آشنایی با اعمالحج:
بسم اللّه الرحمن الرحیم
الحمد للّه رب العالمین والصلوهٔ والسلام علی محمد وآله الطاهرین ولعنهٔ الله علی اعدائهم اجمعین الی یوم الدین
حج-هر مكلفی كه مستطیع باشد یعنی شرایط واجب بودن حج را دارا باشد ، باید در تمام عمر یك مرتبهحجكند یعنی مكه برود ، واعمالی را كه دستور داده اند بجا آورد، و این عمل را حَجَّهُٔ الاسلام میگویند.
انسان باید پیش از شروع به حج اعمال آنرا اجمالاً بداند ، وكسی كه نمیداند اگر در موقع احرام نیت كند كه برای انجام فرمان خداوند عالم حج واجب خود را بجا می آورم كه بعد از مشغول شدن بعمل هر چه لازم است انجام دهم، مثل آنكه قصد كند مطابق رساله ای كه دارد یابفرموده مجتهد یاعالمی كه همراه او است عمل را تمام كند ، عمل او صحیح است .
● حج عمره تمتع
كسی كه وظیفه او حج تمتع است ، باید پیش از حج ،عمره تمتع بجا آورد واعمال حج عمره پنج چیز است :
▪ اوّل :احرام .
▪دوّم:طواف خانه كعبه .
▪ سوّم :دو ركعت نماز طواف .
▪ چهارم :سعی بین صفا ومروه .
▪ پنجم :تقصیر ، واحكام اینهامفصلا گفته خواهد شد .
الف) احرام
ـ (مسأله ۱) كسانیكه میخواهند حج كنند وقتی بمیقات رسیدند ، باید محرم شوند ومیقاتها پنج است :
▪ اول : جحفه وآن میقات كسانی است كه برای انجام اعمال حج از راه شام بمكه میروند .
▪ دوم : مسجد شجره وآن میقات كسانی است كه برای انجام اعمال حج از راه مدینه منوره بمكه میروند ، واگر در آنجا ممكن نشود ، می توانند در جحفه محرم شوند .
▪ سوم : وادی عقیق وآن میقات كسانی است كه از راه نجد وعراق بمكه میروند وقسمت اوَّل این وادی را مسلخ میگویند ، وقسمت دوّم آنرا عمره وقسمت سوّمش را ذات عرق می نامند.
وچنانچه یقین كند كه بوادی عقیق رسیده ، بهتر است در قسمت اول آن یعنی در مسلخ محرم شود واگر یقین نكند بنابر احتیاط واجب ، باید احرام را تأخیر بیندازد تایقین كند كه بوادی عقیق رسیده ، وبعد از آنكه یقین كرد پیش از رسیدن به قسمت سوم وادی محرم شود .
▪ چهارم : قرن المنازل وآن میقات كسانی است كه راه آنها از طائف است .
▪ پنجم : یلملم وآن میقات كسانی است كه انجام اعمال حج از راه یمن به مكه میروند .
ـ (مسأله ۲) اگر منزل كسی كه از بعض میقاتهائی كه در مسأله پیش گفته شد به مكه نزدیكتر باشد ، میقاتش منزل او است .
ـ (مسأله ۳) اگر از راهی برود كه از هیچ یك از پنج میقات نگذرد ، وقتی مقابل یكی از آنها رسید ، باید محرم شود ، پس كسانیكه از راه مدینه منوره بمكه میروند واز مسجد شجره نمی گذرند ، اگر ممكن است مقابل مسجد محرم شوند .
ـ (مسأله ۴) كسی كه نمی تواند یقین كند كه مقابل یكی از پنج میقات رسیده، اگر از گفته كسانیكه اطلاع دارند، اطمینان پیدا كند كه مقابل یكی از آنها رسیده میتواند محرم شود .
ـ (مسأله ۵) اگر نذر كند كه پیش از رسیدن به میقات در محل معیّنی محرم شود وبرای عمل كردن به نذر در همانجا محرم شود كافی است .
ـ (مسأله ۶) كسی كه باهواپیما به مكه میرود ودر جده فرود میآید ونخواهد به مدینه رود میتواند از جده قدیم محرم شود، ولی احتیاطاً احرام بستن از جده را هم نذر كند كه چنانچه نذر نماید دیگر در وقت رسیدن به مقابل جدّه وجائیكه عَلَم های حرم نمایان می شود حاجت به تجدید احرام نداشته باشد .
ـ (مسأله ۷) جنب و زنیكه در حال حیض یانفاس است میتواند محرم شود ، اما اگر بخواهد از مسجد شجره یامسجد جُحفه محرم شود باید بیرون مسجد طوری بایستد كه شانه اش مقابل مسجد باشد، سپس محرم شود .
ـ (مسأله ۸) اگر بواسطه فراموشی یا عذر دیگری در میقات محرم نشود بعداز آنكه یادش آمد یاعذرش برطرف شد، باید بمیقات برگردد ومحرم شود، واگر نتواند برگردد چنانچه داخل حرم شده بایستی از حرم خارج شود واحرام ببندد ودر خصوص شخص جاهلی كه متوجه به جهل خود بوده ومع ذلك در میقات احرام نبسته وداخل حرم شده وممكن نیست كه بمیقات برگردد احوط وجوبی آنستكه به هر مقداری كه میتواند از حرم دور شود واحرام بندد ، ولی چنانچه داخل حرم نشده باشد یانتواند از حرم خارج شود در هرجا كه یادش آمد یاعذر او برطرف شد می تواند محرم شود .
ـ (مسأله ۹) اگر از روی فراموشی یاندانستن مسأله محرم نشود وبعد از تمام شدن اعمال عمره یادش بیاید ، عمره او صحیح است .
● واجبات احرام
واجبات احرام سه چیز است :
▪ اول : پوشیدن لباس احرام .
▪ دوم : نیت .
▪ سوم : لبیك گفتن بتفصیلی كه بعداً بیان می شود .
۱) پوشیدن لباس احرام
ـ (مسأله ۱۰) پیش از نیت احرام ، انسان باید لباس احرام بپوشد ، یعنی پارچه ایكه از ناف تا زانو را بپوشاند بخود ببندد، وپارچه دیگری كه شانه ها را بپوشاند بردوش بیندازد .
ـ (مسأله ۱۱) پارچه ایكه از ناف تا زانو را میپوشاند باید بقدری ضخیم باشد كه پوست بدن از زیر آن دیده نشود بلكه بنابر احتیاط واجب باید پارچه ای هم كه روی دوش می اندازد همینطور باشد .
ـ (مسأله ۱۲) لباس احرام ، باید طوری باشد كه نماز خواندن باآن صحیح باشد ، پس محرم شدن بالباس نجس وابریشم خالص ولباسی كه از اجزاء حیوان حرام گوشت تهیه شده صحیح نیست .
ـ (مسأله ۱۳) اگر نجاستی مثل خون زخم وجراحت ودمل كه نماز خواندن با آنها صحیح است ، در لباس احرام باشد ، اشكال ندارد .
ـ (مسأله ۱۴) كسی كه محرم شده ، اگر لباس او نجس شود بنابر احتیاط واجب ، باید آن را آب بكشد یاعوض نماید ولی اگر بدن او نجس شود ، لازم نیست فوراً آن را بشوید، اگر چه احتیاط مستحب آنست كه آنرا هم فوراً آب بكشد .
ـ (مسأله ۱۵) لباس احرام زن هم نباید ابریشم خالص باشد واحتیاط آنست كه لباس های دیگر او هم ابریشم خالص نباشد .
ـ (مسأله ۱۶) بنابر احتیاط واجب باید لباس احرام بافته باشد واز پوست یاچیزی مثل نمد نباشد .
۲) نیّت
بعد از پوشیدن لباس احرام باید برای انجام فرمان خداوند عالم ، برخود قراردهد كه بجهت توجه به مكه وبجا آوردن اعمال عمره وحج، كارهائی را كه در عمره تمتع بر او حرام است ( وبعداً گفته میشود ) ترك نماید .
۳) لبیك گفتن
(مسأله ۱۷) بعد از نیت باید بگوید :
« لَبَّیْكَ اللّهُمَّ لَبَّیْكَ، لَبَّیْكَ لاشَریكَ لَكَ لَبّّیكَ، إنَّ الحَمدَ و النِعمَهَٔ لَكَ وَالمُلْكَ، لاشَریكَ لَكَ »
واحتیاط مستحب آنست كه بعد از « لاشریك لك » یك مرتبه دیگر «لبیك» بگوید.
(مسأله ۱۸) كسی كه لبیك گفتن را نمیداند باید یاد بگیرد یابكمك دیگری بخواند وچنانچه ممكن نباشد ، باید بهر طوریكه می تواند بخواند وترجمه آن را به فارسی یابه زبان دیگر بگوید ودیگری را هم نائب بگیرد كه از طرف او بطور صحیح بخواند .
چیزهائیكه در حال احرام حرام است بیست وچهار چیز است:
▪ اول :شكار كردن حیوان صحرائی وحشی وكمك كردن صیّاد ونشان دادن شكار ، اگر چه بااشاره باشد ونیز خوردن گوشت شكار در حال احرام حرام میباشد ، اگر چه كسی كه آن را شكار كرده محرم نباشد ، همچنین حرام است حیوانی را كه دیگری شكار كرده است ، بكشد .
ـ (مسأله ۱۹) اگر محرم صیدی را بكشد ،كفاره بر او واجب میشود ، واحكام آن در كتابهای مفصل گفته شده است .
▪دوم :از چیزهائیكه بر محرم حرام است جماع كردن بازن وبوسیدن او وبازی كردن با او است ونیز نگاه كردن به زن از روی شهوت بلكه بردن هر لذتی از زن یامرد حرام میباشد. ولذت بردن از مرد گذشته از اینكه پیش از احرام حرام بوده ، بواسطه احرام هم حرام میشود .
ـ (مسأله ۲۰) اگر كسی در احرام عمره پیش از تمام شدن سعی عمداً بازن یا العیاذ بالله بامردی جماع كند چه عمره مفرده باشد چه تمتع ، عمره او فاسد است وباید یك شتر كفاره بدهد وچنانچه عمره مفرده بوده باید آن را تمام كند وبعداً آن را دوباره بجا آورد ، ولی اگر تمتع بود در صورتیكه وقت باقی است یعنی می تواند بعد از اتمام واعاده وقوف عرفات را درك كند باید اتمام نموده وبعداً نیز اعاده نماید، وچنانچه وقت باقی نباشد حج تمتع او مبدل به إفراد میشود، یعنی باید اول اعمال حج را بجا آورده وبعد از آن عمره مفرده انجام دهد واحتیاط واجب آنستكه در سال بعد هم عمره وحج را دوباره بیاورد ، واما اگر بعد از تمام شدن سعی عمداً جماع نماید فقط یك شتر كفاره بر او واجب میشود اگر از مردم ثروتمند وبامكنت باشد، ویك گاو بر او واجب می شود اگر از طبقه متوسط باشد ، ویك گوسفند بر او واجب میشود اگر از مردم كم بضاعت وبیچاره باشد ، ولی در هر صورت عمره وحج او صحیح است .
ـ (مسأله ۲۱) اگر در حال احرام حج تمتع یاقران یا إفراد پیش از وقوف بمشعر عمداً جماع كند چه بازن باشد وچه بامرد در فرج باشد یادر دبر یك شتر كفاره بر او واجب است وحج او فاسد میشود ولی باید آنرا تمام كند ودر سال بعد آن را دوباره بجا آورد واگر بعد از وقوف به مشعر جماع كند حج او صحیح است وفقط یك شتر كفاره لازم است ، اگر این عمل پیش از آوردن پنج دور از طواف نساء از او صادر شود ، واما اگر صدور این عمل بعد از دور پنجم باشد كفاره لازم نیست اگر چه احتیاط مستحب آنستكه در اینصورت نیز یك شتر كفاره بدهد .
ـ (مسأله ۲۲) اگر محرم زنی را ببوسد در صورتیكه از روی شهوت باشد یك شتر كفاره بر او واجب میشود واگر از روی شهوت نباشد كفاره آن فقط یك گوسفند است اگر چه احتیاط مستحب آنست كه نیز یك شتر كفاره دهد .
ـ (مسأله ۲۳) اگر در حال احرام عمداً از روی شهوت بعیال خود نگاه كند ومنی از او بیرون آید كفاره آن یك شتر است ولی اگر عمداً واز روی شهوت بغیر عیال خود نگاه كند ومنی از او بیرون آید ، بنابر احتیاط واجب بلكه اقوی كفاره آن یك شتر واگر نتواند یك گاو واگر آنرا هم نتواند یك گوسفند است .
ـ (مسأله ۲۴) اگر محرم بازنی ملاعبه نماید چناچه منی از وی بیرون آید كفاره آن یك شتر است ولی اگر منی بیرون نیاید كفاره اش یك گوسفند است .
▪سوّم :از چیزهائیكه بر محرم حرام می باشد آنست كه زنی را برای خود یادیگری عقد كند ، اگر چه آن دیگری محرم نباشد وباید شاهد عقد هم نشود، و احتیاط واجب آنستكه زنی راخواستگاری هم نكند ولی اگر زن خود را طلاق رجعی داده باشد ، می تواند به او رجوع نماید
▪ چهارم :از چیزهائی كه بر محرم حرام می باشد آن است كه استمناء كند یعنی كاری كند كه منی از او بیرون آید .
▪ پنجم :بوئیدن مشك وزعفران وكافور وعود وعنبر ومانند اینها ونیز خوردن ومالیدن آن ببدن وپوشیدن لباسی كه بوی خوش دارد واستعمال سایر چیزهای خوشبو بر محرم مكروه است .
ـ (مسأله ۲۵) كسی كه محرم است اگر محتاج به خوردن یاپوشیدن چیزی شود كه بوی خوش دارد ، باید بینی خود را بگیرد وبنابر احتیاط از بوئیدن چیزی كه به آن خَلوق می گویند وخانه كعبه را به آن خوشبو می كنند خودداری نماید .
ـ (مسأله ۲۶) كفاره استعمال بوی خوش یك گوسفند است .
ـ (مسأله ۲۷) احتیاط واجب آن است كه محرم در وقت گذشتن از جایگاه عطر فروشان نگذارد كه بوی عطر به بینی او برسد واحتیاط مستحب آن است كه میوه های خوشبو مثل سیب وبه راهم نبوید ، ولی خوردن آنها مانعی ندارد .
ـ (مسأله ۲۸) گرفتن بینی از بوی بد برای محرم حرام است ولی اگر تند برود كه بوی بد به بینی او نرسد اشكال ندارد .
▪ ششم :پوشیدن چیز دوخته وچیزی كه مثل دوخته است ، مانند كلاه نمد. واگر ناچار شود كه چیز دوخته ای را بپوشد كفاره آن یك گوسفند است .
ـ (مسأله ۲۹) احتیاط واجب آنست كه چیز دوخته كوچك را هم نپوشد ولی اگر همیان پول را به كمر ببندد یا از روی ناچاری فتق بند ببندد اشكال ندارد ، ولی برای بستن فتق بند احتیاطاً یك گوسفند كفاره بدهد .
ـ (مسأله ۳۰) احتیاط واجب آن است كه لباس احرام خصوصاً پارچه ای را كه بدوش می اندازد گره نزند وباچوب یاسوزن بهم متصل نكند وبه آن تكمه ندوزد .
ـ (مسأله ۳۱) زنها می توانند لباس دوخته بپوشند ولی باید از پوشیدن قفازین خودداری كنند وقفازین چیزی است كه زنهای عرب می دوختند وبرای جلوگیری از سرما در دست میكردند .
▪ هفتم :از چیزهائیكه بر محرم حرام می باشد آن است كه باقصد زینت كردن به چیزهائی كه اسباب زینت است سرمه بكشد ، بلكه بنابر احتیاط واجب باید باقصد زینت به چیزی هم كه سیاه نیست سرمه نكشد ونیز به چیزهائیكه اسباب زینت است ، بدون قصد زینت هم سرمه نكشد .
▪ هشتم :نگاه كردن در آئینه . ولی زدن عینك اگر زینت نباشد ونگاه كردن در آب صاف اشكال ندارد .
منبع:سایت آیت الله العظمی شاهرودی
