشد و در نهایت تعیین قیمت فروش کالا با توجه به قیمت بازار آسانتر صورت خواهد پذیرفت. به شکل زیر که نحوه ورود و خروج را در روش Lifo نشان می دهد توجه کنید.

زمانی که روش ارزیابی مواد (Lifo) می باشد و قیمتها در بازار رو به افزایش است یعنی در واقع شرایط اقتصاد تورمی می باشد اختلاف زیادی بین ارزش موجودی مواد پایان دوره و ارزش بازار وجود خواهد داشت و در شرایط رکود اقتصادی ( کاهش قیمتها) ارزش موجودی مواد پایان دوره بیش از ارزش جاری مواد در بازار خواهد بود که در این حالت باید حتماً اختلاف ارزش موجودی پایان دوره و ارزش بازار و یا در واقع زیان کاهش قیمتها در حساب زیان مؤسسه نشان داده شود تا ارزش موجودیهای مواد در ترازنامه از قیمت تمام شده به قیمت بازار کاهش داده شود.

در ضمن باید توجه داشته باشید اختلاف ارزش موجودی پایان دوره و ارزش بازار در شرایط افزایش قیمتها ( تورمی) در حسابها نشان داده نمی شود.

ممکن است این سؤال برای شما مطرح شود چرا در شرایط تنزل قیمتها برخلاف اصل بهای تمام شده عمل می شود و در شرایط تورمی این چنین نیست. باید اشاره داشت این عمل بنا به دلایلی از اصول حسابداری می باشد که از حوصله مبحث درس خارج می باشد امیدواریم در سطوح بالاتر این مباحث را دنبال کنید.

برگشت مواد به فروشنده و یا برگشت مواد به انبار به روش Lifo

در این روش نیز برگشت مواد به فروشنده همانند روش قبل بر این فرض استوار است که مواد با رعایت روش موجود یعنی اولین صادره از آخرین وارده که به خط تولید ارسال می شود، به فروشنده برگشت داده شده است و به لحاظ این مورد در کارت حساب انبار ثبت می گردد. همچنین در ثبت حسابداری برگشت مواد به فروشنده، مابه التفاوت این نرخ (نرخ Lifo) با نرخ واقعی برگشت شده از طرف فروشنده در حساب اصلاح مواد نشان داده می شود.

در ضمن برگشت مواد به انبار با نرخی در کارت حساب انبار ثبت می شود که قبلاً به خط تولید ارسال شده است.

در زیر به نحوه تکمیل کارت حساب مواد به روش Lifo با همان اطلاعات مثال اول توجه کنید:

قابل توجه است که در تاریخ 28/3 در مثال مذکور مبلغ مواد برگشت شده به فروشنده نقداً دریافت می شود و ثبت زیر در حسابها صورت می پذیرد:

و در زمان برگشت مواد از خط تولید به انبار در تاریخ 3/4 ثبت زیر در حسابها صورت خواهد پذیرفت.

نحوه ارسال مواد به روش میانگین (Average) چگونه می باشد

روش میانگین به طور معمول زمانی به کار گرفته می شود که نرخ بازار مواد متغیر و دارای نوسانات نامنظم و شدید باشد.

با بکارگیری این روش سعی می گردد تغییرات و نوسانات نرخ مواد به محصولات در جریان ساخت انتقال یابد چرا که در این روش فرض بر این است که مواد ارسال شده به خط تولید ترکیبی از خریدهای مختلف با نوسانات قیمت ایجاد شده می باشد.

روش عمل هم به این صورت می باشد، زمانی که موادی به انبار وارد می شود مبلغ موجودی انبار به مبلغ مواد خریداری شده اضافه می شود و حاصل بر تعداد موجودی انبار به علاوه تعداد خریداری شده تقسیم می شود تا نرخ جدید مواد محاسبه شود و با این نرخ جدید محاسبه شده مواد به خط تولید ارسال می گردد.

در این روش مواد ارسال شده به خط تولید با توجه و لحاظ نرخ آخرین خریدها به حساب تولید منظور می شود بنابراین در قیمت محصولات نوسان نرخ بازار مواد چه افزایش و چه کاهش تأثیر داده شده است البته باید توجه داشت در مواردی که دفعات خرید طی دوره زیاد باشد مرتباً تعیین و محاسبه نرخ جدید کار دشواری خواهد بود.

برگشت مواد به فروشنده و یا برگشت مواد از خط تولید به انبار به روش میانگین

در این روش برگشت مواد به فروشنده با آخرین نرخ مواد محاسبه شده به فروشنده برگشت می شود و در کارت حساب مواد ثبت می گردد و همانند روشهای Fifo و Lifo مابه التفاوت نرخ محاسبه شده مواد و مبلغ دریافتی از فروشنده به حساب اصلاح مواد منظور می گردد.

در برگشت مواد از خط تولید به انبار نیز مواد برگشت شده به نرخ زمانی که به خط تولید ارسال شده است در کارت حساب مواد ثبت می گردد در صورتی که نرخ برگشت مواد با نرخ موجودی متفاوت باشد باید نرخ جدید با توجه به روش مذکور محاسبه و به حساب منظور شود.

به نحوه تکمیل کارت حساب مواد به روش میانگین در ارتباط مثال ذکر شده در قبل توجه کنید.

در تاریخ 28/3 بابت برگشت مواد به فروشنده ثبت زیر در حسابها صورت خواهد پذیرفت.

در پایان لازم است به این نکته توجه داشته باشید با مقایسه مانده موجودی مواد پایان دوره خواهید دید که در روش ارزیابی میانگین، موجودی مواد ارزیابی شده بین ارزیابی به روش Fifo و روش Lifo خواهد بود.

بنابراین اثبات می شود در روش میانگین تغییرات و افزایش قیمتهای نرخ بازار به موجودی پایان دوره و کالای ساخته شده منتقل شده است. در صورتی که روش Fifo این تغییرات در موجودی پایان دوره و در روش Lifo در کالای ساخته شده مشاهده می شود.

منبع :http://www.asman7.com