عملیات ضربت ذوالفقار

 

اين عمليات در محور ميمك و تنگه بينا در منطقه عمومي ايلام با تلاش مشترك ارتش و سپاه پاسداران و ژاندارمري و بسيج عشاير انجام شد.
شرح عملیات:
بازپس‌گيري ميمك اولين عمليات مهم و نسبتاً گسترده نيروهاي مسلم و مسلح ايران در مقابل عراق بود. اين عمليات به فرماندهي ارتش و با شركت دلاورمردان تيپ 1 لشگر 81 زرهي و هوانيروز ارتش ،رزمندگان سپاه ايلام و بسيج عشايري در تاريخ 19/10/1359 آغاز شد. 4 گردان از سپاه و 4 گردان از ارتش در اولين ساعات بامداد روز 19 ديماه با اعلام كلمه‌ي رمز يا الله از سرني به منظور آزادسازي ارتفاعات ميمك وارد عمل شدند.
پس از چند روز نبرد توانستند قله‌هاي اصلي آن را آزاد سازند. دولت بغداد بلافاصله پس از اين شكست تشكيل جلسه داد و براي جبران موقعيت ازدست رفته با تواني بيشتر و هجومي شديدتر وارد عمل شد. ليكن مقاومت رزمندگان پدافند كننده، خصوصاً عملكرد تحسين برانگيز هوانيزوز با كمك شهيدان شيرودي و كشوري موجب شد تلاش نيروهاي دشمن به شكست بينجامد و نهايتاً آتش جنگ افزارهاي آن ها در تاريخ 20/11/1359 فروكش كند. بدين ترتيب آزادي ارتفاعات محكم كله‌قندي و قله هاي 620 و 625 و 540 ميمك تثبيت شد. در اين عمليات همچنين 200 كيلومتر از سرزمين‌هاي اشغالي آزاد شد.

تلفات عراق در مرحله‌ي اول عمليات:‌
كشته و مجروح:2000
اسير:164

خسارات عراق:
انهدامی
هواپيما2: فروند
هلي كوپتر:3 فروند
تانك و نفربر:46 دستگاه
خودرو:50 دستگاه
غنیمتی
ادوات :10 قبضه
ماشين مهندسي:5 دستگاه
توپ :5 قبضه
تانك و نفربر:21 دستگاه
خودرو:2 دستگاه

عملیات طریق القدس

 

 

 

جمهوری اسلامی ایران تنها دو ماه پس از پیروزی در عملیات ثامن الائمه (ع)، عملیات طریق القدس را در سال دوم جنگ (آذرماه سال 1360) با سرعت بسیار و بر پایه تحولات جدید و شور و هیجان ایجاد شده در کشور، به عنوان بزرگ ترین عملیات خود در مقیاس گسترده، طرح ریزی کرد. سازماندهی نیروهای داوطلب با انگیزه شهادت طلبی در سازمان سپاه و در آستانه فرا رسیدن ماه محرم، برجسته ترین ویژگی این عملیات بود.
با موفقیت عملیات ثامن الائمه(ع) که نشان داد طراحی و انجام عملیات های گسترده با سبک و شیوه جدید امکان پذیر است –فرماندهان سپاه و ارتش طی جلسات متعددی شرایط جدید را مورد بررسی قرار داده و مبتنی بر آن استراتژی جدیدی را تعریف کردند که سه هدف اساسی را دنبال می کرد:
1- انهدام هر چه بیشتر ماشین جنگی عراق.
2- دست یافتن به مواضعی مناسب جهت کم کردن خطوط پدافندی و نهایتاً آزاد سازی نیروهای خودی از پدافند به منظور افزایش توان خودی در عملیات بعدی.
3- آماده شدن برای انجام عملیات نهایی و آزاد سازی گام به گام مناطق اشغالی.
مبتنی بر این استراتژی، دوازده طرح موسوم به «کربلا» تهیه شد که میزان تناسب توان خود با ظرفیت مورد نیاز منطقه عملیاتی، وضعیت زمین از جنبه نظامی و نیز اهمیت منطقه عملیاتی، از عوامل اصلی در تعیین تقدم هر یک از طرح های مزبور بود، بر همین اساس، پس از مباحث مختلف میان فرماندهان سپاه و ارتش عملیات طریق القدس به عنوان اولین گام از سلسله عملیات کربلا طراحی و به مرحله اجرا در آمد.
اهداف عملیات
مهم ترین اهداف عملیات طریق القدس عبارت بودند از:
- آزاد سازی شهر بستان و بیش از 50 روستای منطقه
- انهدام نیروهای دشمن در منطقه با استعداد بیش از یک لشکر
- قطع ارتباط بین دو نیروی عمده در مناطق عمومی اهواز و دزفول
- رسیدن به هور و امکان نفوذ در خاک عراق.
علل انتخاب منطقه
پس از پاکسازی منطقه اشغالی در شرق رودخانه کارون در عملیات ثامن الائمه(ع)، هنوز در جبهه جنوب سه منطقه در اشغال دشمن قرار داشت که عبارت بودند از :غرب روخانه کارون و شهر خرمشهر، منطقه بستان و سوسنگرد و منطقه غرب رودخانه کرخه. این مناطق از نظر وسعت، هدف، استعداد و گسترش نیروهای دشمن دارای موقعیت های متفاوتی بودند، بنابراین با توجه به توانایی و امکانات نیروهای خودی برای انجام عملیات، منطقه سوسنگرد و بستان برای عملیات انتخاب شد.
موقعیت منطقه
منطقه عمومی عملیات در شمال غربی اهواز قرار داشته و دارای زمین های مرتفع، پست و هموار می باشد که از شمال به ارتفاعات الله اکبر، میش داغ و تپه های رملی، در جنوب به رودخانه نیسان و هویزه، در غرب، از یک سو به دغاغله و رودخانه نیسان و از سوی دیگر، به رودخانه سابله و نهر عبید و روستای صالح حسن و از آن جا به سمت تپه های رملی در شمال امتداد می یابد و از شرق به هورالهویزه و تنگه چزابه و مرزهای بین المللی محدود می شود.
زمین منطقه در شمال، رملی و از جنس ماسه های بادی است. سمت بیشتر ارتفاعات منطقه، از شمال غربی به جنوب شرقی و شیب زمین در مکان های مختلف، متفاوت است. رودخانه های این منطقه شامل رودخانه کرخه با عرض تقریبی 25 تا 400 متر و عمق 5/1 تا دو متر است که عبور از آن بدون استفاده از پل های موجود، غیر ممکن می باشد؛ رودخانه کرخه کور در حمیدیه که از رودخانه کرخه منشعب شده و تغییر مسیر می دهد؛ نهر سابله به عنوان شاخه ی جدا شده از کرخه و نهر نیسان به عنوان شاخه اصلی، جدا شده از کرخه که ابتدا به نام مالکیه وارد سوسنگرد شده و از آن جا به بعد نهر نیسان نامیده می شود.
عوارض مصنوعی منطقه به این شرح بود: جاده آسفالته سوسنگرد - پله سابله- بستان؛ جاده معروف به تعاون که دشمن ساخته بود و از حد فاصل بستان –سابله به پل نیسان و به سمت جفیر امتداد داشت؛ میدان های مین و مواضع احداثی دشمن. آبادی های این منطقه شامل دهلاویه، بردیه، دغاغله، سابله، چزابه و دیگر روستاها می باشد.

وضعیت دشمن
ارتش عراق پس از ناکامی در تصرف سوسنگرد و پیشروی به سمت اهواز، در خارج از شهر و غرب سوسنگرد مواضع پدافندی خود را با استفاده از موانع طبیعی و مصنوعی در محور جابر حمدان در شمال رودخانه کرخه و محورهای دهلاویه، سویدانی و هویزه در جنوب کرخه به گونه ای مناسب تحکیم و تثبیت کرد.
عراقی ها پس از عملیات ثامن الائمه (ع) و تحمل ضربه مهلک ناشی از آن، تمام توان خود را برای شناسایی تحرکات و مقاصد نیروهای خودی بسیج کرد و تا 60 درصد موفق به کشف این اطلاعات شد. اما به دلیل نقص اطلاعات، همچنان در تردید به سر می برد و در تجزیه و تحلیل خود به این نتیجه رسیده بود که یکی از راه کارهای احتمالی نیروهای خودی، تمرکز تلاش اصلی برای عملیات، در محور غرب سوسنگرد، عبور از پل سابله به سمت بستان و نیز تلاش پشتیبانی، از شمال کرخه و محور الله اکبر، جنوب ارتفاعات رملی به سمت غرب و تنگه چزابه می باشد. دشمن برای مقابله با این راه کارها، ترکیب و شکل استقرار نیروهای خود را با استفاده از موانع موجود آرایش داد. ارتش عراق که برای پشتیبانی و تقویت نیروهای خود به پل های روی رودخانه های کرخه و سابله و جاده های شمالی جنوبی متکی بود، حفاظت و حمایت از پل ها را تشدید کرد. در عین حال، عوارض رودخانه های منطقه تحرک فوق العاده و پشتیبانی سریع را برای دشمن غیر ممکن کرده بود.

استعداد دشمن
نیروهای دشمن در شمال کرخه تیپ 26 زرهی از لشکر 5، تیپ 93 پیاده از لشکر 4 پیاده کوهستانی، گردان 1 پیاده از تیپ 23، تیپ 31 و 32 نیروی مخصوص و نیروهای جیش الشعبی بود.
نیروهای دشمن در جنوب کرخه شامل تیپ های 25 مکانیزه و 16، 30 و 96 زرهی از لشکر 6 زرهی، تیپ 48 پیاده از لشکر 11 پیاده، تیپ 12 زرهی از لشکر 3 زرهی، یک گردان ازتیپ 32 نیروی مخصوص، گردان 20 دفاع الواجبات، نیروهای کماندویی لشکر 7 پیاده و نیروهای جیش الشعبی بود.

دشمن پس از آگاهی از سمت تک نیروهای خودی اقدامات زیر را انجام داد:
1- جابه جایی تیپ 30 زرهی با تیپ 35.
2- تقویت منطقه غرب سوسنگرد با تیپ 30 نیروی مخصوص.
3- تمرکز تیپ 31 نیروهای مخصوص و گروه های کماندو در شمال کرخه، تنگه چزابه و پل های کرخه.
4- ایجاد تمرکز در گردان های تیپ 12 در شمال کرخه و تنگه چزابه به عنوان نیروی احتیاط و پاتک.
5- ایجاد تمرکز در تیپ 48 پیاده و تیپ 93 در مثلث فینیخی و شمال کرخه.
6- ایجاد تمرکز در گردان های تیپ 26 شمال کرخه به ویژه خطوط دوم.
7- تقویت خطوط دفاع غرب سوسنگرد یا تیپ 30 زرهی، گردان های طارق و المثنی.
8- جابه جایی تیپ 10 زرهی از منطقه مسیله به حوالی قرارگاه لشکر 6 زرهی به عنوان احتیاط آن لشکر برای اجرای تک در منطقه غرب سوسنگرد.
9- تمرکز در ذخیره مهمات توپخانه و تانک و سلاح ضد تانک و ضد هوایی و افزایش مهمات خطوط اول.
10- تمرکز در تقویت نیروی حمایت از پل ها و تقویت سلاح و مهمات مربوط به آن.
اقدامات نیروهای خودی پیش از عملیات
مهم ترین اقدامات نیروهای خودی حد فاصل عملیات های ثامن الائمه (ع) تا طریق القدس، عبارت بودند از:
1- شناسایی خطوط و عمق دشمن؛ مهمترین شناسایی عمق با هدف انهدام دشمن در شمال غربی رودخانه نیسان شامل منطقه غرب سوسنگرد و حاشیه هور و از پشت دشمن در روستاهای دفار، نهرکسر، شیخ محمود و تا حوالی بیت نعمه می شد. برای شناسایی معابر خودی به دشمن و برعکس، شناسایی موانع مصنوعی شامل میادین مین، خاکریزها و سایر تاسیسات و نیز شناسایی و ثبت تحرکات و استعداد پشتیبانی دشمن اعم از هوایی، هوانیروز، توپخانه و پدافند هوایی اقداماتی انجام گرفت. هم چنین منطقه شمال کرخه در حدفاصل جناح دشمن و ارتفاعات میشداغ در منطقه رملی نیز شناسایی شد که اطلاعات آن بسیار حائز اهمیت بود و منجر به طرح ریزی عملیات به صورت احاطه ای شد و جاده معروف بر روی منطقه رملی نیز بر اساس همین اطلاعات و برابر نیاز عملیات احداث شد و بدین ترتیب، امکان دسترسی نیروهای خودی در خیز اول به عقبه دشمن در تنگه چزابه فراهم شد.
2- سازماندهی نیروهای مردمی به کوشش و تدبیر سپاه پاسداران، به گونه ای که در محاسبات عملیات، میزان استعداد و توان سپاه به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده در آغاز عملیات و کسب موفقیت مورد تاکید قرار گرفت.
3- طرح ریزی عملیات بر پایه شناسایی از منطقه وتوان موجود نیروهای خودی و انجام دادن برخی جابه جایی ها و تقویت منطقه که با ظرافت و دقت خاصی انجام گرفت.
4- نزدیک کردن خطوط خودی به دشمن با ایجاد خاکریزهای کوتاه.
5- اجرای طرح آب برای محدود کردن خطوط پدافندی و آزاد کردن نیرو.
6- احداث جاده ای به طول 15 تا 20 کیلومتر در زمین های رملی شمال منطقه عملیاتی.
در پی شهادت برخی از فرماندهان ارتش و سپاه پس از عملیات ثامن الائمه(ع)، انتصاب های جدید موجب تغییراتی در مدیریت جنگ شد که در گسترش و تأمین همکاری سپاه و ارتش نقش به سزایی داشت.
سازمان رزم خودی
در این عملیات، نیروهای سپاه پاسداران برای اولین بار در قالب «تیپ» شرکت داشتند که عبارت بودند از:
تیپ 1 عاشورا با استعداد 9 گردان پیاده.
تیپ 2 کربلا با استعداد 3 گردان پیاده.
تیپ 3 امام حسین (ع) با استعداد 8 گردان پیاده.
تیپ امام سجاد (ع(
تیپ امام حسن(ع) با استعداد 3 گردان پیاده (به عنوان احتیاط عملیات(
هم چنین، یگان های ارتش متشکل بودند از:
تیپ 3 از لشکر 92 زرهی.
تیپ های 1 و 2 از لشکر 16 زرهی.
تیپ 1 از لشکر 77 پیاده.
8 گردان توپخانه.
طرح مانور
طرح کلی مانور عملیات به شرح ذیل تهیه و تصویب شد:
الف- تلاش اصلی: با توجه به تحلیل و ارزیابی فرماندهان از نوع آرایش نیروهای پدافندی دشمن و نیز تفکر حاکم بر فرماندهان ارتش عراق و نوع نگرش آنان نسبت به توانایی نیروهای انقلابی و عدم باور دشمن نسبت به امکان عبور قوای خودی از منطقه رملی شمال عملیات، این منطقه به عنوان فلش اصلی عملیات انتخاب شد تا موجب غافلگیری دشمن شود، بر همین اساس، مقرر شد شمال کرخه با استفاده از یک مانور احاطه ای و با به کار بردن یک تیپ زرهی ارتش و دو تیپ پیاده سپاه پاکسازی شده و تنگه چزابه تامین می شود.
ب –تلاش پشتیبانی: به منظور حمایت از تلاش اصلی و تامین منطقه جنوبی عملیات، یک مانور جبهه ای با استفاده از دو تیپ زرهی ارتش و دو تیپ پیاده سپاه تصویب شده که ضمن پشتیبانی از تلاش اصلی، اهداف دیگری را دنبال می کرد که عبارت بودند از: آزادسازی بستان و منطقه غرب سوسنگرد و نیز دستیابی به کرانه شمالی رودخانه نیسان و سواحل شرقی هورالعظیم.
شرح عملیات
عملیات در ساعت 00:30 بامداد 8/9/1360 با عبور نیروهای پیاده یگان های سپاه از میادین مین و مواضع دشمن، در چند محور به طور هم زمان آغاز شد. نیروهای عمل کننده در محور شمال عملیات، در همان ساعات اولیه درگیری موفق شدند مواضع نیروهای عراقی را در خطوط اول تصرف کرده و نیروهای احتیاط دشمن را در پشت خطوط پدافندی منهدم کنند. میزان موفقیت اولیه یگان های سپاه در محور شمال به حدی بود که فرمانده تیپ زرهی ارتش نیز به گردان های زرهی و مکانیزه خود فرمان داد تا از معابر بازشده با چراغ روشن عبور کرده و ضمن انهدام دشمن و حمایت از نیروهای پیاده خودی به سوی هدف های خود در عمق منطقه پیشروی کنند. به این ترتیب، در ساعت 6 بامداد روز اول عملیات، تیپ امام حسین (ع) به همراه یک گردان از تیپ 3 زرهی از لشکر 92 موفق شدند تنگه چزابه را تصرف و تامین کنند. در این محور تا ساعت 9 صبح روز اول، تمامی اهداف تعیین شده، تامین گردید.
در محور جنوبی عملیات، اوضاع به گونه ای دیگر بود. دشمن که فلش اصلی عملیات نیروهای ایرانی را از این محور می دانست، با بهره گیری از موانع متعدد و هوشیاری نیروهایش به سختی مقاومت کرده و مانع پیشروی قاطع نیروهای ایرانی شده بود. نیروهای خودی به رغم شکستن برخی از خطوط اولیه و تصرف پل سابله، با روشن شدن هوا مجبور به عقب نشینی شدند.
با بروز شرایط سخت در محور جنوبی عملیات، تصمیم گرفته شد که نیروهای خودی در شمال با ورود به منطقه ابوچلاچ (منطقه کوچک محصور بین شاخه های رودخانه کرخه درغرب بستان) به سوی شرق و جنوب شرقی پیشروی نموده، بستان و منطقه سابله را تصرف و تأمین نمایند.
این مرحله از عملیات در روز دوم با ورود یگان های سپاه به منطقه ابوچلاچ تحقق یافت و شهر بستان پس از 420 روز اشغال آزاد شد.
متعاقب ورود نیروهای خودی به مثلث سابله و پیشروی به سوی ساحل شمال رودخانه سابله و نهر عبید نیروهای باقی مانده عراقی موضع خود در این منطقه را ترک و به جنوب رودخانه سابله گریختند.
روزهای سوم تا پنجم عملیات با تبادل آتش بین طرفین و تلاش نیروهای خودی برای نگهداری و تحکیم مواضع متصرفی سپری شد.
در روز ششم عملیات (13/9/1360) دشمن سعی کرد تا از تعلل نیروهای ایرانی در اتخاذ یک پدافند مطمئن و مستحکم، در منطقه مثلث شکل شمال سابله، سود جسته و آن را مجددا به تصرف خود درآورد و از آن طریق بستان را در معرض تهدید قرار دهد. اما هوشیاری نیروهای خودی و حضور به موقع نیروهای تقویتی (پیاده و زرهی) در قسمت شمال پل سابله، موجب شد تا دشمن با تحمل تلفات سنگین چندین کیلومتر عقب نشینی نموده و در جنوب سابله مستقر شود.
نقطه پایان عملیات طریق القدس، تلاش نیروهای خودی برای پاکسازی محدوده ای به وسعت 70 کیلومتر مربع بود که بین جنوب سابله و شمال رودخانه نیسان قرار داشت و همچنان در اشغال نیروهای عراقی باقی مانده بود. فرماندهان خودی پس از انجام مباحث مانور و اقدامات شناسایی و آماده سازی نیروها، قصد داشتند این منطقه را نیز آزاد نمایند؛ لیکن قبل از شروع عملیات، فرمانده عراقی به اشتباه تاکتیکی خود مبنی بر حضور در یک منطقه محصور با موانع طبیعی پی برده و بر همین اساس، در تاریخ 30/9/1360 در پوشش آتش شدید توپخانه به طرز ماهرانه ای نیروهای خود را از منطقه مزبور خارج ساخت و در نتیجه، انجام عملیات نیروهای خودی منتفی شد.
نتایج
با اجرای عملیات طریق القدس، اولین مرحله از استراتژی جدید تحت عنوان کربلای 1 با موفقیت به پایان رسید و نتایج زیر را به دنبال داشت:
1- آزاد سازی 650 کیلومتر مربع از خاک جمهوری اسلامی شامل شهر بستان، حدود 70 روستا، 5 پاسگاه مرزی و نیز تنگه استراتژیک چزابه.
2- تجزیه شدن قوای سپاه سوم عراق، که با توانی بیش از 6 لشکر بخش های خوزستان را تحت اشغال داشت.
3- موفقیت ابتکار عبور از منطقه رملی.
4- خسارات وارده به دشمن به شرح زیر:
تانک 170
نفربر 150
خودرو 250
توپ ضد هوایی 30
دستگاه مهندسی 120
توپ صحرایی 19
هواپیما 13
هلی کوپتر 4
کشته و زخمی شدن حدود 8500 نفر و به اسارت در آمدن 546 نفر از نیروهای دشمن.

bpsb.ir

عملیات عاشورا

 

عمليات ها در قرارداد 1975 الجزاير، خط الراس ارتفاعات ميمک به عنوان مرز ايران و عراق تعيين گرديد. سپس کميته هاي مشترک دو کشور براي تهيه اسناد لازم و ميله گذاري مرز به گفتگو پرداختند. اين گفتگوها که به کندي انجام مي شد، تا آستانه وقوع انقلاب اسلامي به نتيجه تعيين کننده اي نرسيد. در اين ميان، رژيم عراق که به تعيين قطعي مرزها تمايلي نشان نمي داد، با پيروزي انقلاب اسلامي زمينه را بر ملغي کردن قرارداد مذکور فراهم ديد و در تاريخ 19/6/1359 به ميمک حمله کرد و در تاريخ 21/6/1359 آن را اشغال کرد.

چهار ماه بعد (19/10/1359)، طي عمليات ضربت ذوالفقار، اگر چه دشمن از قلل ميمک عقب رانده شد، ليکن شمال و غرب اين منطقه همچنان تحت اشغال او بود. اين وضعيت ادامه داشت تا اين که عمليات عاشورا به منظور آزادسازي ارتفاعات شمال ميمک و نيز دامنه غربي آن طراحي و به اجرا درآمد.

اهداف عمليات
- انهدام بخشي از قواي دشمن.

- تحميل پدافند در دشت به دشمن.

- ايجاد تسهيلات در رفت و آمد از جنوب به غرب و بالعکس و نيز ارتباط و اتصال جبهه هاي جناحين ميمک.

- آزاد سازي قسمتي از اراضي اشغالي.

- تامين منطقه ميمک با تسخير و تصرف ارتفاعات مهم منطقه، همچون: گرگني، فصيل و فرورفتگي ميمک.

موقعيت منطقه

سراسر منطقه عملياتي پوشيده از شيارها و پستي و بلندي هاي بسياري است که پراکندگي آنها شکل پيچيده اي به منطقه مي دهد. نوع زمين منطقه از خاک رس و در بعضي نقاط همراه با شن مي باشد که حرکت خودروها را دچار مشکل مي کند.

حد فاصل تنگه هاي بينا و بيجار که عمليات در آن متمرکز گرديده بود، ارتفاعات نسبتا بلندي قرار دارد که مرتفع ترين آنها کوه ميمک است. به هر ميزان که از ارتفاعات به طرف خاک عراق پيشروي شود، به تدريج زمين پست تر گرديده و تقريبا مسطح مي شود.

ارتفاعات مهم اين منطقه عبارتند از: کاني سخت، زالوآب، شورشيرن، شينو، ميمک، فصيل، گرگني، تلخاب، گلم زرد، قلالم و کاني شيخ.

استعداد دشمن

- تيپ هاي 403، 503 و 604 پياده.

- تيپ 4 پياده کوهستاني.

- تيپ 46 مکانيزه.

- تيپ 12 زرهي.

- يک گردان از گارد رياست جمهوري.

- يک گردان کماندويي.

- يک گردان جيش الشعبي.

سازمان رزم خودي

فرماندهي و هدايت عمليات بر عهده قرارگاه سلمان بود و نيروهاي عمل کننده متناسب با وظايف و اهداف مورد نظر به چهار قسمت به شرح زير تقسيم شدند:

قرارگاه سلمان

فجر 1

سپاه = تيپ مستقل 21 امام رضا (ع) با 4 گروهان تانک از تيپ زرهي 28 صفر.

ارتش = تيپ 1 لشکر 81 زرهي با 2 گردان.

فجر 2

سپاه = تيپ مستقل انصار الحسين (ع).

در احتياط کل عمليات بودند و تا پايان عمليات وارد عمل نشدند.

فجر 3

سپاه = لشکر 5 نصر با 4 گردان + 1 گروهان تانک از تيپ زرهي 28 صفر.

ارتش = گردان 211 تانک از لشکر 84 پياده.

فجر 4

سپاه = تيپ مستقل 29 نبي اکرم (ص).

ارتش = يک گروهان از گردان 211 تانک.

توپخانه = 3 گردان از ارتش و 2 گردان از سپاه.

طرح عمليات

پس از انجام شناسايي هاي لازم، عمليات از سه محور زير طراحي گرديد:

محور اول= ارتفاعات فصيل، 350 و باني- تلخاب، که در مأموريت فجر 1 بود.

محور دوم = ارتفاعات فصيل و يال ميمک، که در مأموريت فجر 3 بود.

محور سوم = فرورفتگي ميمک، که در مأموريت فجر 4 بود.

شرح عمليات

از غروب روز 25/7/1363، نيروها به طرف اهداف خود حرکت کردند. درگيري با دشمن با رمز يا اباعبدالله الحسين (ع) حدود ساعت 01:30 بامداد در محور مياني (فصيل) آغاز شد و رزمندگان پس از چندين ساعت نبرد موفق شدند در ساعت حدود 9 صبح ارتفاعات فصيل را تصرف و سپس پاک سازي کنند. در اين ميان، تلاش براي تصرف يال ميمک (348) به نتيجه نرسيد.

در محور جنوبي (فرورفتگي ميمک) که درگيري در ساعت 02:45 آغاز شد، اگر چه نيروها توانستند به برخي از اهداف خود دست يابند، ليکن در حالي که فاقد سنگرهاي دفاعي بوده و از امکانات پشتيباني نيز بي بهره بودند، با پاتک زرهي دشمن مجبور شدند عقب نشيني کنند.

در محور شمالي (گرگني)، نيروها که اغلب اوقات خود را به خنثي سازي ميادين مين و باز کردن معبر اختصاص داده بودند، سرانجام پس از مدتي درگيري با دشمن توانستند ارتفاع گرگني را تصرف کنند.

در اين ميان دشمن با جمع آوري و سازماندهي نيروهايش از صبح روز دوم پاتک هاي سنگين خود را که به آتش شديد توپخانه و حملات هوايي همراه بود، آغاز کرد و هر بار با مقاومت نيروهاي خودي مواجه شد و ضمن تحمل تلفات و ضايعات مجبور مي شد عقب نشيني کند.

نهايتا، پس از چند روز درگيري بين طرفين، مواضع متصرفه تأمين گرديد.

نتايج عمليات

- بازپس گيري بيش از 50 کيلومتر مربع از مناطق اشغالي.

- تصرف بخش مهمي از ارتفاعات منطقه (فصيل –گرگني(

- در معرض تهديد قرار گرفتن جاده بدره - مندلي.

- آزاد شدن جاده مرزي خودي.

- کشته و زخمي شدن حدود 1500 نفر از نيروهاي دشمن.

- به اسارت درآمدن 190 نفر.

- انهدام چندين دستگاه تانک و خودرو نظامي.

- به غنيمت درآمدن 4 تانک، 7 خودرو، 6 قبضه تفنگ 106 ميليمتري، 29 قبضه خمپاره انداز و تعداد زيادي سلاح سبک و مهمات.

 

عملیات فتح المبین

 

 

با خاتمه یافتن عملیات طریق القدس، تلاش برای اجرای عملیات بعدی به منظور جلوگیری از قدرت تصمیم گیری، تجدید سازمان و تقویت روحیه دشمن آغاز شد. در این شرایط که نیروهای رزمنده ابتکار عمل در جنگ و پشت جبهه را در دست داشتند، دو منطقه «غرب دزفول» و «منطقه عمومی خرمشهر» (غرب کارون) نظر فرماندهان نظامی را به خود جلب کرده بود که الزاما می بایست یکی از آن ها جهت اجرای عملیات انتخاب می شد. پس از مدت ها بحث و بررسی، فرماندهان نیروی زمینی ارتش، منطقه خرمشهر؛ و فرماندهان سپاه پاسداران منطقه غرب دزفول را برای انجام عملیات بزرگ آینده پیشنهاد کردند که سرانجام منطقه پیشنهادی سپاه به دلایلی همچون تناسب یگان های خودی با وسعت این منطقه، تناسب شرایط طبیعی این منطقه با رزم قوای پیاده و ... جهت انجام عملیات فتح المبین برگزیده شد.

طرح ریزی عملیات افتخار آفرین فتح المبین از اواسط آبان 1360 آغاز شد و پس از تلاش های مستمر و خستگی ناپذیر و انجام مشورت ها و هماهنگی های گسترده، میان فرماندهان نظامی، سرانجام طرح عملیاتی شماره 1 فتح المبین در اواخر دی ماه همان سال آماده شد. روز 13 بهمن 1360 در پی یک نشست مشترک بین فرماندهان عمده سپاه و ارتش طرح یادشده به یگان های عمده اجرایی ابلاغ و متعاقب دریافت اطلاعات جدید در 30 بهمن همان سال طرح اولیه بازنگری شده و طرح شماره 2 در 13 اسفند انتشار یافت.
این عملیات با مراجعه به قرآن کریم فتح نامگذاری شد و سرانجام در حالی که اشک شوق در چشمان کلیه حاضران مرکز فرماندهی جمع شده بود، در ساعت سی دقیقه بامداد روز دوشنبه 2 فروردین ماه فرمان آغاز حمله بزرگ و سرنوشت ساز فتح المبین به شرح زیر صادر شد:

بسم الله الرحمن الرحیم ، بسم الله القاصم الجبارین و یا زهرا

رزمندگان دلاور اسلام با دریافت پیام، عملیات حماسی و تاریخی فتح المبین را در شمال خوزستان آغاز کردند و از جنوب و شمال غربی شوش و غرب دزفول در چند محور با ارتش عراق درگیر شدند.

 

اهداف عملیات
- آزادسازی بخش وسیعی از مناطق اشغال شده، همچون سایت 4 و 5 رادار و ده ها روستای منطقه.
- انهدام دو لشکر عراق (10 زرهی و 1 مکانیزه).
- دست یابی به خطوط پدافندی مناسب و استفاده از حداقل نیروهای خودی در آن خطوط
- خارج کردن شهرهای شوش، اندیمشک و دزفول از تیررس آتش توپخانه دشمن.
- دور کردن آتش موثر دشمن از جاده اهواز –اندیمشک.

 

منطقه عملیات
منطقه عمومی فتح المبین در غرب رودخانه کرخه واقع شده است و از شمال به ارتفاعات صعب العبور تی شکن، دالپری، چاه نفت و تپه سپتون؛ و از جنوب به ارتفاعات میشداغ، تپه های رملی و چزابه (شیب)؛ و شرق به مرز بین المللی (در شمال و جنوب فکه) منتهی می شود.
منطقه مزبور 2500 کیلومتر مربع وسعت دارد از لحاظ جغرافیایی ناهموار است و علاوه بر ارتفاعات یادشده، دارای تپه های ماهور بسیار و بعضاً غیر قابل عبور می باشد. این بلندی ها به دلیل پستی زمین در شرق کرخه، روی شهرهای شوش، هفت تپه و جاده اهواز –اندیمشک کاملا مشرف می باشند. ارتفاعات ابوصلیبی خات با 202 و 189 متر، کوه های برغازه، رقابیه تی شکن، کمر سرخ، تنگه ابوغریب و رقابیه، مراکز رادار، سایت 4 و 5، پادگان عین خوش و نقاط حساسی همچون دوسلک و سه راهی قهوه خانه از عوارض مهم منطقه عملیاتی فتح المبین بودند.
جاده های آسفالته دزفول به دهلران، عین خوش به چم سری، جاده تنگه ابوغریب، جاده امام زاده عباس به چاه نفت و پل های احداث شده روی رودخانه های چیخواب و دویرج نیز از مهم ترین راه های مواصلاتی منطقه محسوب می شدند.

 

استعداد دشمن
مسئولیت پدافند از منطقه غرب دزفول به عهده دو لشکر 10 زرهی و 1 مکانیزه ارتش عراق بود و به تناسب میزان هوشیاری دشمن و آگاهی از عملیات نیروهای ایران، براستعداد آن ها افزوده می شد. در مجموع، تمامی یگان هایی که قبل از شروع عملیات، در منطقه مستقر بودند؛ و نیز تمام یگان هایی که حین عملیات وارد منطقه شدند، عبارت بودند از:
- لشکر 10 زرهی؛ شامل: تیپ های 17، 42، 51 و 60 زرهی، تیپ 24 مکانیزه، تیپ های 55، 99، 423 و 505 پیاده.
- لشکر 1 مکانیزه؛ شامل: تیپ های 34 و 51 زرهی، تیپ های 1 و 27 مکانیزه، تیپ های 93، 96، 109 و 426 پیاده.
- لشکر 3 زرهی ؛ شامل: تیپ های 6 و 12 زرهی، تیپ 8 مکانیزه.
- لشکر 6 زرهی؛ شامل: تیپ 25 مکانیزه.
- لشکر 9 زرهی؛ شامل: تیپ 14 مکانیزه و تیپ های 35 و 43 زرهی.
- لشکر 7 پیاده: شامل: تیپ های 19 و 38 پیاده.
- یگان هایی با ماموریت های ویژه: تیپ های 10، 11، 12، 13، 14، 15، 19، 603، 604، 605.
- تیپ های مستقل: تیپ مکانیزه گارد ریاست جمهوری، تیپ 10 زرهی، تیپ های 91 و 92 پیاده و تیپ 5 گارد مرزی
کماندو: 9 گروهان
- توپخانه: 4 گردان از لشکر 10، 4 گردان از لشکر 1، 3 گردان از لشکر 3، گردان 217

 

قوای خودی
قرارگاه مرکزی کربلا با فرماندهی مشترک نیروی زمینی ارتش و سپاه پاسداران، هدایت کلی عملیات را بر عهده داشت که چهار قرارگاه فرعی زیر تحت امر آن بود:
الف –قرارگاه قدس هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
ارتش: تیپ 84 پیاده خرم آباد با 3 گردان، تیپ 2 زرهی لشکر 92 زرهی اهواز با 3 گردان
سپاه: تیپ 41 ثارالله علیه السلام با 6 گردان، تیپ 14 امام حسین علیه السلام با 9 گردان، عناصری از سپاه ایلام
ب –قرارگاه نصر هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
ارتش : تیپ های 1، 2 و 3 از لشکر 21 پیاده حمزه با 10 گردان، تیپ 58 ذوالفقار با 4 گردان
سپاه: تیپ 27 محمد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم با 9 گردان، تیپ 7 ولی عصر (عج) با 9 گردان
ج –قرارگاه فجر هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
ارتش: لشکر 77 پیاده خراسان با 3 تیپ
سپاه: تیپ 33 المهدی (عج) با 6 گردان، تیپ 46 فجر با 5 گردان، تیپ 17 علی ابن ابی طالب علیه السلام با 6 گردان امام سجاد علیه السلام با 11 گردان
د –قرارگاه فتح هدایت نیروهای زیر را به عهده8 داشت:
ارتش: تیپ 1 لشکر 92 زرهی، تیپ 55 هوابرد، تیپ 37 زرهی شیراز
سپاه : تیپ 25 کربلا، تیپ 8 نجف با 8 گردان
در مجموع حدود 100 گردان از سپاه و 35 گردان از ارتش در عملیات شرکت کردند.
هم چنین واحدهایی از توپخانه، هوانیروز و نیروی هوایی ارتش، مهندسی جهاد سازندگی و مهندسی سپاه و ارتش، پشتیبانی عملیات را بر عهده داشتند.

 

طرح مانور
منطقه مورد نظر برای عملیات به چهار محور زیر تقسیم شده که در هر یک از آن ها می بایست یک قرارگاه عملیاتی وارد عمل شود:
الف –محور تی شکن و چاه نفت:
قرارگاه قدس در این محور ماموریت داشت تا از جناح لشکر 10 عراق وارد عمل شده و ارتفاعات کمر سرخ و 202، امام زاده عباس، شهر و پادگان و ارتفاعات عین خوش و در نهایت منطقه ابوغریب را به تصرف خود درآورد. این قرارگاه در صورت موفقیت می توانست عقبه لشکر 10 را ببندد و به همین دلیل نتیجه عملیات آن، بسیار اساسی و سرنوشت ساز بود.
ب –محور غرب پل نادری:
در این محور قرارگاه نصر موظف بود اهدافی همچون شاویه، بلتا، جوفینه، علی گره زد، تپه چشمه، شهدا و کوت کاپون را تصرف و تامین نماید که به دلیل نوع درگیری این قرارگاه (تک جبهه ای) ، پیش بینی نتایج عملیات در این محور سخت و دشوار بود.
ج –محور غرب شوش:
دشمن در منطقه غرب شوش، به دلیل وجود اهداف مهمی همچون سایت 4 و 5 رادار از مستحکم ترین مواضع و خطوط دفاعی برخوردار بود قرارگاه فجر ماموریت داشت ضمن تصرف اهداف فوق الذکر، روی ارتفاعات ابوصلیبی خات مستقر شود.
د –محور رقابیه:
تصرف تنگه رقابیه و منطقه دوسلک، وظیفه قرارگاه فتح بود که در نتیجه آن، عقبه لشکر 1 عراق بسته می شد. در صورت موفقیت نیروهای این قرارگاه و الحاق آن ها با نیروهای قرارگاه قدس، خط نهایی عملیات تامین می شد.

 

شرح عملیات
در ساعت 00:30 بامداد 2/1/1361، عملیات فتح المبین با رمز مبارک یازهرا سلام‌الله‌علیه آغاز شد. حوادث و رویدادهای عملیات در محور و مراحل مختلف آن به شرح ذیل می باشد:
مرحله اول عملیات فتح المبین (2/1/1361)
در این مرحله در محور قرارگاه قدس، تیپ 14 امام حسین علیه السلام در جناح راست موفق شد با حرکت احاطه ای از شمال غربی و غرب رودخانه چیخواب ضمن تصرف منطقه عین خوش، عقبه دشمن در این محور را مسدود کند. تیپ 41 ثارالله و تیپ 84 خرم آباد نیز در جناح چپ این قرارگاه از شمال دشت عباس طرف امام زاده عباس و تپه 202 پیشروی کرده و مواضع دشمن را به تصرف خود درآورد، لیکن این مواضع در جریان پاتک های شدید دشمن مجددا به اشغال نیروهای عراقی درآمد.
در محور قرارگاه نصر؛ یگان های عمل کننده در ساعت 01:30 بامداد با دشمن درگیر شدند. در حالی که واحدهای ارتش عراق در این محور به شدت مقاومت می کردند، یک گردان از تیپ 27 محمد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم که ماموریت تصرف علی گره زد و خاموش کردن آتش توپخانه مستقر در آن را بر عهده داشتند، تا اعماق خطوط دشمن نفوذ کرده و قرارگاه توپخانه دشمن را به تصرف درآوردند. در نتیجه، یگان های دیگر این قرارگاه موفق شدند مواضع اصلی پدافندی دشمن در شمال محور پل نادری، سرخه فلیه، سرخه صالح و تپه چشمه، کوت کاپون، سه راهی قهوه خانه و تپه شاوریه را به تصرف در آورند.
در محور قرارگاه فجر؛ به دلیل مستحکم بودن خطوط پدافندی، حجم انبوه آتش و هوشیاری دشمن نسبت به جهت تک و نیز انسداد اکثر راه کارهای پیش بینی شده خودی، نیروهای این قرارگاه با روشن شدن هوا به موقعیت اولیه خود بازگشتند. در محور قرارگاه فتح؛ ماموریت این قرارگاه در آغاز عملیات، تنها اعزام گروه های «آرپی جی زن» برای شکار این تانک ها محدود گردید. بر همین اساس گروه های مورد نظر اعزام شدند، لیکن تنها موفق گردیدند حدود 20 تانک و نفربر دشمن را منهدم کنند.

مرحله دوم عملیات فتح المبین(4/1/1361)
ساعت یک بامداد چهار شنبه چهارم فروردین، مرحله دوم عملیات فتح با کلمه رمز یازهراسلام‌الله‌علیه آغاز شد و نیروهای ایران اسلامی در اولین ساعات شروع عملیات، تلفات سنگینی بر دشمن وارد آوردند و به مواضع او در جبهه های غرب شوش و دزفول دست یافتند. در این مرحله از عملیات تنگه رقابیه و ارتفاعات میشداغ پاکسازی شد.
در این مرحله، ماموریت اصلی به عهده قرارگاه فتح بود تا با تصرف تنگه رقابیه و ضمن تهدید عقبه نیروهای عراقی، در منطقه قرارگاه فجر، موجب کاهش فشار دشمن به قرارگاه قدس شود. قرارگاه های نصر و قدس نیز در این مرحله ماموریت داشتند تا با ترسیم خطوط پدافندی خود، در مقابل پاتک های دشمن مقاومت کنند.
هم چنین، قرارگاه فجر همچون مرحله اول ماموریت داشت تا به منظور جلب توجه دشمن به انجام عملیات ایذایی بپردازد و ذهن فرماندهان عراقی را از محور اصلی عملیات منحرف نماید.
قرارگاه فتح از دو محور عملیات خود را آغاز کرد. یک تیپ پیاده به همراه یک گردان زرهی با هدف تصرف ارتفاعات رقابیه، از حاشیه تنگه رقابیه و آب گرفتگی وارد عمل شدند و دو تیپ نیز محور اصلی حرکت خود را تنگه دلیجان –به منظور دور زدن دشمن –قرار دادند و در نتیجه موفق شدند تنگه رقابیه، ارتفاعات رقابیه و میشداغ به همراه تعداد زیادی تجهیزات سنگین دشمن را به تصرف درآورند . به دنبال آن، نیروهای عراقی از فشار خود در محور عین خوش کاسته و پاتک های سنگین را متوجه منطقه رقابیه کردند و به رغم این که خطوط پدافندی نیروهای خودی در داخل تنگه تا آستانه سقوط پیش رفت، لیکن مقاومت نیروهای خودی به حفظ و تامین اهداف این مرحله منجر شد.

مرحله سوم عملیات فتح المبین (7/1/1361)
در سومین مرحله عملیات، مهم ترین مواضع حیاتی دشمن در غرب شوش و دزفول فتح شد. این مرحله از عملیات مقارن ساعت 22 و 30 دقیقه شب شنبه 7 فروردین با نام فتح المبین و با کلمه رمز یازهرا در شمال غربی شوش آغاز شد.
فرماندهان سپاه و ارتش پس از کسب نتایج موفقیت آمیز در مرحله دوم عملیات، به این نتیجه رسیدند که نیروهای دشمن به دلیل از هم پاشیدگی سازمان و گسستگی در سیستم فرماندهی خود، احتمالا از منطقه عملیاتی فرار خواهند کرد. لذا تصمیم گرفته شد هر چه سریع تر با انجام عملیات دیگری، قوای دشمن منهدم و خطوط پدافندی قوای خودی تصحیح و تقویت شود. بر همین اساس، پس از طراحی مانور این مرحله از عملیات، نیروهای خودی در بامداد روز هفتم حمله خود را آغاز کردند و همان گونه که پیش بینی می شود، دشمن برای مصون ماندن از انهدام و اسارت نیروهایش، بسیاری از مواضع خود را به ناچار ترک کرده و به منتهی الیه خطوط پدافندی خود در منطقه، (چنانه، دوسلک و غرب ارتفاعات تینه) عقب نشینی نمود.

مرحله چهارم عملیات فتح المبین (8/1/1361)
در چهارمین مرحله عملیات که سحرگاه روز یکشنبه 8 فروردین با نام فتح و کلمه رمز یازهرا آغاز شد.
قرارگاه نصر به پاکسازی منطقه متصرفه در شرق ارتفاعات تینه پرداخته و پس از آن به کمک قرارگاه قدس شتافت. قرارگاه قدس که در روز گذشته ارتفاعات 202 تنگه ابوغریب را به تصرف درآورده بود، می کوشید از فرار نیروهای در حال عقب نشینی عراق جلوگیری نماید. قرارگاه فجر نیز مسئولیت پاکسازی منطقه متصرفه خود را بر عهده داشت.
هم چنین نیروهای قرارگاه فتح ضمن عبوراز تنگه دلیجان به سمت برغازه و دوسلک موفق شدند این دو منطقه را به تصرف در آورده و با نیروهای قرارگاه نصر الحاق نمایند و سپس به سمت مرزهای بین المللی پیشروی کنند.
در مجموعه، طی این مرحله از عملیات ، ارتفاعات تینه، دوسلک و برغازه به تصرف کامل درآمدند و دشمن به غرب رودخانه دویرج و تپه 182 عقب رانده شد.
لازم به ذکر است که نیروهای خودی در تلاش اصلی خود در این مرحله که دستیابی به عقبه های دشمن و ممانعت از فرار نیروهای آنان بود موفق نبودند و دشمن توانست بسیاری از نیروها و تجهیزات خود را از منطقه عملیات خارج نماید.

نتایج
- آزادسازی 2500 کیلومتر مربع از خاک جمهوری اسلامی؛ شامل دهها بخش و روستا، سایت 4 و 5 رادار، جاده مهم دزفول –دهلران و... .
- نزدیک شدن نیروهای خودی به مرز در منطقه غرب شوش و دزفول.
- خارج شدن شهرهای دزفول، اندیمشک و شوش و مراکز مهمی همچون پایگاه هوایی دزفول از تیررس توپخانه دشمن، و دستیابی به چاه های نفت ابوقریب در ارتفاعات تینه.
- انهدام بیش از 4 لشکر، 361 تانک و نفربر، 18 هواپیما، 300 خودرو، 50 توپ و 30 دستگاه مهندسی ارتش عراق.
- به غنیمت گرفته شدن 320 تانک و نفربر، 500 خودرو، 165 توپ، 50 دستگاه مهندسی و مقادیر زیادی سلاح و تجهیزات انفرادی.
- به اسارت در آمدن بیش از 15 هزار تن از نیروهای دشمن.
- کشته و مجروح شدن حدود 25 هزار تن از نیروهای دشمن.

بازتاب عملیات فتح المبین - پیام حضرت امام(ره)
امام خميني،‌فرمانده كل قوا، كه با اهتمام خاص به حوادث جنگ عنايت دارند، عمليّات را از طريق فرماندهان عالي جنگ تعقيب و هدايت مي‌نمايند. در يكي از شب‌هاي عمليّاتي پيامي توسط فرمانده كل سپاه، براي زرمندگان مستقر در منطقه عمليّاتي فتح‌المبين ارسال نموده و براي آنان دعا و آرزوي موفقيت مي‌كنند. رزمندگان اسلام با دريافت پيام امام، جاني دوباره گرفته و با روحيه‌اي عالي به دشمن متجاوز حمله مي‌كنند.

«قلم قاصر است كه احساسات خويش را ابراز كنم... رحمت واسعه خداوند بر آن مادران و پدراني كه شما شجاعان نبرد در ميدان كارزار و مجاهدان با نفس در شب‌هاي نوراني را در دامن پاكشان تربيت نمودند. مژده باد بر شما جوانان برومند، در تحصيل رضاي پروردگار كه از بالاترين سنگرهاي روحاني و معنوي است. شما در دو سنگر روحاني و جسماني، ظاهري و باطني پيروزيد.
مبارك باد بر بقيه‌الله (ارواحنا له الفداء) وجود چنين رزمندگان ارزشمند و مجهدان في سبيل‌الله كه آبروي اسلام را حفظ و ملت ايران را روسفيد و مجاهدان راه خدا را سرافراز نموديد. ملت بزرگ ايران و فرزندان اسلام به شما سلحشوران افتخار مي‌كنند.
آفرين بر شما كه ميهن خود را بر بال فرشتگان نشانديد و در ميان ملل جهان سرافراز نموديد. مبارك باد بر ملت، چنين جوانان رزمنده‌اي و بر شما چنين ملت قدرداني كه به مجرد فتح و پيروزي توسط رزمندگان به دعا و شادي برخاستيد. اينجانب دور دست و بازوي قدرتمند شما را كه دست خداوند بالاي آن است، مي‌بوسم و به اين بوسه افتخار مي‌كنم... يا ليتني كنت معكم فافوز فوزاً عظيماً.» روح الله الموسوی الخمینی

 

عملیات کربلای1

 

به دنبال عملیات غافلگیر کننده والفجر8 و تصرف شهر استراتژیک فاو توسط رزمندگان اسلام و به هم خوردن توازن سیاسی –نظامی به نفع جمهوری اسلامی، رژیم عراق شیوه ای جدید برگزید و درصدد فعال شدن در جبهه زمینی و موضع تهاجمی برآمد و این استراتژی را بعد از اشغال مهران، به استراتژی دفاع متحرک نامگذاری کرد.

عراق می کوشید تا با ادامه عملیات های خود نقاط دیگری را تصرف کند. ادامه چنین وضعیتی می توانست عواقب وخیمی را هم از بُعد نظامی و هم از بُعد سیاسی برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته باشد . بر همین اساس، برای مقابله با حرکت جدید عراق انجام عملیات برای آزاد سازی شهر مهران و ارتفاعات آن مورد تاکید قرار گرفت.
این استراتژی بعد از بازپس گیری منطقه والفجر 9 (منطقه چوارتا) که از تاریخ 16/12/64 شروع شد، در تاریخ 27/2/65، با آزاد سازی مهران به اوج خود رسید و با ضربه سختی که دشمن در جریان این آزاد سازی متحمل شد، پایان یافت.

از هنگام شروع تهاجم جدید ارتش عراق، وحدت و هم دلی نیروهای رزمنده ایرانی به شکل زیبایی جلوه گر شد و برادران ارتشی، سپاهی و بسیج مردمی پا به پای هم در مقابل تهاجم دشمن به مقاومتی دلیرانه دست زدند.

حمله عراق به مهران
ارتش عراق، ساعت یک بامداد 27/2/65، در منطقه مهران دست به تهاجم زد و شهر و حومه آن و برخی از ارتفاعات منطقه را تصرف کرد. در این زمان واحدهای ارتشی، مرکب از 6 گردان پیاده و 2 گردان زرهی، مسئولیت خطوط پدافندی را در این منطقه به عهده داشت و نیروهای سپاه نیز ، پشتیبانی از این منطقه را به طور کامل بر عهده نگرفته بود.

اهداف عملیات
باز پس گیری شهر مهران و سلسله ارتفاعات قلاویزان و دستیابی به مرز و تامین کل منطقه.
منطقه عملیات
منطقه عملیاتی از جنوب به ارتفاعات قلاویزان، از شمال به ارتفاعات نمه کلان کوچک، از غرب به امتداد غربی ارتفاعات قلاویزان و پاسگاه مرزی بهران آباد، و از شرق به جاده مهران –دهلران منتهی می شد.
پس از اشغال مهران، استحکامات و موانع متعددی توسط دشمن ایجاد شد. در محور شمالی (جاده ایلام –مهران و باغ کشاورزی) هفت ردیف مین همراه با کانال و بیش از پنج ردیف سیم خاردار رشته ای وجود داشت. در محور میانی (حد فاصل رودخانه گاوی و جاده دهلران –مهران) به لحاظ کوهستانی بودن منطقه، استحکامات نسبتاً ضعیف بود. در محور جنوبی (ارتفاعات قلاویزان) سنگرهای کمین و در بعضی شیارها، یک ردیف سیم خاردار و مین وجود داشت.

استعداد دشمن
منطقه مورد نظر برای عملیات، تحت مسئولیت لشکر 17 زرهی از سپاه دوم عراق بود. حفظ پدافندی این لشکر از رودخانه کنجاپنجم به سمت میان کوه امتداد می یافت. علاوه بر یگان های سازمانی این لشکر (تیپ های 70 زرهی، 59 زرهی و 705 پیاده) یگان های زیر نیز تحت امر آن بودند:
- تیپ های 433 ، 417 و 425 پیاده.
- تیپ 1 کماندویی و گردان کماندو لشکر 40 پیاده.
با شروع عملیات، یگان های زیر نیز وارد منطقه شدند:
- تیپ 1 مکانیزه، 4 و 5 پیاده، 3 نیروی مخصوص، 2 و 10 زرهی از گارد ریاست جمهوری.
- تیپ های 71، 72 و 3 پیاده از لشکر 35 پیاده.
- تیپ های 501، 113، 95، 118 و 108 پیاده.
- تیپ 24 مکانیزه.
- تیپ های 2، 3 و 5 کماندو، گردان کماندویی لشکر 20 پیاده و گردان کماندویی لشکر 2 پیاده.
- تیپ 65 نیروی مخصوص.
- گردان های 763، 110، 15، 766، 217، 238، 53، 247 و 489 توپخانه.

قوای خودی
قرارگاه نجف هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
- لشکر 27 محمد رسول الله (ص) با 7 گردان پیاده + گردان تانک.
- لشکر 17 علی ابن ابی طالب (ع) با 3 گردان پیاده + 1 گروهان تانک.
- لشکر 5 نصر با 3 گردان پیاده.
- لشکر 25 کربلا با 4 گردان پیاده + 1 گردان تانک.
- لشکر 10 سید الشهدا (ع) با 3 گردان پیاده.
- لشکر 41 ثارالله (ع) با 4 گردان پیاده + گردان تانک.
- تیپ مستقل 21 امام رضا (ع) با 2 گردان پیاده.
- تیپ مستقل 15 امام حسن (ع) با 5 گردان پیاده.
- تیپ مستقل 662 بیت المقدس با 2 گردان پیاده.
- گردان مستقل 38 زرهی ذوالفقار با 1 گروهان تانک.
- 2 گردان توپخانه سپاه + 4 گردان توپخانه ارتش.

طرح عملیات
تلاش اصلی بر انجام عملیات از محور ارتفاعات قلاویزان و یال های آن تا رودخانه گاوی در نظر گرفته شد. بر همین اساس، عملیات در سه مرحله به ترتیب زیر طراحی گردید:
- مرحله اول؛ تامین ارتفاعات قلاویزان ایران تا روستای امام زاده سید حسن.
- مرحله دوم؛ تامین ارتفاعات جبل حمرین تا شیار مگ سوخته و در امتداد آن، تامین روستاهای بهین، بهروزان و هرمزآباد
_ مرحله سوم؛ تصرف خاکریز عملیات والفجر 3، که روستای فرخ آباد تا زیر ارتفاعات 223 قلاویزان داشت و در نتیجه مهران در این مرحله تامین گردید.
شرح عملیات
مرحله اول عملیات در ساعت 22:30 روز 9/4/1365 با رمز یا ابا الفضل العباس، ادرکنی آغاز شد و نیروهای خودی در اغلب محورها خطوط دشمن را شکسته و تا قبل از روشنایی صبح ضمن انهدام بیش از 10 گردان پیاده عراق، اهداف مرحله اول و قسمتی از مرحله دوم عملیات را به تصرف درآوردند.
ساعاتی بعد، دشمن با به کارگیری نیروهای احتیاط خود به محور امامزاده سید حسن پاتک کرد که با مقابله قوای خودی خنثی شد. سپس، یگان های خودی با مشاهده از هم گسیختگی نیروهای دشمن، عملیات را –طی روز اول –بدون وقفه ادامه دادند.
در شب دوم، کلیه یگان های عمل کننده ضمن پیشروی در باقی مانده محدوده مرحله دوم عملیات، تا قبل از روشنایی صبح، خط سراسری –از هرمزآباد تا شیار مگ سوخته –را کاملا تامین کرده و مقداری از محدوده مرحله سوم عملیات را نیز تامین کردند.
از آغاز روز دوم (11/4/1365) عملیات در کلیه محورها ادامه یافت و نیروهای رزمنده ضمن به اسارت درآوردن تعدادی از نیروهای دشمن، به باغ کشاورزی وارد شدند و سپس در حدود ساعت 12 این روز نیز شهر مهران آزاد شد.
ساعت 6 صبح روز سوم، دو تیپ گارد ریاست جمهوری به ارتفاع 210 پاتک کرد، پس از یک درگیری سخت ارتفاع مذکور را تصرف کرد. به همین خاطر، نیروهای خودی مستقر در این منطقه حدود 200 متر عقب آمدند.
در ادامه عملیات، رزمندگان از محورهای قلعه کهنه و فرخ آباد به طرف تپه های غلامی و پاسگاه دراجی حرکت کرده ضمن پاکسازی کامل منطقه، تعداد زیادی از نیروهای دشمن را به اسارت درآوردند.
در جریان مرحله چهارم عملیات، که از ساعت 24 روز 12/4/1365 آغاز شد، با ورود قوای خودی به روستای فیروز آباد، دشمن عقب نشینی کرد. سپس، خاکریزی از فیروزآباد تا یال های ارتفاعات قلاویزان احداث کردند. درگیری، همچنان در اطراف ارتفاعات 223 ادامه داشت و دشمن، فشاری قابل ملاحظه در نقاط مختلف وارد کرده، تنها ارتفاعات فوق را در تصرف خود نگه داشته بود. حدود ساعت 7 صبح روز چهارم (13/4/1365) پاتک شدید دشمن روی ارتفاعات قلعه آویزان –به منظور تصرف قله 200 –شروع شد؛ لیکن با مقاومت و حملات پی در پی قوای خودی، این پاتک شکست خورد.
در روز پنجم، ارتفاع 210 مجددا به تصرف نیروی خودی درآمد و در سحرگاه روز ششم نیز رزمندگان در مرحله پنجم عملیات با حمله به ارتفاع 223، ضمن تامین اهداف تعیین شده، قرارگاه تاکتیکی لشکر 17 زرهی عراق را به تصرف درآوردند.
در تاریخ 18/4/1365، علاوه بر تصرف باقی مانده یال های غربی ارتفاع 223، قرارگاه تاکتیکی تیپ 24 مکانیزه عراق منهدم و فرمانده آن به همراه تعدادی دیگر اسیر شد.

ارزیابی عملیات کربلای 1
عملیات موفق کربلای یک، پایانی بود بر استراتژی دفاع متحرک عراق و نیز نقطه شروع امیدوار کننده ای برای نیروهای خودی جهت انجام عملیات محدود ایذایی.
منفعل کردن سیاست تهاجمی عراق، هدف عمده ای بود که نیروها به خوبی توانستند به آن دست یابند.
سرعت عمل، اعتقاد یگان ها، حفاظت عملیات، فریب دشمن، تناسب نیروها با طرح عملیات، انجام کارهای مهندسی لازم و ... از جمله عوامل بارز و موثر در این عملیات بود.

نتایج عملیات
طی این عملیات، منطقه ای به وسعت 175 کیلومتر مربع از خاک ایران و نیز عراق شامل شهر مهران و روستاهای اطراف آن، جاده دهلران –مهران –ایران ، ارتفاعات حساس و سرکوب قلاویزان و حمرین و نیز دو پاسگاه مرزی آزاد شد. هم چنین عقبه های دشمن از جمله شهرهای بدره و زرباطیه در دید و تیر قوای خودی قرار گرفت.
در این عملیات، 1210 نفر از نیروهای دشمن اسیر شدند

 

عملیات کربلای2

 

عمليات كربلاي 2از جمله عملياتهايي است كه درقالب عمليات متوسط رزمندگان اسلام دسته بندي شده و در اواخر سال چهارم جنگ انجام شد. از جمله ويژگي هاي مهم اين عمليات حضور يك گردان از اسيران داوطلب عراقي درزير مجموعه تيپ 9 بدر در اين عمليات است كه به نوبه خود براي اولين بار در طول جنگ اين اتفاق افتاد. دومين ويژگي شهادت شهيد محمود كاوه فرمانده لشكر ويژه شهدا كه آوازه شجاعت و دلاور مردي آن زبانزد همگان بود. لذا به منظور توجه بيشتر به اين دو خصوصيات عمليات دو گزارش مستند كه يكي عملكرد تيپ 9 بدر درعمليات وديگري نحوه شهادت شهيد محمود كاوه فرمانده قهرمان لشكر ويژه شهداء در ادامه شرح عمليات ارائه مي گردد. با تشكر از دوستان مركز مطالعات و تحقيقات جنگ كه ما را در آماده سازي اين نوشتار ياري كردند.

شرح مختصر عمليات:
عمليات كربلاي 2 در 10شهريور 1365درمنطقه حاج عمران، با شركت يك تيپ از لشكر 10 سيد الشهداء (ع) و تيپ 9 بدر، 12قائم، 21امام رضا 105قدس، 155 شهداء كه در مجموع به استعداد 28 گردان از سپاه انجام شد.
هدف هاي عمليات عبارت بودند از: ترميم خط پدافندي، خارج كردن عقبه خودي از ديد و تير دشمن و دست يابي به راه كارهاي مناسب به منظور عمق دادن به منطقه براي عمليات بعدي، مانور عمليات از دو محور طرح ريزي شده بود: محور راست شامل ارتفاعات گردكوه (معروف به شهيد صدر)، تخته سنگي، تپه شهدا و تپه سرخ و 2محور چپ، شامل ارتفاعات 2519، واراس و يال هاي آن، تپه تخم مرغي، شيار «انه»، و دو يال ارتفاع مسكران.
فرماندهي اين عمليات به قرارگاه سيدالشهداء (ع)، يكي از قرارگاه هاي تابعه نيروي زميني سپاه واگذار شد. درشب اول عمليات، تپه شهيد صدر، تخته سنگي و مقر فرماندهي دشمن به تصرف نيروهاي خودي درآمد و در جناح چپ، به علت عدم دستيابي كامل به هدف ها، رزمندگان عقب نشيني كردند.
درشب دوم، بارديگر نيروها از محور چپ دست به حمله زدند. اما موفقيتي به دست نيامد و عمليات با تصرف نيمي از هدف ها، به پايان رسيد.

 

عملكرد تيپ 9 بدر درعمليات كربلاي 2:
تيپ 9 بدر تشكلي از نيروهاي مجاهد و ارتشيان عراقي است كه از شروع جنگ تحميلي و يا در طول آن با هجرت يا پناهنده شدن به ايران، در كنار نيروهاي سپاه پاسداران شروع به فعاليت كرده اند. اين نيروها عموماً درعراق افسر و درجه دار بوده اند. بيشتر افراد كادر تيپ نيز از نيروهاي عراقي مي باشند.
اين تيپ ابتدا در قالب گردان هاي «شهيد صدر» به وجود آمد و در كنار نيروهاي خودي در عمليات بدر حضوري شايسته داشت. پس از آن درچند عمليات در «هور» از جمله عمليات «قدس» و «عاشوراي 4» شركت كرد و موفقيت هايي را نيز به دست آورد. سپس با ادغام در نيروهاي «قرارگاه رمضان» همكاري خود را با اين قرارگاه آغاز كرد.
اين تيپ به استعداد سه گردان نيروهاي مجاهد عراقي و يك گردان از اسيران داوطلب، در مجموع با 650نيرو در عمليات كربلاي 2شركت كرد.
آنچه براي اولين بار در طول جنگ دراين عمليات انجام شد، حضور يك گردان از اسيران داوطلب شامل سربازان، درجه داران و افسران عراقي بود.
راوي تيپ 9 بدر (علي مژدهي) روحيه نيروهاي اين تيپ را قبل از حركت آنها براي عمليات، چنين تشريح كرده است: «كليه نيروها با داشتن روحيه اي بسيار قوي، دسته دسته ضمن آماده شدن براي حركت، با برگزاري مراسم سينه زني و نوحه خواني به پادگان شور و حال عجيبي داده بودند.
عده اي از برادران نيز مشغول نوشتن وصيت نامه بودند و همگي بي صبرانه منتظر حركت به سمت منطقه عملياتي بودند. درگردان اسرار نيز اين وضعيت به چشم مي خورد، عده اي درحال نوحه خواني و سينه زني بوده و هركدام با ديدن فرمانده تيپ او را در بغل گرفته و با خنده به وي نويد پيروزي مي دادند»
راوي در شرح اقدامات اين تيپ در عمليات كربلاي2، نوشته است: «درحالي كه منطقه با خمپاره هاي منور دشمن روشن شده است، نيروهاي تيپ حركت خود را به آرامي به سوي اهداف تعيين شده ادامه مي دهند. كليه گردان هاقصد دارند كه در بين ساعات 22تا 23 به پاي كار برسند. گردان شهيد صدر درساعت 22 به نزديكي خط اول دشمن مي رسد و دسته خط شكن با استقرار در جلو گردان، آماده هجوم نهايي مي شود. برادران واحد تخريب در حال خنثي سازي مين معابر در زير نور منورها و شليك خمپاره هاي دشمن هستند، كه ناگهان دشمن متوجه نيروهاي خودي مي شود و آنها را به رگبار گلوله مي بندد و به دنبال آن درگيري آغاز مي شود.
نيروها با عبور از معابر، خود را به خاكريز دشمن مي رسانند و زير آتش و نارنجك هايي كه به سوي آنها پرتاب مي شود به داخل كانال جلو خود مي روند و جنگ تن به تن را در داخل كانالي با عرض كم و ارتفاع نزديك به يك و نيم متر آغاز مي كنند. دشمن كه با هجوم قدرتمندانه نيروهاي خودي مواجه شده است، به رغم مقاومت شديد، سنگر به سنگر عقب مي رود. دراين هنگام يكي ديگر از گردان هاي تيپ 9 بدر (شهيد دستغيب) موفق مي شود با شكستن خط دشمن، از پشت به او حمله كند، اين امر سبب مي شود كه نيروهاي دشمن با ناامن ديدن وضعيت خود، دست از مقاومت بردارند. به دنبال آن، گردان شهيد صدر موفق مي شود با گردان شهيد دستغيب الحاق كند و هر دو به سوي مثلث انتهايي ارتفاع پيش روي كنند؛ بر اثر اين حركت بقيه افراد دشمن به عقب مي گريزند و نيروهاي دوگردان روي مثلث انتهايي مستقر شوند.
يكي ديگر از گردانهاي تيپ 9 بدر (گردان حمزه) كه عمدتا از اسيران عراقي تشكيل يافته است، به منظور كمك به آنها وارد عمل مي شود و با حركت سنگر به سنگر در داخل كانال ها، به پيشروي ادامه مي دهند.
با روشن شدن هوا تمام منطقه پاكسازي مي شود و درنتيجه، ارتفاع شهيد صدر و يال آن و ارتفاع صخره اي به دست نيروي چهارگردان از تيپ 9 بدر تصرف مي شود و دشمن با برجاگذاشتن كشته ها و اسيران بسيار، از اين منطقه عقب نشيني مي كند.

 

حركت فرمانده تيپ 155 شهدا به سوي شهادت:
در وضعيت فوق طاقت و به شدت دشواري كه نيروهاي عمل كننده خواه ناخواه با آن مواجه بودند و سبب شده بود پيروزي را نيز دور از دسترس ببينند. تيپ ويژه 155 شهدا، به خصوص فرمانده آن، مؤمنانه و شجاعانه درعرصه درگيري وارد شدند. شهيد اميري مقدم راوي مركز مطالعات و تحقيقات جنگ دراين تيپ، در گزارش خود از عمليات كربلاي2، درباره اين وضع و حركت نيروها براي ادامه عمليات و سرانجام آن، چنين روايت كرده است: «تغييرات انجام شده در طرح مانور و عدم موفقيت كامل تيپ ويژه 155 شهدا در عمليات شب گذشته، موجب ترديد در مسئولان، خصوصا فرماندهان اين تيپ شده بود. اين ترديد اگر چه در خود فرمانده تيپ (برادر محمود كاوه) نيز وجود داشت ولي وي با توجه به حساسيت زمان و مصلحت كل عمليات، اين ترديد را بروز نمي داد و به همين دليل تصميم گرفت براي زدودن ترديدها و تقويت روحيه عملياتي در افراد تيپ، به همراه نيروهاي عمل كننده در منطقه درگيري حاضر شود. وقتي كه مسئولان تيپ از اين تصميم آگاه شدند درصدد برآمدند كه وي را از اين عمل باز دارند. فرمانده يكي از گردان ها (برادر صلاحي) براي منصرف كردن وي، مي گويد: «شما اين كار را نكنيد، آتش دشمن زياد است، مسير، بد مسيري است، خداي نكرده طوري مي شود.» فرماندهي در جواب مي گويد: «خب، اگر اين طور است، ما هم شهيد مي شويم. اگر كار مثل شب گذشته بشود، ما هم حاضريم امشب شهيد شويم.» به همان اندازه كه خود وي در رفتن به خط درگيري مصمم بود، ساير مسئولان تيپ مخالف بودند.
مكالمه زير كه در آخرين دقايق قبل از عزيمت برادر كاوه به منطقه و در هنگام پوشيدن پوتين، بين وي و قائم مقام تيپ (برادر منصوري) انجام گرفته، بيانگر اين واقعيت است كه ايشان چه قدر به رفتن و ديگران چه اندازه در بازداشتن وي مصمم بوده اند. متن مكالمه اين چنين است:
منصوري: رفتن شما نه به نفع اسلام است و نه به نفع...
كاوه: نه
منصوري: اگر نظر شما اين است كه نيروهاي عمل كننده آدم قوي تري مي خواهند، من قوي نيستم ولي مي روم جلو و يكي ديگر را اين جا مي گذارم.
كاوه: نه، من مي خواهم امشب، شما اينجا باشيد.
منصوري: من نمي خواهم
كاوه: امشب كارها جور نمي شود.
منصوري: خب، اگر جور نمي شود با رفتن شما هم جور نمي شود.
كاوه: چه مي گويم! جور مي شود، ان شاءالله جور مي شود.
منصوري: البته اگر خدا بخواهد جور مي شود. شما هم اين جا كلي كار داريد: مسئله قرارگاه، هماهنگي توپچانه و...
كاوه: اين ها همه اش حل مي شود، اين ها مشخص است.
منصوري كه از بحث كردن نتيجه نمي گيرد، با پيش كشيدن تصميم خودش براي رفتن به جلو، مي گويد: حالا در هر صورت شما برويد، من كار ندارم. من هم براي انجام مأموريت، گردان امام حسين(ع) را برمي دارم و مي روم.
كاوه: خب، شما اين كار را بكنيد.
منصوري: ولي اين جا در مقر فرماندهي تيپ كارها مي خوابد.
كاوه: مسئله اي نيست، شما همين اول درگيري كه من جلو هستم، اين جا باشيد.
منصوري وقتي باز هم نتيجه نمي گيرد، به طور جدي تري مي گويد: آقاي كاوه، مي خواهيد به زور متوسل بشويم؟ جلو رفتن شما اصلاً درست نيست، منطقي نيست.
كاوه: امروز با روزهاي ديگر فرق مي كند. من يك چيزهايي مي دانم، يك چيزهايي هست، مي دانم ترديد هست.
منصوري: خب، ترديد طبيعي است. بايد باشد.
كاوه: خب اگر آدم خودش جلو باشد و يك وقت مسئله اي پيش آمد، مي تواند هم پيش خداي خودش و هم پيش خلق خدا و...
برادر كاوه سكوت مي كند و براي هدايت گردان امام حسين(ع) از سنگر فرماندهي خارج مي شود.»
راوي تيپ ويژه 155شهدا سپس افزوده است: «به هنگام اعزام گردان ها براي اجراي مأموريت، ابتدا گردان امام حسين(ع)، سپس گردان امام سجاد(ع) در حالي كه فرماندهي تيپ (محمود كاوه) پيشاپيش آنها قرارداشت، حركت خود را براي تصرف ارتفاع «2519» آغاز كردند. طبق طرح مانور قراربود گردان امام حسين(ع) پايگاه هاي 1و 2 و گردان امام سجاد(ع) پايگاه هاي 3و 4را تصرف كنند. حساسيت دشمن نيز نسبت به شب اول كم تر شده بود. و احتمال جدي نمي داد در اين محور مجدداً عمليات شود، از اين رو اجراي آتش و پرتاب منور آنها نيز اندكي كاهش يافته بود.
به هر ترتيب، حدود ساعت يك بامداد بود كه نيروهاي پياده پس از پيمودن فاصله خط خودي تا دشمن به زير اهداف مورد نظر رسيدند تا با هماهنگي آتش خودي، درگيري را شروع كنند. در همين حين يك گلوله خمپاره كنار برادر كاوه به زمين اصابت كرد و او جان به جان آفرين تسليم كرد.» روحش شاد و راهش پرثمر باد

نام عملیات: کربلای 3
نوع عملیات: آفندی
تعداد مراحل: یک مرحله
رمز عملیات: حسبنا الله و نعم الوکیل
قرارگاه فرماندهی عملیات:
تاریخ شروع عملیات: 11/06/1365 ساعت عملیات: 1:30 بامداد مدت: یک روز

 

منطقه:
استان: خوزستان شهرستان: خرمشهرمنطقه: شمال غربی خلیج فارس
محورهای اصلی عملیات: اروند رود - بویه 8- اسکله الامیه

 

پیشینه عملیات:
دو اسکله الامیه و البکر قبل از جنگ تحمیلی ظرفیت صدور روزانه یک میلیون بشکه نفت را داشتند وازجمله اسکله‌های صادر کننده نفت عراق محسوب می‌شدند. باشروع جنگ ،این دو پایانه توسط تکاوران شجاع ارتش جمهوری اسلامی ایران منهدم شد ولی پس از بازسازی ، به چشم و گوش عراق در خلیج فارس مبدل می‌شوند و بسیاری از کشتیهای بازرگانی و نفتکشها در خلیج فارس، توسط دستگاه‌های موجود دراین پایانه‌ها ردیابی ومورد حمله هوایی و یا موشکی قرار می‌گرفتند. با انجام عملیات والفجر 8 و سقوط سه پایگاه موشکی در منطقه‌ی عملیاتی فاو، دشمن بعثی برای جلوگیری از تکرار این نوع عملیات، بیش از پیش به استحکامات این دو پایگاه می‌افزاید. ارتفاع 11 متری اسکله و سربازان مجهز مستقر در آن، خطری جدی بودند که می‌توانستند منطقه وسیعی را زیر آتش خود بگیرند. با وجود تمامی این مشکلات ، فرماندهان اسلام پس از شناسایی این منطقه،مصمم می‌شوند تا این کانون آتش افروزی را خاموش کنند و آرامش مورد نیاز را به خلیج فارس برگردانند.

 

مراحل عملیات:
رزمندگان اسلام متشکل از تکاوران تیپ دریایی یونس(ع) از لشکر 14 امام حسین(ع) ، ناو تیپ کوثر و ناو تیپ امیر المومنین (ع) سپاه پاسداران، سوار بر قایقهای موتوری لحظه به لحظه به پایانه‌های نفتی نزدیک می‌شوند. به لطف خداوند و به دلیل رطوبت زیاد هوای سطح دریا، رادارهای رازیت و دستگاه‌های الکترونیکی مستقر در اسکله، دچار اختلال شده و مسئولان عراقی مجبور می‌شوند برای حفاظت از دستگاه‌ها آنها را خاموش کنند. قوای اسلام، موانع ایذایی را پشت سر گذاشته و به هدف نزدیک و موفق می‌شوند در نقاطی خود را به زیر پایانه الامیه برسانند و تا دشمن به خود بیاید ، رزمندگان از هر طرف پایانه را در محاصره می‌گیرند. نبردی سنگین آغاز می‌شود. با آتش موثر نیروهای اسلام ،تعدادی از بقایای تیپ 440 بازسازی شده عراق به هلاکت رسیده و عده‌ای هم تسلیم می‌شوند.باقیمانده نیروهای دشمن با کمک دستگاه‌هایی که سالم مانده، پیاپی تقاضای کمک می‌کنند ولی با نفوذ رزمندگان به اتاقهای فرماندهی، اساس فرماندهی تیپ 440 که مامور دفاع از پایانه‌ی نفتی بود از هم پاشیده می‌شود. با سرکوب مقاومتهای مذبوحانه آنان، این هدف بسیار حساس به تصرف در می‌آید. رزمندگان در پی سقوط این پایانه دامنه عملیات خود را به سوی اسکله ‌البکر گسترش داده و با عبور از موانع ایذایی این پایانه را نیز به محاصره خود در می‌آورند. قایقهای مجهز به آتشبارهای نیمه سنگین وسنگین با تمام قدرت این مرکز جاسوسی را هدف قرار داده و آنرا به آتش می‌کشند. انفجارهای مهیب منطقه را به لرزه در می‌آورد. لحظه به لحظه آتش تاسیسات منهدم شده اسکله اوج می‌گیرد و هیبت آتشفشان دریایی را در خلیج فارس می‌نمایاند.
در این میان یک ناوچه «اوزا» که بدلیل عملیات والفجر 8 در فاو نتوانسته بود از این آبراه به مخفیگاه خود در شهر ام‌القصر بگریزد هدف آتش قرار گرفته و به قعر آبهای خلیج فارس می‌رود. در ادامه عملیات نیروی هوایی ارتش ایران با پرواز برمنطقه وهجوم ، عرصه را بر نیروهای عراق تنگتر می‌کند و یک فروند جنگنده‌ی این رژیم را مورد هدف قرار داده آنرا سرنگون می‌نمایند. در این میان رزمندگان اسلام کلیه تجهیزات ،رادارها و تجهیزات الکترونیکی اسکله الامیه را زیر پوشش عملیات نیروی هوایی، هلی کوپترهای هوا- دریای ارتش اسلام با پروازهای شجاعانه و نقل و انتقالات به نحو مطلوب، تخلیه می‌نمایند. بعثیان مستقر در اسکله البکر برای چندمین بار از فرماندهان خود درخواست کمک می‌کنند ولی قوای کمکی آنها هر بار به محض حرکت با آتش به موقع نیروهای اسلام وادار به عقب نشینی می‌شوند. آخرین تلاشهای دشمن برای کمک به محاصره شدگان ، با از دست داده تعدادی ناوچه عقیم می‌ماند و نیروهای ایران با عملیات روی پایانه البکر آخرین امید عراقیان را به یاس تبدیل می‌نمایند. سرانجام رزمندگان اسلام موفق می‌شوند با تخلیه‌ی کلیه غنائم و انهدام بقیه امکانات پیروزمندانه راه سواحل ایران را در پیش بگیرند.

 

اهداف تامین شده:
1- انهدام کامل اسکله‌های البکر و الامیه به عنوان مرکز جاسوسی عراق در خلیج فارس
2- تخلیه کلیه تجهیزات ، رادارها و دستگاه‌های الکترونیکی جاسوسی عراق در اسکله‌های البکر و الامیه
شهدای شاخص عملیات:
مرتضی، امیدیان سوارباغی، مسوول تعاون لشکر 14 امام حسین (ع)، مکان شهادت: اسکله الامیه، زمان شهادت: 11/6/1365
 

خسارات و تلفات دشمن:
الف-کشته و زخمی : 440 نفر
ب- اسیر: 110نفر
ج- تجهیزات:
1- دو فروند هواپیما
2- یک فروند یدک کش
3- یک فروند ناوچه موشک انداز "اوزا"
4- رادارها و دستگاههای پیشرفته اسکله البکر
5- کلیه تجهیزات اسکله الامیه وبخشی از اسکله البکر
د –یگانهای منهدم شده دشمن:
تیپ 440 ازبقایای نیروی دریایی عراق
ه‍- غنائم:
1- 12 قبضه توپ ضد هوایی
2- 2 دستگاه رادار هوایی
3- یک دستگاه رادار رازیت
4- 2 قبضه موشک سهند
5- انواع مین دریایی
6- 10 فروند قایق
7- یک دستگاه رادار دریایی
8- انواع سلاح سبک و نیمه سنگین

 

عملیات کربلای4

 

براساس راهبرد نظامی ارائه شده از سوی سپاه پاسداران به مسئولین كشور، برای نیل به پیروزی در جنگ می بایست در جبهه جنوب، جاده های شمالی و جنوبی بصره و نیز در جبهه شمالی، جاده های مواصلاتی كركوك به بغداد قطع و یا تهدید شوند و در نتیجه، صدور نفت عراق به خارج كاملا قطع گردد و سپس حركت اصلی به سمت بغداد آغاز شود.

بر همین اساس، محاصره و سپس تصرف شهر بصره به عنوان هدف عملیات اصلی سپاه پاسداران در سال 1365 مورد توجه قرار گرفت كه برای تحقق آن به كارگیری حدود 500 گردان و آن هم از سه محور ضرورت یافت لیكن به دلیل مشكلاتی همچون ضعف امكانات نظامی تنها یك محور –به عنوان تنها راه باقی مانده جنگ در جبهه جنوب –انتخاب شد.

به عبارت دیگر، پس از حذف دو محور احاطه ای (هور و فاو) منطقه شلمچه و ابوالخصیب به منظور انجام عملیاتی بزرگ و سرنوشت ساز برگزیده شد.

 

اهداف عملیات

تصرف شهر بصره و تهدید جاده صفران –بصره

 

منطقه عملیات

منطقه عملیاتی ابوالخصیب و شلمچه دارای ارزش ها و ویژگی های مهم سیاسی و نظامی است و می توان آن را مهم ترین منطقه عملیاتی در جبهه جنوب دانست.

مركز این منطقه، نخلستان های اطراف اروندرود –حد فاصل جزیره بلجانیه تا بصره است –كه عرض آن 4 تا 5 كیلومتر و طول آن حدود 15 كیلومتر می باشد.

زمین منطقه عملیاتی از دو جهت دارای خصوصیات مهمی می باشد:

1- وجود نهرها و كانال های كشاورزی كه عمق مناسبی دارد و از آن ها می توان برای پدافند استفاده كرد.

2- جناحین منطقه عملیاتی كه از شمال به آب گرفتگی شلمچه و كانال ماهی گیری و از جنوب به خور زبیر و زمین های باتلاقی اطراف آن منتهی می شود و دشمن در آن قدرت پاتك ندارد.

 

استعداد دشمن

شمال منطقه عملیاتی در حوزه استحفاظی سپاه سوم و جنوب آن در حوزه استحفاظی سپاه هفتم عراق قرار داشت. لشكر 11 پیاده از سپاه سوم و لشكر 15 پیاده از سپاه هفتم در منطقه حضور داشتند. در ذیل اسامی كلیه یگان هایی كه قبل و حین عملیات در منطقه حضور یافتند، آورده شده است:

الف –یگان های پیاده:

تیپ های 19، 22، 104، 111، 802 ، 805، 107، 102، 702، 420، 421، 429، 45، 112، 47، 23، 238، 436، 802، 501، 402، 117 و 28

ب–یگان های زرهی:

تیپ های 16، 30 و یك گردان مستقل

ج –یگان های مكانیزه:

تیپ های 25 و 8

د–گارد ریاست جمهوری:

تیپ های 2 و 4 از لشكر1 كماندویی و تیپ های 7 و 8 از لشكر 2 پیاده

هـ –نیروی مخصوص:

تیپ های 66 و 68

و –كماندو:

تیپ4 كماندویی ستاد كل و گردان كماندویی لشكر 26

ز –جیش الشعبی:

قاطع 58 المثنی

قوای خودی

هدایت فرماندهی عملیات بر عهده قرارگاه مركزی خاتم الانبیاء (ص) سپاه پاسداران بود و چهار قرارگاه عملیاتی نیز اجرای آن را بر عهده داشتند.

قرارگاه نجف هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

لشكر 19 فجر

لشكر 5 نصر

لشكر 17 علی ابن ابی طالب (ع)

لشكر 155 ویژه شهدا

تیپ 21 امام رضا (ع)

تیپ 57 حضرت اباالفضل (ع)

تیپ 12 حضرت قائم (ع)

+ 4 گردان توپخانه

قرارگاه قدس هدایت نیروهای زیر به عهده داشت:

لشكر 25 كربلا هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

لشكر 41 ثارالله (ع)

لشكر 10 سید الشهدا(ع)

+ 4 گردان توپخانه

قرارگاه كربلا

لشكر 27 محمد رسول الله (ص)

لشكر 14 امام حسین (ع)

لشكر 8 نجف اشرف

لشكر 31 عاشورا

تیپ 44 قمربنی هاشم (ع)

لشكر 32 انصار الحسین (ع)

+ 4 گردان توپخانه

قرارگاه نوح هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

لشكر 7 ولی عصر (عج)

تیپ 33 المهدی (عج)

تیپ 18 الغدیر

ناو تیپ امیرالمومنین (ع)

+ 4 گردان و 1 آتش بار توپخانه

هم چنین، دو تیپ توپخانه تحت امر قرارگاه مركزی بودند:

-تیپ 63 خاتم الانبیاء (ص) با 4 گردان و 2 آتش بار

-تیپ 15 خرداد با 4 گردان و 2 آتش بار

ضمناً از مجموع 352 گردان مورد نیاز، حدود 250 گردان آماده گردید كه یگان های عمل كننده هر یك بین 7 تا 24 گردان را سازماندهی كرده و در خود جای دادند.

 

طرح عملیات

چهار منطقه شلمچه، ابوالخصیب، مقابل ام الرصاص و جزیره مینو –به این دلیل كه به لحاظ مانور، آتش، عقبه و پشتیبانی به هم وابسته اند –برای انجام این عملیات بزرگ انتخاب گردید. بر همین اساس، هر یك از چهار منطقه فوق به عنوان خط حد یك قرارگاه عملیاتی تعیین شد:

-قرارگاه نجف: از شمال پنج ضلعی شلمچه تا جزایر بوارین و ام الطویله پیشروی در محور شلمچه

-قرارگاه قدس: انجام حركت اصلی عملیات با عبور از تنگه ام الرصاص –بوارین و پیشروی در محور پتروشیمی و ابوالخصیب.

-قرارگاه كربلا: مقابله با پاتك دشمن از مقابل جزیره ام الرصاص، تامین كل منطقه و پیشروی تا جاده دوم و سوم.

-قرارگاه نوح: تامین جناح چپ و پیشروی در مقابل جزیره مینو.

هم چنین، یگان های تحت امر این قرارگاه ها می بایست طی شش مرحله به اهداف نهایی خود –از شمال به تنومه و از جنوب به پشت كانال بصره –برسند.

 

شرح عملیات

عملیات می بایست در ساعت 22:30 مورخ 3/10/1365 آغاز شود. به همین خاطر غواص های خودی ساعاتی قبل به درون آب رفته و به سمت خط دشمن حركت كردند. در این میان، نیروهای دشمن كه كاملا آماده و هوشیار بودند ضمن پرتاب منور، با تیربار و خمپاره به طرف نیروهای خودی شلیك می كردند. در مجموع، عملیات خارج از كنترل و هدایت فرماندهی قرار گرفته بود و قبل از هر دستوری یگان ها با توجه به نوع وضعیت و هوشیاری و عكس العمل دشمن به محض رسیدن به ساحل، درگیری را آغاز می كردند. در این حال، رمز عملیات (یا محمد) حدود ساعت 22:45 اعلام شد و نیروهای عمل كننده فقط توانستند در جزایر سهیل، قطعه، ام الرصاص، ام البابی و بلجانیه نفوذ كنند و در بعضی مناطق نیز به صورت موضعی رخنه نمایند.

در مقابل، نیروهای دشمن با پرتاب پی در پی منور و اجرای چند مورد بمباران كنار نهر عرایض (عقبه برخی از یگان ها) و هم چنین اجرای آتش موثر روی رودخانه اروند، عملا سازمان غواص ها و نیز نیروهای موج دوم و سوم را به هم زد. به طوری كه نیروهای یگان های مجاور بعضا پراكنده شده و اغلب نمی توانستند روی هدف عمل نمایند.

یكی از مناطق حساس عملیات، جزیره ام الرصاص و نوك بوارین بود كه به رغم تلاش بسیاری كه برای تصرف آن انجام شد، به خاطر هوشیاری دشمن امكان ادامه درگیری از میان رفت. دشمن با شلیك پرحجم تیربار روی آب، از عبور نیروها از تنگه ام الرصاص –بوارین جلوگیری كرد. مضافا به این كه به خاطر حساسیتی كه دشمن نسبت به ام الرصاص داشت، در پدافند آن از 9 رده مانع طبیعی و مصنوعی بهرهمی برد، به طوری كه هرگاه از هر خط عقب رانده می شد، در خط بعدی كه نسبت به خط قبلی اشراف و تسلط داشت، مقاومت می كرد.

در این حال، با توجه به هوشیاری دشمن، امكان ادامه عملیات میسر نبود، لذا به منظور حفظ قوا و طراحی مجدد عملیات آتی، از ادامه نبرد اجتناب شد.

 

نتایج عملیات

میزان تلفات و ضایعات وارده بر دشمن به شرح ذیل می باشد:

حدود 8000 كشته و زخمی

حدود 60 اسیر

انهدام حدود 70 دستگاه زرهی، مكانیزه و خودرو

انهدام تعداد زیادی سلاح سبك و نیمه سنگین

عملیات کربلای 5

 

 

سنگيني شرايط دشوار پس از عمليات کربلاي 4 ضرورت انجام عمليات ديگري را ايجاب مي کرد. عملياتي که پيروزي آن تضمين شده باشد و ضمنا از جنبه نظامي و سياسي بسيار ارزشمند باشد تا آثار نامطلوب عدم فتح کربلاي 4 را جبران نمايد.
ارزشمند ترين منطقه موجود شلمچه بود که دشمن در آن مستحکم ترين مواضع و موانع را داشت، به طوري که عبور از آن ها غير ممکن مي نمود و با توجه به اصول نظامي شناخته شده و محاسبات کمي، ضريب موفقيت بسيار ناچيز بود و بالطبع تضمين پيروزي از سوي فرماندهان عمليات را غير ممکن مي ساخت؛ ليکن ضرورت غير قابل انکار ادامه جنگ در آن موقعيت و لزوم تسريع در تصميم گيري پس از عمليات کربلاي 4 سبب گرديد که صرفا براي انجام تکليف و با اميد به نصرت الهي، تمامي نيروهاي خودي اعم از رزمنده و فرمانده براي عمليات بزرگ کربلاي 5 آماده شوند.
هنگام انتخاب منطقه عمليات کربلاي 5، آنچه اوضاع را پيچيده تر مي کرد، اين بود که:
تنها انجام يک عمليات نمي توانست موثر باشد.
به علاوه عمليات بايد با پيروزي توام باشد.
هم چنين سرعت عمل نيز نقش تعيين کننده اي در اين عمليات داشت.
دشمن با توجه به اهميت منطقه، زمين شرق بصره را مسلح به انواع موانع و استحکامات کرده بود و با رها کردن آب در منطقه، انجام هرگونه عملياتي را غير ممکن ساخته و فضاي امني را براي خود به وجود آورده بود تا بتواند حرکت هر نيروي مهاجم را قبل از دستيابي به خط اول خود سرکوب کند.
اولين خط دفاعي دشمن دژي بود که در يک سمت آن سنگرهاي بتوني براي استراحت نيرو و در سمت مقابل، سنگرهاي ديده باني و تيربار با مهمات آماده و سنگرهاي تانک احداث شده بود. اين دژ، دشمن را از موقعيت ممتازي براي اشراف و تسلط کامل بر منطقه برخوردار مي کرد. در پشت خط اول چند موضع هلالي شکل احداث، که قطر هر يک به 300 الي 400 متر و ارتفاع آن به 5 تا 6 متر مي رسيد.
در پشت مواقع هلالي، براي تردد و استقرار تانک، جاده ساخته شده بود و به اين وسيله تانک مي توانست با استقرار روي مواضع مشخص شده، کل منطقه درگيري را زير پوشش گلوله مستقيم و تيربار قرار دهد.
دومين خط دشمن به فاصله صد متر از خط اول و به موازات آن احداث، و سيل بندي بود به عرض 205 و ارتفاع 4 متر که داراي موضع پياده، کانال مواصلاتي و مواضع تانک بود. اين سيل بند از جنوب جاده شروع مي شد و به سمت اروند ادامه داشت.
سومين خط دشمن، خاکريزي بود به موازات خط دوم و داراي مواضع پياده و تانک که در جلوي آن کانال َمتروکه اي به عرض 4 و عمق 2 متر احداث شده بود. چهارمين رده دشمن در پشت نهر دوعيجي قرار داشت و شامل نهر، دژ و چندين موضع هلالي پي در پي، که بر توانايي دشمن براي مقابله و دفاع مي افزود.
پنجمين رده دشمن در پشت نهر جاسم قرار داشت. ضمن آن که در حد فاصل خط چهارم و پنجم، قرارگاه دشمن، خصوصا قرارگاه تاکتيکي سپاه سوم (مقر فرماندهي لشکر11)، داراي مواضع مستحکمي بود و پدافند مستقل داشت. پس از خط جاسم تا کانال زوجي، مرکز توپخانه، لجستيک و عقبه لشکر 11 قرار گرفته بود و رده ششم و هفتم دشمن شامل کانال زوجي و مثلثي هاي غرب کانال زوجي بود. در منطقه شلمچه، دشمن زمين را به شکل پنج ضلعي درآورده بود. که از استحکامات بسيار پيچيده اي بر خوردار بود.
اهداف عمليات
منطقه شلمچه به لحاظ اهميت سياسي و نظامي آن، به عنوان يکي از معابر وصولي شهر بصره، همواره در زمره اهداف قواي نظامي جمهوري اسلامي ايران قرار داشت. در صورت تسلط بر اين منطقه، جمهوري اسلامي مي توانست برتري خود در جنگ را به اثبات برساند.
منطقه عمليات
منطقه عملياتي شلمچه که در جنوب شرقي شهر مهم بصره قرار گرفته و تقريبا نزديک ترين محور وصولي به اين شهر به شمار مي آيد، به مناطق و محورهاي زير محدود مي باشد:
از شمال، به آب گرفتگي جنوب زيد.
از شرق، به دژ مرزي ايران و عراق.
از جنوب، به رودخانه اروند و اروند صغير.
از غرب، به کانال زوجي و شهرهاي تنومه و الحارثه.
اين منطقه از تعداد زيادي نهر، کانال، خاکريز، جاده و .... تشکيل شده است که همه آن ها در بخش شمالي اروند قرار دارند. هم چنين، آب گرفتگيهاي متعددي در اين منطقه وجود دارند که از سوي ارتش عراق به عنوان موانعي در مقابل هر گونه نفوذ قواي جمهوري اسلامي ايجاد شده اند.
استعداد دشمن
منطقه عملياتي در حوزه پدافندي سپاه سوم عراق بود و سه لشکر 11 پياده، 5 مکانيزه و 3 زرهي در اين منطقه مستقر بودند.
با شروع عمليات، تعداد ديگري از لشکرهاي عراق به تدريج در منطقه عملياتي حضور يافتند. اين لشکرها عبارت بودند از:
الف –پياده:
: لشکرهاي 2، 4، 7، 8، 22، 32، 14، 15، 25، 18، 30، 29، 27، 28، 33، 20 و 35
ب –زرهي:
: لشکر هاي 6، 10 و 12.
ج –مکانيزه:
: لشکر 1.
د –گارد رياست جمهوري:
: لشکرهاي 1، 2، 3 و6.
در ذيل، تمام يگان هايي که به منطقه کربلاي 5 اعزام شدند، بر حسب تيپ آورده شده است:
الف –پياده:
: تيپ هاي 36، 4، 5، 29، 18، 19، 38، 39، 23، 22، 28، 45، 47، 48، 14، 44، 71، 72، 74، 75، 76، 78، 79، 81، 82، 83، 84، 88، 90، 91، 93، 94، 95، 96، 101، 102، 103، 105، 106، 107، 109، 111، 112، 113، 114، 116، 117، 118، 119، 120، 238، 412، 413، 417، 418، 421، 422، 423، 426، 428، 429، 430، 431، 435، 436، 437، 438، 439، 442، 443، 501 ، 502، 506، 603 ، 604، 605، 701، 702، 703، 704، 707، 801 و 805.
ب –زرهي:
: تيپ هاي 34، 6، 12، 26، 30، 16، 17، 42، 37 و50 و گردان تانک لشکر 11 پياده.
ج –مکانيزه:
: تيپ هاي 27، 8، 20، 15، 25، 24 و 46.
د –گارد رياست جمهوري:
: تيپ هاي 4، 5، 6، 7، 8، 16، 17 پياده، 2 و 10 زرهي، 3 نيروي مخصوص و 11 کماندو.
هـ –نيروهاي مخصوص:
: تيپ هاي 65، 66 و 68.
و –کماندو:
: تيپ هاي 1، 2 و 3 ستاد کل، هفت تيپ کماندويي از سپاه هاي هفت گانه و پنج گردان مستقل کماندو.
ز –توپخانه:
: 46 گردان.
قواي خودي
براساس موجودي 200 گردان نيرو، نحوه رزم به شکل زير طراحي شد:
:قرارگاه خاتم الانبياءصلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به عنوان قرارگاه مرکزي.
قرارگاه کربلا تحت فرماندهي قرارگاه خاتم الانبياء صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هدايت نيروهاي زير را به عهده داشت:
لشکر 25 کربلا.
لشکر 41 ثارالله عليه‌السلام.
لشکر 31 عاشورا.
تيپ مستقل 33 المهدي (عج)
تيپ مستقل 18 الغدير.
تيپ مستقل 48 فتح.
قرارگاه نجف تحت فرماندهي قرارگاه خاتم الانبياء صلي ‌الله ‌عليه ‌و آله ‌و سلم هدايت نيروهاي زير را بر عهده داشت:
لشکر 17 علي بن ابي طالب عليه‌السلام.
لشکر 5 نصر.
لشکر 105 قدس.
لشکر 155 ويژه شهدا.
لشکر 21 امام رضا عليه ‌السلام.
تيپ مستقل 57 حضرت ابوالفضل عليه ‌السلام.
تيپ مستقل 12 قائم (عج)
قرارگاه قدس تحت فرماندهي قرارگاه خاتم الانبياء صلي ‌الله‌عليه ‌و آله و سلم هدايت نيروهاي زير را بر عهده داشت:
لشکر 27 محمد رسول الله صلي ‌الله ‌عليه ‌و آله ‌و سلم.
لشکر 7 ولي عصر (عج)
لشکر 8 نجف اشرف.
لشکر 14 امام حسين عليه‌السلام.
لشکر 32 انصارالحسين عليه‌السلام.
تيپ مستقل 44 قمربني هاشم عليه‌السلام.
هم چنين، گردان مستقل 38 زرهي ذوالفقار، تيپ 20 زرهي رمضان و تيپ توپخانه 15 خرداد تحت امر قرارگاه خاتم الانبياء صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بودند. در مجموع، 24 گردان توپخانه، آماده آتش وجود داشت.
در جريان عمليات نيز قرارگاه عملياتي نوح و تيپ هاي مستقل 110 خاتم الانبياء صلي ‌الله ‌عليه ‌و آله ‌و سلم و 22 بدر به نيروهاي عمل کننده ملحق شدند.

شرح عمليات
در آستانه شروع عمليات، با توجه به محدوديت زمان، آخرين اقدامات شامل جابه جايي و نقل و انتقال نيروها و امکانات، تکميل بحث مانور عمليات و غيره انجام گرفت و نيروهاي زرهي و توپخانه نسبت به ماموريت اصلي و گروه هاي مواصلاتي براي اجراي آتش و مانور توجيه شدند.
و با توجه به تجارب عمليات کربلاي4، ابهام نسبت به ميزان هوشياري دشمن موجب شده بود که کليه تحرکات دشمن تا قبل از آغاز درگيري کنترل شود. اجراي آتش کاتيوشا در داخل حوضچه لشکر 41 ثارالله و خسارت هاي وارده، به ميزان حساسيت ها افزود. از سوي ديگر، افزايش تردد خودروهاي دشمن به سمت منطقه فاو، اين تصور را تقويت کرد که دشمن قصد حمله به فاو را دارد. اما هم چنان نسبت به ميزان هوشياري دشمن در منطقه شلمچه ابهام و ترديد وجود داشت و هيچ گونه نتيجه مشخصي ارايه نمي شد. در اين حالت، نيروها در انتظار صدور فرمان حمله از سوي فرماندهي کل در شرق بصره بودند. با توجه به نور مهتاب، ساعت شروع حمله، 2 بامداد روز 19/10/1365 تعيين شده بود. اما نظر به محدوديت زمان براي شکستن خط و پاکسازي و تثبيت آن، مقرر شد که نيروها با استفاده از نور مهتاب حرکت کنند و در پشت مواضع دشمن در انتظار صدور فرمان حمله بمانند.
پس از نيمه شب، که نور مهتاب منطقه را روشن کرده بود، درگيري در برخي محورها آغاز شد. که اين خود بر نگراني مبني بر هوشياري دشمن افزود: با اين که تا غروب نور مهتاب هنوز زمان زيادي باقي مانده بود، از سوي فرمانده صحنه نبرد، سردار سرلشکر محسن رضايي، در ساعت 1:35 بامداد فرمان حمله با رمز مقدس يا زهراسلام‌الله‌عليه صادر شد و بدين ترتيب برادران بسيجي و سپاهي يورش خود را به عظيم ترين و پيچيده ترين استحکامات دشمن در شرق بصره آغاز کردند. خبرهاي واصله به قرارگاه کربلا حاکي از پيشروي در محورهاي مختلف و شکسته شدن خط دشمن بود، از اين رو اطمينان به غافلگيري دشمن به وجود آمد و ابهامات مبني بر عدم امکان شکسته شدن خطوط دشمن نيز بر طرف شد.
پس از اطمينان عبور از خط، تلاش براي پاکسازي، الحاق و تثبيت آغاز شد. و چون الحاق لشکر 25 کربلا به لشکر 31 عاشورا نقش تعيين کننده اي در تصرف پوزه کانال پرورش ماهي و باز شدن عقبه خشکي نيروهاي عبور کننده از کانال داشت، مورد تاييد قرار گرفت.
هم چنين الحاق لشکر 19 فجر و لشکر 31 عاشورا در منطقه 5 ضلعي نيز حايز اهميت بود و ضمن اين که ضرورت پاکسازي قرارگاه تيپ دشمن در منطقه 5 ضلعي، همواره به يگان هاي عمل کننده در منطقه گوشزد مي شد. در واقع الحاق يگان هاي محور 5 ضلعي و محور کانال ماهي و نيز شکستن مقاومت دشمن در قرارگاه فرماندهي تيپ در 5 ضلعي، دو مساله اساسي بود که فرماندهي قرارگاه کربلا مي بايست تدابير لازم را براي انجام آن اتخاذ مي کرد. علاوه بر آن ، منطقه جناح راست عمليات نيز بايستي تثبيت مي شد.
دشمن پس از عمليات کربلاي 4، براساس اين تحليل که ايران فعلا قادر به عمليات نيست، توجه خود را به بازپس گيري فاو معطوف کرده بود.
عراقي ها مي پنداشتند، ايران در برابر يک تهاجم سنگين در منطقه فاو قادر به مقاومت نيست و تلاش هاي گسترده دشمن، به ويژه جابه جايي و انتقال نيرو و توپخانه به فاو، تماما حاکي از آمادگي دشمن براي حمله به منطقه فاو بود. اما انجام عمليات در منطقه کربلاي 5، آن هم در مقياس گسترده ، موجب گرديد عمليات در فاو منتفي و نيرو و امکانات دشمن به منطقه شرق بصره اعزام شود. در واقع دشمن ضمن غافل گير شدن نسبت به عمليات شرق بصره از نظر زمان و مکان در مورد تاکتيک ويژه عمليات که عمدتا معطوف به عبور از منطقه آب گرفتگي و کانال پرورش ماهي و حرکت از شمال به جنوب در پشت مواضعش بود، غافلگير شد.

مرحله اول عمليات
محور هاي اصلي تلاش هاي قرارگاه کربلا، شامل خروج از 5 ضلعي، تثبيت سرپل غرب کانال پرورش ماهي و باز کردن جاده شلمچه بود. هدف از اين تلاش ها تصرف منطقه مورد نظر، تامين جاي پا و فراهم کردن شرايط براي تثبيت منطقه و هم چنين تحويل خط به قرارگاه هاي قدس و نجف اشرف بود. تدبير قرارگاه اين بود که جناح راست منطقه عمليات توسط تيپ 18 الغدير و لشکر 33 المهدي(عج) تثبيت شود و سرپل غرب کانال پرورش ماهي با الحاق لشکر 41 ثارالله به لشکر 25 کربلا تامين گردد. هم چنين براي خروج از 5 ضلعي، علاوه بر تلاش براي پاکسازي مقر تيپ دشمن درمنطقه و الحاق لشکر 19 فجر به 31 عاشورا، نسبت به الحاق لشکر 31 به لشکر 25 در مثلثي پوزه کانال پرورش ماهي، نيز تاکيد مي شد، زيرا علاوه بر باز شدن عقبه خشکي نيروهاي غرب کانال پرورش ماهي، شرايط را براي پيشروي در عمق، توسط قرارگاه قدس، با تامين جناح راست اين قرارگاه، فراهم نمايد. هم چنين باز کردن جاده شلمچه توسط لشکر 10 سيد الشهدا عليه‌السلام –که شرايط را براي عبور دو قرارگاه قدس و نجف فراهم مي کرد –از سوي فرماندهي عمليات دنبال مي شد. فشارهاي دشمن ابتدا معطوف به باز پس گيري منطقه سرپل غرب کانال پرورش ماهي با تاکيد به جناح راست منطقه عمليات و به منطقه سرپل بود. مقاومت قرارگاه تيپ دشمن در منطقه 5 ضلعي و مقابله با الحاق لشکرهاي 31 عاشورا و 25 کربلا در پوزه کانال پرورش ماهي نيز بدين منظور انجام مي گرفت که با ايجاد تاخير در اين الحاق بتواند با پاکسازي منطقه سرپل و عقب راندن نيروهاي خودي از اين منطقه، گسترش عمليات را مهار کند.

 

مرحله دوم عمليات
بعد از گذشت 24 ساعت از آغاز حمله، با وارد کردن قرارگاه قدس و نجف به صحنه نبرد، عمليات شدت گرفت. هدف تشديد فشار بردشمن براي بازشدن جاده شلمچه و گسترش عمليات بود. در مرحله دوم، دشمن کاملا هوشيار بود و نيروهاي خودي نيز طي 24 ساعت درگيري مداوم خسته به نظر مي رسيدند. به همين دليل، اهداف مورد نظر تامين نشد. هم چنين افزايش فشار دشمن در روز دوم و ناکامي در مرحله دوم، موجب گرديد تا نسبت به پشتيباني عمليات توسط نيروي هوايي و هوانيروز اقدام شود. ادامه مقاومت در غرب کانال پرورش ماهي و تلاش براي خروج از 5 ضلعي و باز شدن جاده شلمچه ، هم چنان در تدبير و تداوم عمليات مورد نظر بود.
در اين شرايط، فشار دشمن در غرب کانال پرورش ماهي به شدت افزايش يافت، که با عقب راندن نيروهاي ايران از منطقه سرپل مانع توسعه و تأمين عمليات گرديد.
از روز دوم عمليات، با انتقال امکانات و نيروهاي دشمن از منطقه فاو، فشار عراقي ها روي عقبه نيروهاي ايراني با افزايش بمباران تشديد شد، به گونه اي که پيوسته از سوي قرارگاه خاتم الانبياءصلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نسبت به تامين پدافند منطقه، پيگيري و تلاش مي شد. تشديد فشارهاي دشمن و عدم پيشروي به سمت اهداف مورد نظر، کليه دستاوردهاي مرحله اول عمليات نيز در معرض تهديد قرار گرفت و شب سوم، عمليات در شرايط سرنوشت سازي قرار گرفت.
شرايط ويژه الحاق لشکر 25 کربلا و لشکر 27 محمد رسول الله صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در غرب کانال پرورش ماهي، اين اميدواري را به وجود آورد که با توجه به موفقيت يگان هاي ياد شده در غرب کانال، سرپل در برابر فشارهاي دشمن تثبيت شود.
باز شدن جاده شلمچه و فراهم شدن زمينه ورود قرارگاه قدس و نجف به منطقه، به ويژه پيشروي لشکر 8 نجف و لشکر 14 امام حسين عليه‌السلام از قرارگاه قدس نيز اين مکان را به وجود آورد که با توسعه وضعيت از تمرکز فشار دشمن در برخي محورها، از جمله در منطقه سرپل غرب کانال ماهي کاسته شود.
پيشروي در منطقه قرارگاه نجف گرچه با کندي صورت گرفت، اما اين امکان را به وجود آورد که با پيشروي تدريجي در منطقه جنوب عمليات، جناح چپ قرارگاه قدس تامين شود. هم چنين جناح راست منطقه عمليات توسط قرارگاه کربلا تثبيت گردد و چنين تدبير شد که با اقدامات مهندسي از هر گونه پيشروي دشمن جلوگيري شود تا عقبه يگان هاي مستقر در غرب کانال از هر گونه تهديد در امان باشند.
در شب چهارم، مجدداً به منظور تکميل اهداف عمليات، همان مانور دنبال شد و با توجه به وضعيت کلي عمليات، تلاش اصلي بر روي قرارگاه هاي قدس و نجف متمرکز گرديد. ورود لشکر 5 نصر به جزيره بوارين و در هم شکستن استحکامات دشمن، بخشي از موفقيت هاي حاصله بود.
طي درگيري هاي شب و روز پنجم، گر چه اهداف مورد نظر کاملا تحقق نيافت، ليکن ناتواني دشمن از عقب راندن نيروهاي اسلام از منطقه سرپل غرب کانال و ممانعت از پيشروي در جاده شلمچه، نشانه اي از اميدواري نسبت به تثبيت منطقه بود.
پيچيدگي زمين، وجود موانع طبيعي، مقاومت دشمن و ساير عوامل موجب شد تا پيشروي در محورهاي مختلف با کندي انجام گيرد، از اين رو در تدبير کلي عمليات تاکيد بر اقدامات مهندسي، به منظور تثبيت منطقه و هم چنين استفاده از آتش براي در هم کوبيدن مقاومت دشمن، مورد توجه قرار گرفت.
طي شب و روز ششم و هفتم علاوه بر پيشروي در برخي محورها، تلاش قابل ملاحظه اي نسبت به دفع حملات دشمن در غرب کانال پرورش ماهي انجام گرفت. تشديد فشار دشمن و خبرهاي واصله برگزاري جلسه فرماندهان دشمن، اين احتمال را تقويت کرد که دشمن در آستانه تصميم گيري اساسي مي باشد. در واقع تلاش هاي دشمن طي چند روز و ناکامي در عقب راندن مدافعان ايران اسلامي و يا متوقف نمودن آن ها؛ نشانه ناتواني دشمن ارزيابي مي شد در چنين شرايطي رژيم عراق مي بايست با توجه به ارزش سياسي –نظامي زمين منطقه، نسبت به بازپس گيري آن تلاش، و تلفات انبوهي را متحمل شود و يا اين که حفظ نيرو را بر حفظ زمين ترجيح دهد عقب نشيني کند.
سرانجام پس از هشت شبانه روز نبرد در منطقه شرق نهر جاسم، دشمن به خاطر حفظ نيروهايش از منطقه شرق نهر جاسم عقب نشيني کرد.
ضرورت تعقيب دشمن و پيشروي در عمق منطقه شرق بصره، تداوم عمليات را به عنوان يک اصل اساسي مورد تاکيد قرار مي داد. ادامه فشار نظامي بر عراق مي توانست بر دست آوردهاي عمليات و کسب امتياز و پيروزي سياسي جمهوري اسلامي در جنگ بيافزايد. اما با عنايت به درگيري طولاني با دشمن و عدم تامين امکانات و تجهيزات مورد نياز براي ادامه عمليات از يک سو و عکس العمل شديد دشمن از شب دهم عمليات به بعد، باعث شد که با وجود يک هفته درگيري درنهر جاسم و تصرف سرپل، عمليات متوقف شود تا يگان ها پس از بازسازي و تهيه امکانات مورد نياز به نبرد ادامه دهند.

 

نتايج عمليات کربلاي 5
عبور از موانع نفوذ ناپذير دشمن در شرق بصره و حضور در حومه اين شهر به گونه اي اهميت يافت که متعاقب اين عمليات:
موقعيت سياسي و نظامي عراق تضعيف شد و در نتيجه حملات گسترده اين کشور به مراکز اقتصادي، صنعتي و مسکوني ايران بار ديگر آغاز شد.
اوضاع جبهه هاي نبرد به سود قواي نظامي ايران تثبيت شد و سپاه پاسداران يکي از ارزنده ترين تجارب نظامي خود را کسب کرد.
تلاش هاي بين المللي براي پايان دادن به جنگ افزايش يافته و به تصويب قطع نامه 598، که در آن براي اولين بار تا حدودي نظريات جمهوري اسلامي ايران لحاظ شده بود، در شوراي امنيت سازمان ملل انجاميد.
حضور گسترده نظامي امريکا و متحدين او در خليج فارس آغاز شد و يکي از هواپيماهاي مسافربري ايران توسط ناوگان امريکا ساقط گرديد.
تعدادي از حجاج بي دفاع ايران توسط رژيم سعودي به شهادت رسيدند.
آخرين آمار انهدام نيروي دشمن از شروع عمليات کربلاي 5 تا پس از عمليات تکميلي کربلاي 5 به شرح زير است:
1- مناطق و تاسيسات آزاد شده:
12 کيلومتر پيشروي به طرف بصره و آزاد کردن 150 کيلومتر مربع.
آزاد سازي پاسگاه هاي بوبيان، شلمچه، کوت سواري و خين.
آزاد سازي 14 کيلومتر از جاده آسفالته شلمچه –بصره.
آزاد سازي جزاير بوارين، فياض و ام الطويل.
آزاد سازي 11 قرارگاه تيپ ارتش عراق.
آزاد سازي روستاهاي خرنوبيه، سعيديه، حنين، سليمانيه، هسجان، جاسم.
عبور از کانال ماهي گيري، نهر دوعيجي و جاسم.
استقرار در 10 کيلومتري بصره.
تصرف درياچه بوبيان و بخشي از کانال ماهي.
2- تجهيزات منهدم شده دشمن:
بيش از 80 فروند هواپيما.
700 دستگاه تانک و نفربر.
250 قبضه توپ صحرايي و ضد هوايي.
صدها قبضه انواع ادوات نيمه سنگين.
1500 دستگاه خودرو.
400 دستگاه انواع ادوات مهندسي و رزمي.
مقدار زيادي سلاح سبک و مهمات.
در اين عمليات 81 تيپ و گردان مستقل دشمن منهدم و 24 تيپ و گردان مستقل نيز آسيب کلي ديدند و تعداد 40 هزار نفر کشته يا زخمي و 270 نفر نيز اسير شدند.

بازتاب عمليات کربلاي 5
شکستن خطوط و استحکامات و پيشروي در شرق بصره، توانايي ها و قابليت هاي نظامي عراق را بار ديگر، زير سؤال برد، چنان که روزنامه آبزِرور چاپ پاريس به نقل از کارشناسان غربي نوشت: «براي اولين بار از آغاز جنگ تاکنون، ناظران و کارشناسان غربي در مورد امکانات دفاعي عراق دچار ترديد شده اند»
هم چنين تاکيد بر توانايي نظامي ايران، بخشي ديگري از تحليل هاي ارايه شده در رسانه هاي خبري بود، چنان که راديو بي. بي. سي طي تحليل در همين زمينه، با توجه به تجربه سپاه درعمليات فاو و عبور از رودخانه اروند، ضمن اشاره به عبور از منطقه آب گرفتگي و کانال پرورش ماهي در عمليات کربلاي 5 گفت: «موفقيت ايران در عبور از درياچه ماهي، يک بار ديگر توانايي ايران در عبور از آبراه ها را نشان مي دهد.» هفته نامه نيوزويک نيز ضمن تاکيد بر پيروزي ايران در عمليات کربلاي 5، بر شرايط پيروزي ايران بر عراق اشاره کرد:
«تهاجم ايراني ها در نزديکي بصره، حداقل يک چيز را در خصوص جنگ ايران و عراق تغيير داده و آن اين مساله است که براي اولين بار طي چند سال گذشته، اين احتمال را که يک طرف حقيقتاً بر ديگري پيروز شود، مطرح ساخته است»

نام‌ عمليات: كربلاي‌ ۷
زمان‌ اجرا : 12/12/۱۳۶۵
تلفات‌ دشمن‌ (كشته، زخمي‌ و اسير) : ۲۴۸۵ نفر
رمز عمليات: يا مولاي‌ متقيان
مكان‌ اجرا: منطقه‌ عمومي‌ حاج‌ عمران‌ - محور شمالي‌ جنگ‌
ارگان‌هاي‌ عمل‌كننده: نيروي‌ زميني‌ ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌
اهداف‌ عمليات: آزادسازي‌ ارتفاعات‌ سركوب‌ منطقه‌ و ارتفاعات‌ گردمند
دستاوردها: فتح ارتفاع 2519 گردمند ،تپه سرخي ،يال كله اسبي

عمليات‌ كربلاي‌ 7 ، ضربه‌اي‌ از شمالي‌ترين‌ منطقه‌ جنگي‌ به‌ دشمن‌
عملیات کربلای ۷ درمنطقه عملیاتی حاج عمران آغازشد. نیمی ازمنطقه عملیاتی والفجر ۲ که در دوره حملات موسوم به استراتژی دفاع متحرک عراق ازدست رفته بود در عملیات کربلای ۲ و بقیه درعملیات کربلای هفت آزاد شد . از عملیات بدر تا پایان جنگ که فرماندهی سپاه و ارتش در جنگ از یکدیگر تفکیک شد در خشان ترین بخش از کارنامه ارتش در عملیات کربلای هفت رقم خورد . در این عملیات لشکر ۶۴ ارومیه جانفشانی های بسیاری از خود نشان داد . در عملیات یادشده که از نوع تک نیمه گسترده بود ، نیروهای عراقی بیش از سه هزار کشته و زخمی و بیش از دویست و هفتاد اسیر دادند . در پایان این عملیات چند منطقه ازحاج عمران و ارتفاعات مهمی درمنطقه عملیاتی ازوجود دشمن بعثی پاک شد.
طرح‌ دفاع‌ متحرك‌ عراق‌ همزمان‌ در چند منطقه‌ اجرا شد و علي‌رغم‌ تلاش‌ رزمندگان‌ و فرماندهان‌ جنگ، هنوز مناطقي‌ در اشغال‌ قواي‌ عراقي‌ باقي‌ مانده‌ بود. رژيم‌ بعث‌ كه‌ منتظر عكس‌العمل‌ جمهوري‌ اسلامي‌ در جبهه‌هاي‌ نبرد بود، با وجود عمليات‌ كربلاي‌ ۲ در منطقه‌ عمومي« حاج‌ عمران» ، توانست‌ ارتفاعات‌ «گردمند» و قله‌ ۲۵۱۹ را در اختيار گرفته‌ و همچنان‌ در اشغال‌ خود نگاه‌ دارد. اين‌ ارتفاع‌ كه‌ پيشتر در عمليات‌ والفجر ۲ آزاد شده‌ بود، پس‌ از سقوط‌ در دوره‌ دفاع‌ متحرك، در عمليات‌ كربلاي ۲ نيز تأمين‌ نگرديد، تا اينكه‌ در تاريخ ۱۳ اسفند ماه ۱۳۶۵ طي‌ عمليات‌ «كربلاي‌ ۷ » و با رمز «يا مولاي‌ متقيان» به‌ دست‌ رزمندگان‌ ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌ (لشكر ۶۴ اروميه) آزادشد.
علاوه‌ بر ارتفاع‌ ياد شده‌ كه‌ در زمان‌ عمليات‌ پوشيده‌ از برف‌ بود، «تپه‌ سرخي» و يال‌ «كله‌ اسبي» از دشمن‌ پاكسازي‌ شد. طي‌ عمليات‌ كربلاي ۷ ده‌ها قبضه‌ سلاح‌ از انواع‌ سنگين‌ و نيمه‌ سنگين‌ و شماري‌ زاغه‌ مهمات‌ منهدم‌ شد. تعداد ۲۴۸۵ نفر از نيروهاي‌ دشمن‌ كشته‌ و زخمي‌ و اسير شدند. همچنين‌ چندين‌ قبضه‌ سلاح‌ سبك‌ و سنگين‌ و چندين‌ خودرو به‌ غنيمت‌ نيروهاي‌ خودي‌ درآمد.