احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

در این کلام، امام به موضوعی محوری و زیربنایی در تعاون اجتماعی اشاره می‏کنند، و آن اصل اخوت و برادری در جامعه‏ی توحیدی است. این اصل، اصلی انسانی، اخلاقی، قرآنی، اجتماعی و اقتصادی است. اصل اخوت، نخست عقیدتی است، و بر محور ایمان به خدای یگانه و اعتقاد به پیامبران «علیه‏السلام» و باور داشت روز رستاخیز دور می‏زند؛ لیکن این ایمان جدا از آثار اجتماعی و اقتصادی خود نمی‏تواند باشد، زیرا اگر ایمان به خدا براستی وجود داشته باشد، بیقین در حیات جمعی و فردی تاثیری آشکار دارد. 

بنابراین، برادری اسلامی و اخوت قرآنی، اصلی ذهنی و اخلاقی صرف نیست، بلکه لوازم و آثاری واقعی و ملموس دارد، و مددرسانی به یکدیگر و دستیاری مؤمنان و برادران از جمله‏ی آن لوازم و آثار است.

امام رضا «علیه ‏السلام» در سخنی، به ریشه‏ی دینی این اصل اشاره می‏کند:

عن عبدالله بن الصلت، عن رجل من اهل بلخ، قال: کنت مع الرضا «علیه‏السلام» فی سفره الی خراسان، فدعا یوما بمائدة له، فجمع علیها موالیه من السودان و غیرهم. فقلت: جعلت فداک! لو عزلت لهؤلاء مائدة؟ فقال: «مه ان الرب - تبارک و تعالی - واحد، و الأم واحدة، و الأب واحد، و الجزاء بالاعمال»: [2] . 

به روایت عبدالله بن صلت، از یکی از مردم بلخ که گفت: در مسافرت امام ابوالحسن علی بن موسی الرضا «علیه ‏السلام» به خراسان، با او همراه بودم. روزی همگان را بر سر سفره فراخواند، و غلامان او از سیاه و غیر سیاه آمدند و بر سر سفره نشستند. به او گفتم: فدایت شوم، آیا بهتر نیست که برای اینان سفره‏ای جداگانه گسترده شود؟ گفت: خاموش! خدای همه یکی است، و مادر یکی، و پدر یکی (پس تفاوتی نیست)، و پاداش هر کس بسته به کردار او است.» 

اخوت و برادری که برخاسته از چنین جهان‏بینی و باوری باشد، در زندگی انسان و روابط افراد با یکدیگر تأثیری ژرف دارد، بدان پایه که همه‏ی کارهای افراد و رفتار اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و دفاعی مردم را به یک راه و جهت یگانه سوق می‏دهد. 

همچنین، در حدیث دیگری، امام رضا «علیه‏السلام» از پدران خود نقل می‏کند که در نظر پیامبر بزرگوار اسلام، برترین مسلمان کسی است که بهتر و بیشتر از دیگران به مال‏بخشی و کمک‏رسانی اجتماعی اقدام کند و خیرخواه‏ترین افراد نسبت به برادران خود و جامعه ‏ی اسلامی باشد: 

امام رضا «علیه ‏السلام»: 

عن ابائه «علیه‏السلام» عن علی بن الحسین «علیه‏السلام»، عن الحسن بن علی «علیه‏السلام»... (فی بیان اوصاف النبی «صلی الله علیه و آله و سلم»... و افضلهم عنده اعمهم نصیحة للمسلمین، و اعظمهم عنده منزلة احسنهم مؤاساة و موآزرة: [3] .

از پدران خود، از امام سجاد «علیه‏السلام»، از امام حسن «علیه‏السلام»... (در شمارش خصلتهای پیامبر «صلی الله علیه و آله و سلم»: برترین مردم نزد پیامبر کسی بود که خیرخواهی‏اش نسبت به مسلمانان فراگیرتر بود، و بزرگترین مردم نزد او کسی بود که در بخشش مالی و مددرسانی بهتر رفتار می‏کرد. 

امام باقر «علیه ‏السلام»: 

المؤمنون فی تبارهم و تراحمهم و تعاطفهم کمثل الجسد، اذا اشتکی تداعی له سائره بالسهر و الحمی: [4] .

مؤمنان در نیکی کردن به هم و مهربانی و دلسوزی نسبت به یکدیگر همچون تن واحدند، که اگر جایی از آن دردمند شود باقی جاها، در بیداری و تب آن درد خواهد سوخت. 

سعدی، شاعر نامدار ایرانی، در شعر معروف خود «بنی‏آدم اعضای یکدیگرند...» از این حدیث و همانندهای آن الهام گرفته است. 

پی نوشت ها :

1- محاسن: مسند الامام الرضا (ع)

2- كافی

3- عیون الاخبار امام رضا(ع)

4- الحیاة

منبع : كتاب امام رضا و زندگی اقتصادی