وقتی دهخدا از سفر بالکان بازگشت، انقلاب مشروطه کم و بیش آغاز شده بود. او که همیشه به فکر پیشرفت و ترقی مملکت خود بود، انقلاب مشروطه را راه مناسبی برای رسیدن به این هدف می دید. او در آغاز ورود به ایران، از طرف امین الضرب مهدوی به عنوان معاون و مترجم" موسیو دوبروک" مهندس بلژیکی اداره شوسه خراسان، استخدام شد. از همین زمان دیگران از نامه های اداری و نحوه کار دهخدا، استعدادهای او- خصوصا استعدادش در نویسندگی را شناخته بودند.

شش سال بعد، دهخدا از طرف میرزا جهانگیر خان شیرازی و میرزا قاسم خان تبریزی به عنوان نویسنده ای در روزنامه صوراسرافیل، به تهران دعوت شد. ورود دهخدا به روزنامه صوراسرافیل در واقع آغاز فعالیتهای سیاسی دهخدا بود.

روزنامه صوراسرافیل که در حقیقت یک هفته نامه بود نه ماه پس از اعلام مشروطیت، روز پنج شنبه هفدهم ربیع الاول سال 1325 قمری در محل کتابخانه تربیت واقع در خیابان ناصری تهران منتشر شد.

صوراسرافیل یکی از اساسی ترین سلاح های مشروطه خواهان بود که تیراژ هر شماره  آن حدود بیست و چهار هزار نسخه بود. این روزنامه به طرزی ماهرانه برای اولین بار در ایران توانسته بود طنز و اخبار و مقالات سیاسی و نیازهای مردم آن زمان را به طرزی دلپذیر و مردم پسند در قالب یک روزنامه چاپ کند. شاید این اولین روزنامه ایران بود که مردم کوچه و بازار نیز آن را می خواندند. آن زمان مردم تهران به غیر از شاهنامه خوانی و افسانه گویی و کارهایی از این قبیل سرگرمی دیگری به نام روزنامه خواندن نیز داشتند. مردم دسته دسته می نشستند و با شور و شوق از کودکان روزنامه فروش روزنامه ای را می خریدند که هم نیازها و مشکلاتشان را مطرح می کرد و هم مایه تفریحشان بود.

از میان مطالب این روزنامه آنچه بیش از همه طرفدار داشت و باعث شهرت روزنامه شده بود، ستونی به نام "چرند و پرند" بود که با امضای "دخو" به چاپ می رسید و نویسنده آن دهخدا بود. نوشته های دهخدا در ستون چرند و پرند از دو نظر قابل توجه است: اولا سبک نوشتار دهخدا در این مقالات، که می توان آن را سبک جدیدی در نگارش فارسی دانست و بنا به تایید بسیاری از مورخین، سبک نگارش او در چرند و پرند سبکی کاملا نو بود و بسیاری از نوشته های امروزی برگرفته از آن سبک هستند. هم چنین استدلال ها و طعنه های سیاسی دهخدا در دفاع از مشروطه در نوع خود بی نظیربود و تاثیر زیادی در طرفداری مردم از حکومت مشروطه داشت.

صوراسرافیل در طول مدت انتشار پنج بار متوقف شد. وقفه اول و دوم آن هردو به خاطر مقالات تند و تیز روزنامه بود و هر دوبار روزنامه برای مدتی منتشر نشد. پس از مدتی روزنامه مجددا توقیف شد و محل چاپ روزنامه نیز مورد غارت و حمله قرار گرفت. دفعه چهارم، وقفه در انتشار طولانی شد و مهمترین دلیل آن بیماری دهخدا ذکر می شد. آخرین توقف در کار چاپ روزنامه سه روز قبل از به توپ بستن مجلس شورای ملی بود. پس از حاکم شدن فضای رعب و وحشت در جامعه، دهخدا و تقی زاده و سید جمال الدین واعظ و تعدادی دیگر در خانه های نزدیک مجلس شورای ملی پنهان شدند. سپس به مدت بیست و پنج روز به عنوان پناهنده سیاسی در سفارت انگلیس به سر بردند تا اینکه بالاخره محمد علی شاه با هر تدبیری که بود آنها را از آنجا بیرون و تبعیدشان کرد.

دهخدا ابتدا به نزد محمد خان قزوینی در پاریس رفت و پس از مدتی از آنجا خود را به شهر ایوردن سوئیس رساند و در آنجا نیز سه شماره دیگر از روزنامه صوراسرافیل را به هر زحمتی که بود به چاپ رساند و با هزار دردسر به تهران فرستاد. مدتی بعد عازم استانبول شد و در آنجا روزنامه فارسی سروش را به کمک ایرانیان منتشر کرد که حدود پانزده شماره از آن منتشر شد.

طرفداری دهخدا از مشروطه خواهان تا به آنجا بود که وقتی کودتای بیست و هشت مرداد به پیروزی رسیده بود وسربازان شاه به دنبال دکتر فاطمی می گشتند تا او را دستگیر کنند، به خانه دهخدا ریختند و خانه او را برای پیدا کردن دکتر فاطمی به هم ریختند و چون او را نیافتند، دهخدا را بازداشت کردند و با شکنجه های بسیار سعی کردند تا حرفی از زیر زبان آن پیرمرد بیرون بکشند. سرانجام نیز چون به نتیجه ای نرسیدند پیکر نیمه جان او را در دالان خانه اش رها کردند و سرانجام علی اکبر دهخدا در سن 77 سالگی جان به جان آفرین تسیلم کرد.

استاد علی اکبر دهخدا از خبره ترین و فعال ترین استادان ادبیات فارسی در روزگار معاصر است که بزرگترین خدمت به زبان فارسی در این دوران را انجام داده. لغت نامه بزرگ دهخدا که در بیش از پنجاه جلد به چاپ رسیده است و شامل همه لغات زبان فارسی با معنای دقیق و اشعار و اطلاعاتی درباره آنهاست و کتاب امثال و حکم که شامل همه ضرب المثل ها و احادیث و حکمت ها در زبان فارسی است خود به تنهایی نشان دهنده دانش و شخصیت علمی استاد دهخدا هستند. دهخدا به غیر از زبان فارسی به زبانهای عربی و فرانسوی هم تسلط داشته و فرهنگ فرانسوی به فارسی او نیز هم اکنون در دست چاپ می باشد.
دهخدا علاوه بر این که دانشمند و محقق بزرگی بود مبارز جدی و کوشایی نیز در انقلاب مشروطه محسوب می شد. او مبارزه را نیز از راه نوشتن ادامه می داد و مطالب خود علیه رژیم مستبد قاجار را در روزنامه صور اسرافیل که از روزنامه های پرفروش و مطرح آن زمان بود چاپ می کرد.
لغت نامه که بزرگترین و مهمترین اثر دهخدا محسوب می شود 45 تا 50 سال از وقت دهخدا را گرفت. یعنی سالها بیش از آنچه که حکیم ابوالقاسم فردوسی صرف شاهنامه خود کرد. لغت نامه نه تنها گنجینه ای گرانبها برای زبان فارسی است، بلکه معانی و تفسیرات و شروح تاریخی بسیاری از کلمات عربی را نیز داراست.

علی اکبر دهخدا سال 1297 ه.ق ( 1257 خورشیدی) در تهران متولد شد. گر چه اجدادش قزوینی بودند، ولی پدرش "خان بابا خان" که از ملاکان متوسط قزوین بود، پیش از ولادت وی از قزوین به تهران آمد و در این شهر اقامت گزید. ده ساله بود که پدرش فوت کرد و فردی به نام میرزا یوسف خان قیم او شد . دو سال بعد میرزا یوسف خان نیز در گذشت و اموال پدر دهخدا به فرزندان یوسف خان رسید.

در آن زمان یکی از فضلای عصر به نام شیخ غلامحسین بروجردی از دوستان خانوادگی دهخدا کار تدریس او را به عهده گرفت و دهخدا تحصیلات قدیمه را در نزد وی آموخت.  وی مردی مجرد بود، و حجره ای در مدرسه حاج شیخ هادی (در خیابان شیخ هادی کنونی) داشت که در آن به تدریس زبان عربی و علوم دینی مشغول بود. استاد دهخدا غالباً اظهار می کرد که هر چه دارد، در نتیجه تعلیم آن بزرگ مرد بوده است. بعدها که مدرسه  سیاسی در تهران افتتاح شد، دهخدا در آن مدرسه مشغول تحصیل گردید و با مبانی علوم جدید و زبان فرانسه آشنا شد.

معلم ادبیات فارسی آن مدرسه محمد حسین فروغی، موسس روزنامه "تربیت" و پدر ذکاء الملک فروغی بود که گاهی اوقات، تدریس کلاس ادبیات را به عهده دهخدا می گذاشت. چون منزل دهخدا در جوار منزل مرحوم آیت الله حاج شیخ هادی نجم آبادی بود؛ وی از این حسن جوار استفاده کامل می برد و با وجود صغر سن مانند اشخاص سالخورده از محضر آن بزگوار بهره مند می گشت. در همین ایام به تحصیل زبان فرانسه پرداخت و پس از درس خواندن در آن مدرسه، به خدمت وزارت امور خارجه در آمد. سال 1281 شمسی هنگامی که 24 سال داشت،معاون الدوله غفاری که به وزیر مختاری ایران در کشورهای بالکان منصوب شده بود، دهخدا را با خود به اروپا برد و استاد حدود دو سال و نیم در اروپا و بیشتر در وین پایتخت اتریش اقامت داشت . وی در آنجا فراگیری زبان فرانسه و معلومات جدید را تکمیل کرد.

مراجعت دهخدا به ایران مقارن با آغاز دوران مشروطیت بود. حدود سال 1325 هجری قمری (نهم خرداد 1286 هجری شمسی) با همکاری مرحوم جهانگیرخان و مرحوم قاسم خان، روزنامه صوراسرافیل را منتشر کرد. این روزنامه از جراید معروف و مهم صدر مشروطیت بود. جذاب ترین قسمت آن روزنامه ستون فکاهی بود که با عنوان "چرند و پرند" به قلم استاد و با امضای "دخو" نوشته می شد. سبک نگارش آن در ادبیات فارسی بی سابقه بود و مکتب جدیدی را در عالم روزنامه نگاری ایران و نثر معاصر پدید آورد. وی مطالب انتقادی و سیاسی را با روش فکاهی طی مقالات خود در آن زمان منتشر می کرد. پس از تعطیلی مجلس شورای ملی در دوره  محمد علی شاه، آزادیخواهان ناچار از کشور خارج شدند. دهخدا نیز به استانبول و از آنجا به اروپا رفت.

وی در پاریس با علامه قزوینی معاشر بود. سپس به سوئیس رفت و در "ایوردن" سوئیس نیز سه شماره از "صوراسرافیل" را به کمک میرزا ابوالحسن خان پیرنما (معاضد الدوله) منتشر کرد. آنگاه دوباره به استانبول رفته و در سال 1327 هجری قمری با مساعدت جمعی از ایرانیان مقیم ترکیه ، روزنامه "سروش" را به زبان فارسی منتشرکرد.

در دوران جنگ جهانی اول - که از سال 1914 تا 1918 میلادی به طول انجامید - دهخدا در یکی از روستاهای چهارمحال بختیاری منزوی بود و پس از جنگ به تهران باز گشت؛ از کارهای سیاسی کناره گرفت و به خدمات علمی و ادبی و فرهنگی مشغول شد. مدتی ریاست دفتر (وزارت معارف، ریاست تفتیش وزارت عدلیه، ریاست مدرسه  علوم سیاسی و سپس ریاست مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی تهران به او محول گردید، تا این که سه چهار روز قبل از شهریور 1320 و خلع سلطنت رضاخان، از ریاست آنجا معزول شد و از آن زمان تا پایان حیاتش بیشتر به مطالعه و تحقیق و تحریر مصنفات گرانبهای خویش مشغول بود.

دهخدا گاه برای تفنن، شعر نیز می سرود؛ اما شاعری حرفه  اصلی او نبود. منظومه های معدودی از او توسط دکتر محمد معین  گردآوری شده است.

دکتر محمد معین، اشعار دهخدا را به دو دسته تقسیم می کند که عبارتست از:نخست،اشعاری که به سبک متقدمان سروده است و بعضی از آنها دارای جزالت (فصاحت) و استحکامی است که تشخیص آنها از گفته های شعرای قدیم دشوار می نماید.دوم: اشعاری است که در آنها تجدد ادبی به کار رفته است. بسیاری از ادیبان معاصر، مسمط "یادآر ز شمع مرده یار آر" دهخدا را نخستین نمونه شعر نو به شمار می آورند. دهخدا شعر "یاد آر ز شمع مرده یاد آر"  را در یادبود میرزا جهانگیر خان شیرازی، مدیر روزنامه صوراسرافیل سروده است.

تولد: تیرماه (1295 هـ ش) در بوشهر. فرزند آقا اسماعیل بازرگان

 

همسر: قدسی(متولد سال1296).

 

فرزندان: روزبه (1323 ش.) و بابک (1326 ش.)

 

.  آموزش ابتدایی: تا کلاس سوم در مدرسه سعادت بوشهر (1303)

 

.  نقل مکان به شیراز، تحصیل در مدارس شفاعیه، باقریه، سلطانیه، و حیات شیراز و کالج آمریکایی در تهران

 

.  در سال 1316

 

ازدواج با قدسی، استخدام در وزارت فرهنگ و آغاز تدریس در مدرسه شرافت خرمشهر، سال تحصیلی 17-1316

 

.احضار به خدمت سربازی:  سال اول سرباز معمولی می شود و در سال دوم به دلیل تسلط به زبان انگلیسی به عنوان مترجم خدمتش را در ستاد ارتش به پایان می آورد(1319).

 

.سال 1324 شمسی:

 

چاپ اولین کتاب با عنوان "خیمه شب بازی"  حاوی 11 قصه. به علت قصهً "اسائه ادب" ده سالی از انتشار این کتاب جلوگیری می شود. در این مجموعه، " اسائه ادب " به صادق هدایت و " بعدازظهر آخر پائیز " به مسعود فرزاد هدیه شده است.

 

.در سال 1328 شمسی

 

انتشار دومین مجموعه قصه با عنوان " انتری که لوطیش مرده بود " حاوی سه قصه و یک نمایشنامه.

 

.سال 1329 شمسی:

 

چاپ قصه ها در نشریات مختلف و از نخستین دوره مجله سخن به بعد.

 

.سال 1334 شمسی:

 

انتشار چاپ دوم خیمه شب بازی پس از ممنوعیت ده ساله. در این چاپ " اسائه ادب " حذف و به جای آن " آه انسان " آمده بود. سفر به آمریکا برای شرکت در سمیناری در دانشگاه هاروارد.  شسفر به مسکو، سمرقند، بخارا و تاجیکستان به دعوت کانون نویسندگان شوروی. ترجمه "پینوکیو" اثر "کارلو کولودی" به نام "آدمک چوبی".

 

.سال 1336 شمسی:

 

ترجمه "انتری که لوطیش مرده بود" توسط "پیتر لوری" و چاپ آن در مجله دنیای جدید نویسندگی شماره 11.

 

.سال 1338 شمسی:

 

ترجمه شعر " غُراب "ادگار آلن پو در نشریه کاوش

 

.سال 1341 شمسی:

 

تهیه فیلم دریا بر اساس قصه " چرا دریا توفانی شده بود "، از مجموعه انتری که لوطیش مرده بود به وسیله ابراهیم گلستان و با شرکت فروغ فرخزاد که ناتمام ماند.

 

.سال 1342 شمسی:

 

چاپ رمان "تنگسیر" که به قدسی (همسرچوبک) هدیه شده است. این رمان به زبان های مختلف ترجمه شده است.

 

.سال 1344 شمسی:

 

چاپ کتاب "چراغ آخر" که حاوی هشت داستان کوتاه و یک شعر است. انتشار کتاب "روز اول قبر" که به روزبه چوبک هدیه شده است. حاوی ده قصه و یک نمایشنامه " هفتخط " است. این نمایش توسط دانشجویان ژاپنی دانشگاه شیراز به روی صحنه رفته است.

 

.سال 1345 شمسی:

 

انتشار رمان سنگ صبور که آن را به زادگاهش بوشهر هدیه کرده است.

 

.سال 1346 شمسی:

 

مصاحبه صدرالدین الهی با پرویز ناتل خانلری ( درباره چوبک )

 

.سال 1348 شمسی:

 

چاپ نوشته ای از نصرت رحمانی با عنوان " درازنای سه شب پرگو " در روزنامه آیندگان.

 

.سال 1349 شمسی:

 

تدریس در دانشگاه یوتا به مدت یک سال به عنوان استاد مهمان.

 

.سال 1351 شمسی:

 

قبول دعوت برای شرکت در کنفرانس نویسندگان آسیایی و آفریقایی در آلماتا، قزاقستان شوروی. چاپ برگزیده آثار چوبک به زبان روسی در مسکو توسط کمیساروف و بانو عثمانووا. انتشار ضمیمه ای در روزنامه اطلاعات با عنوان ویژه صادق چوبک.

 

.سال 1353 شمسی:

 

نمایش فیلم سینمایی "تنگسیر" به کارگردانی "امیر نادری" بر اساس نوشته چوبک. ترجمه " مسیو ایلاس " توسط هناوی یا هتاوی؟ پروفسور ویلیام هناوی، استاد زبان فارسی دانشگاه پنسیلوانیا. چوبک در این سال خود را بازنشسته کرد. سفر به انگلستان و سپس به آمریکا. فوت آقا اسماعیل پدر چوبک در سن 79 سالگی در لندن.

 

.سال 1358 شمسی:

 

ترجمه سنگ صبور به انگلیسی توسط محمد رضا قانون پرور. این ترجمه در سال 1368 به وسیله انتشارات مزدا در کالیفرنیا انتشار یافت.

 

.سال 1359:

 

 تر جمه روز اول قبر

 

.سال 1361 شمسی:

 

ترجمه برگزیده ای از آثار چوبک.

 

.سال 1369 شمسی:

 

بزرگداشت چوبک در دانشگاه کالیفرنیا(برکلی)(19 فروردین برابر با 8 آوریل).

 

.سال 1370 شمسی:

 

انتشار کتاب مهپاره(ترجمه)، انتشارات نیلوفر، تهران.

 

.سال 1371 شمسی:

 

اختصاص نشستی در کنفرانس مطالعات خاورمیانه در شهر پورتلند آمریکا، به قصه نویسی چوبک. سخنرانان: محمد رضا قانون پرور، فریدون فرخ، و محمد مهدی خرمی.

 

.سال 1373 شمسی:

 

اختصاص بخشی از مجله ایرانشناسی به صادق چوبک.

 

.سال 1377 شمسی:

 

خاموشی در بیمارستانی در شهر برکلی کالیفرنیا در 13 تیرماه 1377

عبدالله مستوفي نويسنده کتاب ( شرح زندگاني  من ) در سال 1294 ه . ش (1255 ش ) در محله اي سرچشمه تهران متولد شد و در خانواده اي متدين و برجسته تربيت يافت . او جزء نخستين  فارغ التحصيلان مدرسه سياسي بود که به ابتکار ميرزا حسن خان مشيرالدوله (بعد ها پير نيا ) تاسيس شده بود . مستوفي در آنجا زبان فرانسه را فرا گرفت و با علي اکبر دهخدا آشنا شد . اين ارتباط به رغم پنج سال و نيم دوري از ايران – به سبب کار در سفارت ايران در پترزبورگ روسيه – هم چنان برقرار ماند . گرچه عمده سال هاي زندگي مستوفي با رجال دولتي و در فراز و نشيب امور مملکت و تجربه ي کاري هاي مختلف سپري شد اما او از روزگار جواني به نويسندگي رغبت تمام داشت . برخي آثار علمي وي عبارت اند از : ترجمه ي انقلاب فرانسه کبير – ابطال الباطل – محاکمه انسان و حيوان – چهل ساعت محاکمه  -اما مهم ترين اثر وي که در سه جلد است که در طول پنج سال نگاشته شده است و يکي از زيباترين و مانده گار ترين نمونه هاي حسب حال نويسي در ادب فارسي به شمار مي آيد . اين کتاب تصوير زندگي روزانه مردم در صد سال پيش است که به زبان ساده و روان نگاشته شده است . وسعت دامنه ي اطلاعات و نکته يابي نويسنده و نيز دقت او در مشاهده بر ارزش کارش افزوده است . عبدالله مستوفي در 24 آذر 1329 ه . ش در هفتاد و چهار سالگي در گذشت .

 

دکتر عبد الحسين زرين کوب (تولد 1301 بروجرد ، وفات 1378 ) نويسنده و محقق و نقاد بزرگ عصر ما ، ساليان دراز به تدريس و تربيت دانشجويان اشتغال داشت . زمينه ي اصلي تاليفات و تحقيقات او نقد و ادب و شناساندن فرهنگ و تاريخ اسلامي ايران است . استاد جز زبان فارسي به زبان عربي و چند زبان اروپايي تسلط کامل داشت . نثر دکتر زرين کوب زنده و گيراست و جزء نثرهاي تحقيقي محسوب مي شود . از آثار او مي توان به کتاب هاي با کاروان حله است – شعربن دروغ  شعربی نقاب – فرار از مدرسه – بحر در کوزه – سرني – بامداد اسلام – ارزش ميراث صوفيه ، جستجو در تصوف و پله پله تا ملاقات خدا اشاره کرد

استاد علامه سيد محمد حسين طباطبايي در سال 281 ه . ش ولادت يافت و در بيست و چهارم آبان 1360 در قم رحلت فرمود . تفسير ارزشمند الميزان و اصول فلسفه وروش رئاليسم ار آثار اوست . علامه خطي خوش داشت و اشعار عرفاني نيز مي سرود

دکتر غلامحسين يوسفي ، از برجسته ترين محققان و نويسندگان دانشگاهي بود و سال ها در دانشگاه هاي تهران و مشهد به تدريس اشتغال داشت . وي به سال 1306 هجري شمسي در مشهد ولادت يافت و در آذر ماه 1369 در تهران در گذشت . دکتر يوسفي با شناخت گسترده و عميق  از ادبيات فارسي و تسلط بر زبان عربي ، انگليسي و فرانسه ، آثار ارجمند و گران بهايي از خود با يادگار گذاشت . برخي از کتاب هاي او عبارتند از : ديداري با اهل قلم – برگ هايي در آغوش باد – چشمه ي روشن – تصحيح بوستان و گلستان سعدي – نثر يوسفي روان – زيبا و جذاب است و نقد او دقيق – سنجيده و منصفانه .

 

محمد بهمن بيگي متولد 1299 فارس نويسنده معاصر از عشاير و شيفته ايل قشقايي است او دوره هاي کودکي و نوجواني خود و فراز و فرود تاريخ معاصر ايل قشقايي را در قالب داستاني به نام بخاراي من ، ايل من چاپ 1368 به نگارش در آورده است . نثر اين کتاب روان و طنز آميز است و ما را با فرهنگ اقليمي ايل قشقايي آشنا مي کند

يکي از ارزشمندترين نثر فارسي کليله و دمنه ابوالمعال نصرالله منشي است . اين اثر مشتمل بر حکمت ها و معارف بشري است که به زبان تمثيل و در قالب داستان بيان مي شود . داستان ها از زبان حيوانات به ويژه دو شغال به نام هاي کليله و دمنه نقل مي گردد . اصل کتاب کليله و دمنه هندي بوده است . ابن مقفع ، ترجمه ي پهلوي اين اثر را به عربي و نصرالله منشي متن عربي آن را به فارسي برگردانده و بر آن نکته هاي فراواني افزوده است . کليله و دمنه کتابي تعليمي و در بردارنده آيات ، روايات ، اشعار فارسي و نکته هاي اخلاقي و اجتماعي بسيار است .

جلال آل احمد (1348-1302) از پرکارترين نويسندگان معاصر است . از او نزديک به چهل و پنج اثر ادبي – اجتماعي – سياسي – و ترجمه به يادگار مانده است . آثار آل احمد را به چهار دسته ي کلي داستان ها – سفرنامه ها – ترجمه ها – مقالات مي توان تقسيم بندي کرد . از داستان هاي مشهور او – مدير مدرسه – نون و القلم – زن زيادي و پنج داستان است . او در آثار خود فضاي سياسي و اجتماعي ايران – محروميت ها و محدوديت هاي انديشه وران و مسئوليت خطير ارباب قلم را به خوبي و روشني ترسيم مي کند . نثر آل احمد صريح – طنز گونه – کوتاه – نزديک به زبان گفتار و توصيفي است .

محمدحسن خان منيع الدوله که بعدها به اعتمادالسلطنه معروف و ملقب شد از مقربان دربار ناصرالدين شاه وزير انطباعات او بود و در سال 1313 فوت کرد . وي داراي تاليفات متعددي است که از جمله آنها مي توان به مراة البلدان – مطلع الشمس – خيرات الحسان – الماثروالاثر و تاريخ منتظم ناصري اشاره کرد . اعتماد السلطنه چون در اندروني شاه راه داشت ، نکات قابل توجهي از زندگي خصوصي و مسائل پشت پرده اي دربار به نگارش در آورده است .

 

 

جلال رفيع نويسنده و روزنامه نگار با ذوق روزگار ماست ، تاکنون آثاري چند هم چون فرهنگ مهاجم – فرهنگ مولد – در بهشت شداد از او به چاپ رسيده است و مايع حرف شويي يکي از نوشته هاي او است که بز باني طنز آميز به يکي از مسايل فرهنگي جامعه يعني پرگويي پرداخته و آن را يکي از آفت اجتماعي معرفي مي کند .