چهل حكمت رضوى
1 ـ مِن اَخلاقِ الاَنبیاء التَّنّظُّف
نظافت موجب پاكى جسم است
|
|
نظافت مایـه آرام جـان است
|
امـام هشتمین فرمود بـا خلق
|
|
نظـافت شیـوه پیغمبران است
|
2 ـ صاحِبُ النّعمَةِ یَجِبُ ان یُوَسِّعَ عَلى عِیالِهِ
توانگر را بوَد واجب كه بخشد
|
|
زن و فـرزند را از مال دنیـا
|
دهـد وسـعت به امر زندگانى
|
|
بـه شـكر نعـمت حى ّ تـوانا
|
3 ـ مَن لَم یَشكُرِ المُنعِمَ مِن المَخلوقین لَم یَشكُر اللهَ عزّوجلّ
شـنیده ام كه علـى بن موسـى كاظم |
|
خدیو طوس، بفـرمـود نكته اى زیبـا |
كسى كه نیكویى خلق را نداشت سپاس |
|
نكـرده است سپـاس خداى بـى همتـا |
4 ـ الایمانُ اداءُ الفرائضِ و اجتِنابُ المَحارِم
فرمود رضــ ا امام هشتم: |
|
انجام فرائــ ض است ایمان |
دورى ز محرّمات و زشتى |
|
پرهیز ز ناصواب و عصیان |
5 ـ لَم یَخُنكَ الاَمین، وَ لكِن ائتَمَنتَ الخائِنَ
كسى كه بیـم ندارد ز كردگار علیم |
|
وِرا به خدمت خلق خدا مكن تعیین |
امین نكرده خیانت، تو از ره غفلت |
|
امین شمـرده خیـانت شعار بدآیین |
6 ـ الصَّمتُ بابٌ مِن ابوابِ الحِكمة
زبـان تو گـر تحـت فرمان نباشد |
|
خموشـى گزیـن، تا نیفتى به ذلـّت |
على بن موسـى الرضا راست پندى : |
|
سكوت است بابـى ز ابواب حكمت |
7 ـ الاَخُ الاَكبرُ بِمنزِلةِ الاَب
برادر چو دانا و شد و آزموده |
|
وِرا با پـدر مـى شمارش برابر |
بگفتـا امـام بحق، نور مطلق |
|
به جاى پـدر هست، مهتر برادر |
8 ـ صدیقُ كُلِّ امْرِئٍ عَقلُهُ و عَدُوُّه جَهلُهُ
بــ ه نزدیـك نـادان بـوَد تـار گیتى |
|
ز دانـش بكـن گـیتـى تـار روشـن |
بفرمود فرزنـد موســ ى بـن جعفـر: |
|
تو را عقل یار است و جهل است دشمن |
9 ـ التَّوَدُّدُ الى النّاسِ نِصْفُ العَقلِ
همیشـه در پـى تیـمـار بینـوایان باش |
|
كمك به خلق، ز كردار خـالق احـد است |
امام راست در این رهگذر، كلامى نغـز: |
|
كه در معاشرت خلق، نیمى از خرد است |
10 ـ التَوَكُلُ اَن لاتَخافَ اَحداً اِلاّ اللهَ
بزن بـر لطـف حق دست توكل |
|
كـه لطف ایـزدى باشد تو را بس |
توكـل آن بـوَد كـاندر دو عالم |
|
به غیر حق نـترسى از دگر كس |
11 ـ اَفْضَلُ ما توصَلُ به الرَّحِمِ كفُّ الاَذى عَنْها
فرمـود رضـا ولـى ّ مـطـلق |
|
گنجینـه علم و فضل و احسـان |
بهتر صلـه رحـم به گیتى است |
|
خـوددارى از گـزنـد ایشـان |
12 ـ اَحسَنُ النّاسِ مَعاشاً مَن حَسُنَ معاشُ غیرِهِ فى معاشِه
بهتـرین رهـرو به راه زندگـى است |
|
آن كه همچـون شمع روشنگـر بـوَد |
مردمـان در پرتـوش راحـت زینـد |
|
زندگـى در خـدمتش بـهتـر بــ وَد |
13 ـ العَقلُ حِباءٌ مِنَ اللهِ و الادَبُ كُلْفَة
رضـا سبـط پاك رسـول امین |
|
كه نتـوان سـر از خدمتش تافتن |
بگفتا: خرد بخشش ایـزدى است |
|
ادب را به كوشش تـوان یافـتن |
14 ـ لَیسَ لِبَخیلٍ راحةٌ و لا لِحَسودٍ لَذّةٌ
بخل رنج است و حسادت محنت است |
|
از ولـى ّ آمـوز درس عبـرتـــى |
راحتـى در بخــ ل نتـوان یـافـتن |
|
در حسـد هـرگـز نیـابـى لذّتــ ى |
15 ـ مَا الْتَقَتْ فِئَتانِ قَطُّ اِلاّ نُصِرَ اَعظَمُهُما عَفواً
عفــ و آییـن بزرگـــان باشـــد |
|
بـخشش آییـنـه دورانـدیـش اسـت |
دو گـروهـى كه به جنگنـد و ستیـز |
|
نصرت آن راست كه عفوش بیش است |
16 ـ عَونُك لِلضَّعیفِ اَفضَلُ مِنَ الصَدَقَة
سخنـى دارم از امـام همام |
|
كـه مفید است بهر هر طبقه |
دستگیرى ز ناتوان و ضعیف |
|
به یقین، بهتر است از صدقه |
17 ـ المُؤمِن اِذا اَحسَنَ استَبشَرَ وَ اِذا اَساءَ استَغفَرَ
گر ز بخت بد به كس بد كرده اى |
|
هان، مشـو نومیـد از درگاه ربّ |
مـؤمن ار نیكى كنـد شادان شود |
|
ور كند بد، مى كنـد بخشش طلـب |
18 ـ المُسلِمُ الّذى سَلِمَ المُسلِمون مِن لِسانه وَ یَده
شـنو پند فرزند موسـى بن جعفر |
|
امـام بحـق، مـاه بـرج امـامت |
كسـى هسـت مُسلم كه باشند مردم |
|
ز دست و زبانش به امن و سلامت |
19 ـ لَیسَ مِنّا مَن لَم یأمَن جارُهُ بَوائِقَه
به همـسایه نیكى كن اى نیكمرد |
|
كه همـسایه را بر تو حقها بوَد |
از آن كس كه همسایه ایمن نبُود |
|
بـفرمود مـولا: نـه از ما بوَد |
20 ـ التواضُعُ ان تُعطى النّاس مِن نَفسِك ما تُحبّ ان یُعطوك مِثلَه
چنان سـر كن اى دوست با نیك و بد |
|
كه باشـد ز تـو نیك و بد در امـان |
تـواضع چـنان كن به خـلق خـداى |
|
كه خواهـى كنـد خلق با تو چنـان |
21 ـ مِن علاماتِ الفقیهِ الحُكم و العِلم و الصَّمت
بصیـر بـاش به احكـام دین حق كه خداى |
|
از آن فقیه كه دانا به حـكم اوست رضاست |
نشـانـه هـاى فقـاهـت به نزد پـیر خرد |
|
قضـاوت بحـق و دانـش و سكوت بجاست |
22 ـ الصَّفح الجمیلُ العفوُ مِن غیرِ عِتاب
عفو چون كرده اى خطاب مكن |
|
كار بـى جا و نـاصـواب مكن |
وه چه نیكوسـت، عفـو بى منّت |
|
عفو كـردى اگـر، عتـاب مكن |
23 ـ لایَأبَى الكرامَةَ الاّ الحِمارَ
بشـنـو كـلـام نـغـز فـرزنـد پیمبر |
|
گفتـار او روشـنـگـر شبهاى تار است |
جز مردم احـمـق نتـابـد رخ ز احسان |
|
هر كس كند احسان مردم ردّ، حمار است |
24 ـ السّخى ّ یأكُل مِن طَعامِ الناس لِیأكُلوا مِن طَعامِه
سخـى مى خورد نان ز خوان كسان |
|
كه مردم به رغبت ز خوانش خورند |
بخیــ ل از سـر بخـل نان كسـى |
|
نیـارد خـورد تا كه نانش خورنـد |
25 ـ السّخى ُّ قریبٌ مِن اللهِ، قریبٌ مِن الجنّة، قریبٌ مِن الناسِ
سخـاوتمنـد هرگز نیست تنهـا |
|
كه تنـهایى نصیب دیگران است |
سخـى باشد قریـب رحمت حق |
|
به نزدیك بهشت و مردمان است |
26 ـ صدیقُ الجاهِلِ فى التَّعَب
به نـادان مكـن دوستى ، چون تـو را |
|
گـدازد ز كـزدار خـود روز و شب |
بگفتـا علــ ى بن موسـى الـرضـا |
|
رفاقـت به نـادان غـم اسـت و تعب |
27 ـ اَفضَلُ العَقلِ معرفَةُ الاِنسانِ بِربّه
ز خـاطر مـبر شـكـر یزدان پـاك |
|
كه شـكـر نعـَم نعمـت افزون كنـد |
بهین دانش اى دوست، آن دانشى است |
|
كه ات رهـبرى سوى بـى چـون كند |
28 ـ مَن رَضى َ بالیَسیرِ مِنَ الحَلال خفّت مَؤونتهُ
رضـا بـاش بر داده كردگـار |
|
كـه خشنـودى از حق بوَد بندگى |
اگر شـاد گـردى به اندك حلال |
|
سبـك بـگـذرى از پل زندگـى |
29 ـ مَن رَضى بالقَلیل مِن الرِزقِ قُبِلَ منه الیسیرُ مِنَ العمَل
كلامـى شنـو از شهنشاه طـوس |
|
ولـى ّ خـداونـد و سبـط رسـول |
چون بر رزق اندك رضایى ، خداى |
|
كنـد طـاعـت انـدكـت را قبول |
30 ـ الصَّمتُ یَكسبُ المحبّةَ و هو دلیلٌ على كُلِّ خیرٍ
ز حسن خموشى و اوصاف آن |
|
چنین گفت شاه خراسان، رضا |
خموشـى به بار آورَد دوستـى |
|
شـود رهگشـاى همه خوبهـا |
31 ـ مَن حاسَبَ نَفسَه رَبِحَ و مَن غَفَلَ عَنها خَسِرَ
تواى كه دیده فرو بسته اى ز كرده خویش |
|
همیشـه زشتـى احـوال دیگران بینـى |
حساب نفس بداندیش كن كه سـود برى |
|
شوى چو غافل از اعمال خود زیان بینى |
32 ـ مَنِ اعتَبَرَ اَبصَرَ وَ مَن اَبصَرَ فَهِمَ و مَن فَهِمَ علِِمَ
امام راسـت كلامـى كه مرد بـاتدبیر |
|
هزار نكتـه از آن یك كلام مى خـواند |
كسى كه عبرت گیرد بسـى شـود بینا |
|
كسـى كه بینــ ا گردد بفهمـد و داند |
33 ـ افضَلُ المالِ ما وُقى َ به العِرضُ
توانـگر را بگـو امروز كـن ایثار سیم و زر |
|
كه فردا سیـم و زر در اختیـار دیگـران باشد |
بهین مـال آن بوَد كان موجب حفظ شرف گردد |
|
اگر در راه دیگر صرف شد، حاصل زیان باشد |
34 ـ المُؤمِنُ اِذا غَضِبَ لَم یُخرِجهُ غَضَبُهُ مِن حَقّ
سخنـى بشنـو از امـام غریـب |
|
تا شـود علم و دانشـت افـزون |
مـرد مـؤمن اگر به خشـم شود |
|
نـرود از طریـق حـق بیـرون |
35 ـ المُؤمِنُ اِذا قَدرَ لَم یَأخُذُ اَكثَرَ مِن حَقّه
نكـته اى بشنـو ز فرزند رسـول |
|
آن كه مـردم را امـام و پیشواست |
گـر كه قـدرت دست مؤمن اوفتاد |
|
بیشتر از حـقّ خود هرگز نخواست |
36 ـ النّظَرُ الى ذرّیّةِ محمّدٍ عبادَةٌ
بكـن عادت به كردار بزرگـان |
|
كه نتوان كرد آسان ترك عـادت |
نظر كـردن به فرزنـد پیمبـر |
|
بوَد در پیش مرد حق، عبادت |
37 ـ اِنّما الحِمیَةُ مِن الشَّى ءِ الاِقلالُ مِنهُ
شنـو از علـى بن موسى الرضـا |
|
كلامى كه افزادیت عقـل و هـوش |
چو پرهیز خواهـى كنى از خوراك |
|
به كـم خوردن خوردنیهـا بكـوش |
38 ـ لایَعدمُ العُقوبَةَ مَن اَدرَعَ بالبَغى ِ
گو به آن كس كه ظلـم كرد فزون |
|
كـه عقـوبـت نـبـوده نشمـارد |
گـر بخـواهـد زیَـد به آرامـش |
|
كیـفـر روزگـار نــ گــ ذارد |
39 ـ لاتَطلُبوا الهُدى فى غَیرِ القُرآنِ فَتَضِلّوا
بـگـفـتـا رضـا، ماه برج ولایت |
|
هدایـت مجـوییـد از غیـر قـرآن |
بـجـز راه قـرآن مـپـویید راهى |
|
كـه گـمراهى آخر بوَد حاصـل آن |
40 ـ مِن عَلامةِ ایمانِ المُؤمِنِ، كِتمانُ السِّر و الصَّبرُ فى البأساء و الضرّاء و مُداراة النّاس
از عـلامـات مرد حق باشد |
|
رازدارى و صـبر بر سختى |
با مـدارا بـه مردمان پویـد |
|
راه آزادگـى و خـوشبـختى |
نظم اشعار از على باقرزاده (بقا)
