- محقق ثانی یا محقق کرکی
محقق ثانی یا محقق کرکی در روستاى كركِ نوحِ جبل عامل در لبنان به دنيا آمد. كركى در وطن خود، اقدام به کسب دانش نمود. سپس به مصر رفت و پس از سال 909 هجری قمری به عراق هجرت كرد. و در سال 916 هجری قمری به دعوت شاه اسماعیل صفوی به ایران آمد ولی در زمان او توفیق چندانی به دست نیاورد، پس از آن شاه طهماسب مقام شیخ الاسلامی، که بالاترین مقام دینی به شمار می¬رفت را به ایشان اعطا کرد و دست او را در امور مملکت بازگذاشت. محقّق ثانی نیز از این فرصت استثنائی برای اصلاح برخی انحرافات دربار و نیز ترویج مکتب تشیع و تثبیت مبانی آن در قلمرو حکومت صفوی نهایت بهره را برد. در نهایت این عالم روحانی و فقیه جلیل القدر جهان تشیّع پس از عمری تلاش در جهت خدمت به مکتب اهل بیت علیهم اسلام، در سن 75 سالگی در نجف اشرف از دنیا رفت. راجع به چگونگی درگذشت مرحوم محقق ثانی اختلافاتی وجود دارد، به گونه ای که برخی بر این باور هستند که عده اي از بزرگان دولت صفوي که از ورود کرکي به ايران متضرر شده بودند وي را در هجدهم ذيحجه سال 940 هجری قمری توسط سم مسموم کرده و به شهادت رسانده¬اندپيکر محقق کرکي را در جوار مرقد اميرالمؤمنين( ع ) دردالان باب الذهب به خاک سپردند
10- آخوند خراسانی ، محمد کاظم خراسانی مشهور به آخوند خراسانی، درسال ۱۲۵۵ هجری قمری درمشهد متولد شد. پدرش ملا حسین هروی بود. وی در مشهد علوم مقدماتی و سطوح را فرا گرفت. سپس سال ۱۲۷۷ هجری قمری در سبزوار ازحاج ملا هادی سبزواری فلسفه آموخت. پس از آن ، جهت تکمیل تحصیلات درزمینه حکمت وفلسفه به تهران رفت و سپس عازم نجف شد و نزد شیخ انصاری ودیگر اساتید مشغول تحصیل گردید،وی پس از فراگیری علوم دینی درنجف وسامرا به تدریس مشغول شد و حدود نیم قرن به تدریس علوم معقول و منقول پرداخت. او تالیفات بسیاری داشت که مهمترین آنها کتاب کفایه الاصول است که اکنون در دورههای عالی حوزه تدریس میشود.آخوند خراسانی به همراه شیخ عبد الله مازندرانی ومیرزا حسین خلیلی تهرانی سه مرجع امضا کننده مشروطه بودند وتا پایان به مشروطه وفادار ماندند. آخوند خراسانی در جریان مشروطیت تلگرافها و پیامهایی از نجف به ایران می فرستاد و در آنها مردم را به مبارزه ترغیب میکرد. وی به همراه دو مرجع دیگر درآن زمان،شاه ایران را تکفیر و از سلطنت خلع کردند.سرانجام در حالی که برای جهاد برضد روسها قصد هجرت به ایران را داشت در سحرگاه سه شنبه ۲۰ ذیحجه ۱۳۲۹هجری قمری به طور مشکوکی درگذشت. مقبره او درحرم حضرت علی( ع) دالان باب الذهب قرار دارد.
11- آیه الله بهبهانی، سید عبدالله بهبهانی درتاریخ1260 هجری قمری درنجف اشرف متولد شد( سال تولد مورد اختلاف است ) پدرش سید اسماعیل از روحانیون تهران بود نیاکان وی از ساکنین جزیره بحرین بودند که به دلیل قدرت گرفتن وهابیون، بحرین را ترک کرده و در بهبهان ساکن گشته و به بهبهانی معروف شده بودند سیدعبدالله در نجف نزد شیخ انصاری و دیگران تحصیل کرد و درجه اجتهاد گرفت. در سال 1295 هجری قمری به تهران آمد و به جای پدر به امور دینی و اجتماعی پرداخت. وی ازمجتهدان شیعه واز رهبران جنبش مشروطه ایران بود در جریان تحصن مشروطهخواهان درحضرت عبدالعظیم و سپس قم شرکت داشت.پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی دستگیر شد و به عراق تبعید گردید .لکن پس ازپیروزی مشروطیت به تهران بازگشت و با استقبال مردم و مشروطهخواهان روبهرو شد. وی در برهه کوتاهی ،بلافاصله پس از برقراری مشروطه، قدرت بسیاری یافته بود،سرانجام وی درهشتم رجب 1328 هجری قمری، در خانه خود به دست چهار نفر مسلح به قتل رسيد. با انتشار اين خبر، بازار تعطيل شد و مردم قصد انتقامجويي از قاتلان را داشتند كه سيدمحمد، پسر سيدعبدالله، آنان را به آرامش دعوت كرد. هر چند هويت قاتلان مشخص نشد، مردم عامل این قتل را حيدرخان عمو اُغلي، وبه دستور تقی زاده ميدانستند. جنازه بهبهاني پس از تشييع در تهران ، به نجف اشرف حمل شد و در مقبره خانوادگي ایشان درحرم امیرالمؤمنین( ع ) دفن گرديد.
تاریخ اماکن عتبات عالیات (61) از کتاب یاحسین کربلا نوشته حجت الاسلام علی اسماعیلی کریزی
