تاريخ : سه شنبه 26 آبان 1388 | 11:42 PM | نويسنده : Mohammad ali Hajian
بررسی نشان می دهد که هر چند افراد خلاق از هوش بالاتر از متوسط برخوردار هستند، اما برای اینکه فرد بسیار خلاق باشد ضرورتا نباید نابغه باشد (نیکولز ۱۹۷۲). افراد خلاق تازگی و بدیع بودن را ترجیح می دهند، پیچیدگی مسائل توجه آنان را جلب می کند و به قضاوت های مستقل می پردازند (بارون هارنیگتون ۱۹۸۱ ). علاوه بر توانایی تمام کردن، کامل کردن و یکی کردن افکار گوناگون در این افراد بیش از دیگران است.
افراد خلاق در یکی کردن تفکر کلامی با تفکر بصری (کرشنر ولجر ۱۹۵۸) و تفکر منطقی و تخیلی (سالتر ۱۹۸۰) سرآمدتر از افراد غیر خلاق هستند.
افراد خلاق بیشتر به وسیله علایق درونی خود نسبت به کارهای خلاق برانگیخته می شوند تا عوامل بیرونی نظیر شهرت، پول یا تایید دیگران. در واقع وقتی دلایل بیرونی باعث انجام کارهایی می شود که ذاتا جزو کارهای فکری خلاق به حساب می آید، ممکن است شخص انگیزه خود را برای انجام آن از دست بدهد.
علاوه بر موارد فوق افراد خلاق ویژگی های دیگری نیز دارند که آنها را از سایر افراد متمایز می کند. این ویژگی ها عبارتند از:
1- افراد خلاق، بخش عمده ای از وقت خود را صرف توجه دقیق به اطراف خود می کنند و از این طریق سوژه های جدیدی برای فکر کردن پیدا می کنند.
2- افراد خلاق بسیار کنجکاو بوده و به طور مستمر در جستجوی موضوعات پیچیده، جدید و ناشناخته و عجیب هستند. به همین سبب آنها در مقایسه با افرادی که از توانایی خلاقیت کمتری برخوردار هستند، سوالات بیشتر و پیچیده تری را مطرح می کنند. این ویژگی را به سادگی در بچه ها می توان تشخیص داد.
3- حل مشکلات و مسائل توسط افراد خلاق از اصالت خاصی برخوردار است.
4- افراد خلاق انعطاف پذیر هستند و در ارائه راه حل و اندیشه بکر و بدیع آمادگی بسیار دارند (گلیفورد ۱۹۵۹) آنها با استفاده از این ویژگی، توانایی تعقیب و دستیابی به راه حل مشکل را از راه های مختلف دارا هستند.
5- افراد خلاق به استقلال و ناهمنوایی تمایل دارند و در مواردی که دستورهایی بر خلاف میل و یا اعتقادات خود دریافت کنند به سرپیچی از آنها تمایل نشان می دهند به این سبب اعمال مدیریت در مورد افراد خلاق بسیار دشوار است (کانجرو پیترسن ۱۹۸۴) آنها اگرچه به دستور گرفتن از دیگران اعتقاد ندارند، نیاز مبرم به مورد پذیرش واقع شدن دارند، زیرا این احساس برای آنها آرامش خاطر دلپذیری را ایجاد می کند. ضمنا آگاهی به این مطلب که اندیشه هایشان مورد قبول واقع شده، اتکاء به نفس زایدالوصف در آنان ایجاد می کند.
6- افراد خلاق، مسائل پیچیده را به مسائل ساده ترجیح می دهند و با علاقه مندی بسیار برای یافتن راه حل می کوشند.
7- بر اساس نظریه وایت (۱۹۶۹) افراد خلاق علی رغم استنباط دیگران، بسیار فعال نبوده، با مقایسه با دیگران از هوش و ذکاوت خارق العاده نیز برخوردارنیستند. هوش یکی از پیش نیاز های خلاقیت است و پایین بودن درجه هوشی فرد معمولا به پایین قرار گرفتن ویژگی خلاقیت منجر می شود، اما هوش سرشار نیز دلالت بر خلاق بودن شخص نمی کند. کرتاگنبرگ(۱۹۷۲) بر این عقیده است که افراد دارای هوش پایین عموما از نظر خلاقیت نیز ناتوانند و خلاقیت در افراد دارای هوش کمی بالاتر از میانگین بیشتر مشاهده شده است. در این مورد گرتزل(۱۹۶۲) معتقد است که اشخاصی با هوش و ذکاوت خوب در مدارج تحصیلی، بسیار خوب عمل می کنند ولی شاهد کیفی که دلالت بر خلاقیت آنها بکند بسیار کم است. به طور خلاصه پژوهش گران به یک رابطه یا همبستگی نسبتا کم بین هوش و خلاقیت دست یافته اند (آناستاری و شیفر ۱۹۷۱،گتزل و جکسن،۱۹۶۲).
8- مسائل و وضعیت هایی را می بیند که قبلا مورد توجه قرار نگرفته است و فکرهای بکری را ارائه می دهد. اصولا یک فرد خلاق بی تفاوت از کنار مسائل نمی گذرد و محیط پیرامون را همیشه با دقت مورد توجه قرار می دهد.
9- ایده ها و تجربیات حاصل از منابع گوناگون را به هم ربط می دهد و آنها را بر مبنای مزیتشان مورد بررسی قرار می دهد. چراکه ارائه فکر مشکل نیست بلکه ارائه فکر و ایده های سودآور، مفید، باصرفه و... مشکل خواهد بود.
10- معمولا چندین شق (بدیل) برای هر موضوع معین دارند، به عبارتی سلاست فکر دارند. یکی از مهم ترین ویژگی افراد خلاق داشتن سلاست فکر است به طوری که همزمان در مورد یک مساله چندین فکر و راه حل را داشته باشد.
11- نسبت به پیش فرض های قبلی تردید می کنند و محدود به رسم و عادت نمی شوند.
موانعی برای بروز خلاقیت وجود دارد که مهم ترین آنها عبارتند از:
1- عدم اعتماد به نفس
2- ترس از انتقاد و شکست
3- تمایل به همرنگی و همگونی
4- عدم تمرکز ذهنی
ویژگی های افراد خلاق :
توانایی تمام كردن، كامل كردن و یكی كردن افكار گوناگون
افراد خلاق در یكی كردن تفكر كلامی با تفكر بصری (كرشنر ولجر1958) و تفكر منطقی و تخیلی (سالتر 1980) سرآمدتر از افراد غیر خلاق هستن
بسیار كنجكاو
انعطاف پذیر
استقلال و ناهمنوایی
سرپیچی
ترجیح مسائل پیچیده نسبت به ساده
ایده ها و تجربیات حاصل از منابع گوناگون را به هم ربط می دهد
داشتن سلاست فكر
استقلال رای و داوری
تمرکز نیروی ذهنی بر والاترین هدفی که دارند
توجه به علایق درونی
گنجایش ذهنی و فكری زیادی دارند (تیزهوش تر از دیگرانند)، ذهنشان باز و وسیع است
ترسو و محافظه كار نیستند
اهل خیال پردازی هستند. قوه تخیل آنها بسیار قوی است
كارهای پرچالش را (و نه كارهای ساده و روتین) را دوست دارند.
اعتمادبه نفس خوبی دارند (اما به خود مغرور نیستند)
حافظه ای قوی دارند و آن را همواره پرورش می دهند.
تازگی و بدیع بودن
خود مختار و مستقل
نیاز به خلوت و حریم خصوصی دارند
ادراک بسیار کارآمد از واقعیت ، آنها دنیا را چنانکه هست می‌بینند، بدون پیش‌داوری یا قضاوت قبلی.
تمرکز روی مشکلات به جای تمرکز روی خود
به واقعیتها توجه دارند
تمایل به تعریف و تمجید از خود دارند
مصر بودن مقاوم بودن در مقابل وسوسه همرنگ جماعت شدن
افراد خلاق عموما در داخل محیط‌های حمایتی بیشتر امكان ظهور می‌یابند
سلامت روانی و ادراكی : توانایی ایجاد تعداد زیادی ایده به طور سریع
نعطاف پذیری ادراك : توانایی دست كشیدن از یك قاعده و چارچوب ذهنی
ارائه ایده های غیرعادی
شوخ طبعی
قدرت جلب حس اعتماد و اطمینان دیگران
داشتن تفكر شهودی
داشتن طرزفكر انتقادی
سلاست و روانی ادراکی: یعنی فرد توانایی ایجاد تعداد زیادی ایده را به طور سریع داشته باشد
رفتار از نوع A: یعنی دارای رفتار بسیار اهل رقابت ، عجول ، مقاوم و محاسبه گر در رابطه با انجام امور هستند.
خلاق ها می توانند حال و هوای محیط كار، كلاس درس، و خانواده خود را تغییر دهند؛ آنها از ركود و ایستایی نفرت دارند و تشنه پیشرفت خود و دیگران هستند
باوجود كلیه خصوصیاتی كه برای فرد خلاق برشمرده شد، ویژگی‌های دیگری هم به آنها اطلاق شده است: «خلاق كسی است كه از بینش برخوردار است. او آنچه را كه هیچ‌كس تا به حال ندیده و نشنیده می‌بیند و می‌شنود و به هستی ارائه می‌كند. از نظر وی خلاق درواقع كسی است كه از خود چیزی ندارد و مجرایی بیش نیست. او نه در گذشته زندگی می‌كند و نه برای آینده. او فقط در لحظه و برای این لحظه زندگی می‌كند. این لحظه همه چیز است. او فردی است خودانگیخته. فرد خلاق باورهای زیادی را یدك نمی‌كشد او فقط حامل تجربه‌های خویش است. فرد خلاق نمی‌تواند راه رفته را طی كند بلكه باید خود، در میان جنگل‌های انبوه زندگی راه را بیابد؛ باید تنها گذر كند... كسی كه چنین زندگی می‌كند هر لحظه در حال خلق خواهد بود و این همان معنی واژه خلاق است
افراد خلاق بیشتر به وسیله علایق درونی خود نسبت به کارهای خلاق برانگیخته می شوند تا عوامل بیرونی نظیر شهرت، پول یا تایید دیگران. در واقع وقتی دلایل بیرونی باعث انجام کارهایی می شود که ذاتا جزو کارهای فکری خلاق به حساب می آید، ممکن است شخص انگیزه خود را برای انجام آن از دست بدهد.
علاوه بر موارد فوق افراد خلاق ویژگی های دیگری نیز دارند که آنها را از سایر افراد متمایز می کند. این ویژگی ها عبارتند از:
1- افراد خلاق، بخش عمده ای از وقت خود را صرف توجه دقیق به اطراف خود می کنند و از این طریق سوژه های جدیدی برای فکر کردن پیدا می کنند.
2- افراد خلاق بسیار کنجکاو بوده و به طور مستمر در جستجوی موضوعات پیچیده، جدید و ناشناخته و عجیب هستند. به همین سبب آنها در مقایسه با افرادی که از توانایی خلاقیت کمتری برخوردار هستند، سوالات بیشتر و پیچیده تری را مطرح می کنند. این ویژگی را به سادگی در بچه ها می توان تشخیص داد.
3- حل مشکلات و مسائل توسط افراد خلاق از اصالت خاصی برخوردار است.
4- افراد خلاق انعطاف پذیر هستند و در ارائه راه حل و اندیشه بکر و بدیع آمادگی بسیار دارند (گلیفورد ۱۹۵۹) آنها با استفاده از این ویژگی، توانایی تعقیب و دستیابی به راه حل مشکل را از راه های مختلف دارا هستند.
5- افراد خلاق به استقلال و ناهمنوایی تمایل دارند و در مواردی که دستورهایی بر خلاف میل و یا اعتقادات خود دریافت کنند به سرپیچی از آنها تمایل نشان می دهند به این سبب اعمال مدیریت در مورد افراد خلاق بسیار دشوار است (کانجرو پیترسن ۱۹۸۴) آنها اگرچه به دستور گرفتن از دیگران اعتقاد ندارند، نیاز مبرم به مورد پذیرش واقع شدن دارند، زیرا این احساس برای آنها آرامش خاطر دلپذیری را ایجاد می کند. ضمنا آگاهی به این مطلب که اندیشه هایشان مورد قبول واقع شده، اتکاء به نفس زایدالوصف در آنان ایجاد می کند.
6- افراد خلاق، مسائل پیچیده را به مسائل ساده ترجیح می دهند و با علاقه مندی بسیار برای یافتن راه حل می کوشند.
7- بر اساس نظریه وایت (۱۹۶۹) افراد خلاق علی رغم استنباط دیگران، بسیار فعال نبوده، با مقایسه با دیگران از هوش و ذکاوت خارق العاده نیز برخوردارنیستند. هوش یکی از پیش نیاز های خلاقیت است و پایین بودن درجه هوشی فرد معمولا به پایین قرار گرفتن ویژگی خلاقیت منجر می شود، اما هوش سرشار نیز دلالت بر خلاق بودن شخص نمی کند. کرتاگنبرگ(۱۹۷۲) بر این عقیده است که افراد دارای هوش پایین عموما از نظر خلاقیت نیز ناتوانند و خلاقیت در افراد دارای هوش کمی بالاتر از میانگین بیشتر مشاهده شده است. در این مورد گرتزل(۱۹۶۲) معتقد است که اشخاصی با هوش و ذکاوت خوب در مدارج تحصیلی، بسیار خوب عمل می کنند ولی شاهد کیفی که دلالت بر خلاقیت آنها بکند بسیار کم است. به طور خلاصه پژوهش گران به یک رابطه یا همبستگی نسبتا کم بین هوش و خلاقیت دست یافته اند (آناستاری و شیفر ۱۹۷۱،گتزل و جکسن،۱۹۶۲).
8- مسائل و وضعیت هایی را می بیند که قبلا مورد توجه قرار نگرفته است و فکرهای بکری را ارائه می دهد. اصولا یک فرد خلاق بی تفاوت از کنار مسائل نمی گذرد و محیط پیرامون را همیشه با دقت مورد توجه قرار می دهد.
9- ایده ها و تجربیات حاصل از منابع گوناگون را به هم ربط می دهد و آنها را بر مبنای مزیتشان مورد بررسی قرار می دهد. چراکه ارائه فکر مشکل نیست بلکه ارائه فکر و ایده های سودآور، مفید، باصرفه و... مشکل خواهد بود.
10- معمولا چندین شق (بدیل) برای هر موضوع معین دارند، به عبارتی سلاست فکر دارند. یکی از مهم ترین ویژگی افراد خلاق داشتن سلاست فکر است به طوری که همزمان در مورد یک مساله چندین فکر و راه حل را داشته باشد.
11- نسبت به پیش فرض های قبلی تردید می کنند و محدود به رسم و عادت نمی شوند.
موانعی برای بروز خلاقیت وجود دارد که مهم ترین آنها عبارتند از:
1- عدم اعتماد به نفس
2- ترس از انتقاد و شکست
3- تمایل به همرنگی و همگونی
4- عدم تمرکز ذهنی
ویژگی های افراد خلاق :
توانایی تمام كردن، كامل كردن و یكی كردن افكار گوناگون
افراد خلاق در یكی كردن تفكر كلامی با تفكر بصری (كرشنر ولجر1958) و تفكر منطقی و تخیلی (سالتر 1980) سرآمدتر از افراد غیر خلاق هستن
بسیار كنجكاو
انعطاف پذیر
استقلال و ناهمنوایی
سرپیچی
ترجیح مسائل پیچیده نسبت به ساده
ایده ها و تجربیات حاصل از منابع گوناگون را به هم ربط می دهد
داشتن سلاست فكر
استقلال رای و داوری
تمرکز نیروی ذهنی بر والاترین هدفی که دارند
توجه به علایق درونی
گنجایش ذهنی و فكری زیادی دارند (تیزهوش تر از دیگرانند)، ذهنشان باز و وسیع است
ترسو و محافظه كار نیستند
اهل خیال پردازی هستند. قوه تخیل آنها بسیار قوی است
كارهای پرچالش را (و نه كارهای ساده و روتین) را دوست دارند.
اعتمادبه نفس خوبی دارند (اما به خود مغرور نیستند)
حافظه ای قوی دارند و آن را همواره پرورش می دهند.
تازگی و بدیع بودن
خود مختار و مستقل
نیاز به خلوت و حریم خصوصی دارند
ادراک بسیار کارآمد از واقعیت ، آنها دنیا را چنانکه هست می‌بینند، بدون پیش‌داوری یا قضاوت قبلی.
تمرکز روی مشکلات به جای تمرکز روی خود
به واقعیتها توجه دارند
تمایل به تعریف و تمجید از خود دارند
مصر بودن مقاوم بودن در مقابل وسوسه همرنگ جماعت شدن
افراد خلاق عموما در داخل محیط‌های حمایتی بیشتر امكان ظهور می‌یابند
سلامت روانی و ادراكی : توانایی ایجاد تعداد زیادی ایده به طور سریع
نعطاف پذیری ادراك : توانایی دست كشیدن از یك قاعده و چارچوب ذهنی
ارائه ایده های غیرعادی
شوخ طبعی
قدرت جلب حس اعتماد و اطمینان دیگران
داشتن تفكر شهودی
داشتن طرزفكر انتقادی
سلاست و روانی ادراکی: یعنی فرد توانایی ایجاد تعداد زیادی ایده را به طور سریع داشته باشد
رفتار از نوع A: یعنی دارای رفتار بسیار اهل رقابت ، عجول ، مقاوم و محاسبه گر در رابطه با انجام امور هستند.
خلاق ها می توانند حال و هوای محیط كار، كلاس درس، و خانواده خود را تغییر دهند؛ آنها از ركود و ایستایی نفرت دارند و تشنه پیشرفت خود و دیگران هستند
باوجود كلیه خصوصیاتی كه برای فرد خلاق برشمرده شد، ویژگی‌های دیگری هم به آنها اطلاق شده است: «خلاق كسی است كه از بینش برخوردار است. او آنچه را كه هیچ‌كس تا به حال ندیده و نشنیده می‌بیند و می‌شنود و به هستی ارائه می‌كند. از نظر وی خلاق درواقع كسی است كه از خود چیزی ندارد و مجرایی بیش نیست. او نه در گذشته زندگی می‌كند و نه برای آینده. او فقط در لحظه و برای این لحظه زندگی می‌كند. این لحظه همه چیز است. او فردی است خودانگیخته. فرد خلاق باورهای زیادی را یدك نمی‌كشد او فقط حامل تجربه‌های خویش است. فرد خلاق نمی‌تواند راه رفته را طی كند بلكه باید خود، در میان جنگل‌های انبوه زندگی راه را بیابد؛ باید تنها گذر كند... كسی كه چنین زندگی می‌كند هر لحظه در حال خلق خواهد بود و این همان معنی واژه خلاق است
.: RASEKHOON.NET:.
