پژوهش‌هاي
بسيار بر نقش تغذيه صحيح در قدرت يادگيري كودكان تأكيد كرده‌اند و نخوردن صبحانه را
از عواملي دانسته‌اند كه ميتواند اثراتي منفي بر يادگيري آن‌ها داشته باشد. در
شرايط ناشتايي كوتاه‌مدت طبيعي، مكانيسم بدن، گلوكز خون را در سطحي ثابت نگه مي‌دارد
كه بر عملكرد طبيعي مغز لطمه وارد نشود، اما اگر مدت زمان ناشتايي طولاني‌تر شود،
نگهداري قندخون در سطحي كه مغز قادر به فعاليت طبيعي خود باشد، دشوارتر شده،
يادگيري و تمركز حواس مختل مي‌شود. بررسي‌هاي سال‌هاي اخير نشان داده است كه افزايش
نسبي قندخون موجب بهبود عملكرد مغز و يادگيري كودكان مدرسه‌اي مي‌شود. يكي از
دلايل افزايش يادگيري ناشي از بالا رفتن قندخون، ساخته شدن «استيل كولين» است كه
نقش آن در تقويت حافظه به اثبات رسيده است. در سميناري كه در سال 1995 درباره
«صبحانه، كارايي و سلامت» برگزار گرديد اعلام شد كودكاني كه از خوردن صبحانه
امتناع مي‌ورزند، در انجام تكاليف رياضي كارآمدي كمتري دارند و قدرت خلاقيت و
ابتكار آن‌ها كاهش مي‌يابد.
نخوردن
صبحانه در صورتي كه تداوم يابد و تبديل به عادت شود، علاوه بر عوارض فوق موجب كمبود
دريافت مواد مغذي روزانه مورد نياز فرد مي‌شود كه در وعده‌هاي ديگر جايگزين نخواهد
شد، در نتيجه به كمبود كالري، ويتامين‌ها و املاح در بدن مي‌انجامد.
چه
كنيم؟
براي
اين‌كه دانش‌آموزان مدرسه اشتهاي كافي براي خوردن صبحانه داشته باشند بايد شام را
در ساعات ابتداي شب صرف كنند و حتي‌الامكان شب‌ها در ساعت معيني بخوابند تا بتوانند
صبح‌ها زودتر بيدار شده و وقت كافي براي خوردن صبحانه داشته باشند. اگر والدين
صبحانه را به عنوان يك وعده غذايي مهم بپذيرند و هر روز در سفره صبحانه بنشينند،
مشوق فرزندان خود به صرف صبحانه خواهند بود. پدر و مادر بايد سحرخيزي، ورزش و نرمش
صبحگاهي و خوردن صبحانه در محيط گرم خانواده را به كودكان بياموزند. غذاهايي مثل
فرني، شيربرنج، حليم و عدسي بيش‌تر مورد علاقه كودكان اين سنين هستند و از ارزش
غذايي بالايي نيز برخوردارند. اين غذاها را مي‌توان در وعده صبحانه به كودكان داد.
غذاهايي مثل نان و پنير و گردو، نان و تخم‌مرغ، نان و كره و مربا، نان و كره و
خرما، همراه با يك ليوان شير، يك صبحانه سالم و مغذي براي كودكاني است كه به مدرسه
مي‌روند.
فرآورده‌هاي
تجاري غلات (مثل شيرين گندمك) همراه با شير نيز غذايي مفيد براي صبحانه كودكان
است. اين فرآورده‌ها را در صورتي كه در دسترس باشد مي‌توان با مقداري شير سرد يا
گرم و شكر مخلوط كرده و مصرف كرد.
ميان‌وعده‌ها
كودكان
مدرسه‌رو افزون بر سه وعده غذاي اصلي به ميان‌وعده نياز دارند. در اين سنين،
كودكان بايد هر 4 تا 6 ساعت براي نگه داشتن غلظت قندخون در حد طبيعي، غذا بخورند
تا فعاليت سيستم عصبي و عملكرد مغز در حد مطلوب باقي بماند. از سويي ديگر، كبد در
صورت نياز مسئول ذخيره كردن گلوكز به صورت گليكوژن و آزادسازي آن به خون است، در
كودكان اين سنين كبد تنها براي حدود 4 ساعت، گليكوژن ذخيره مي‌كند؛ بنابراين، دانش‌آموزان
در اين سال‌ها به خوردن غذا در وعده‌هاي بيش‌تر نياز دارند و بايد در فاصله صبح تا
ظهر، ظهر تا شب ميان‌وعده مصرف كنند.
ارزش
غذايي ميان‌وعده‌ها مهم است. دانش‌آموزان بايد بدانند آن‌چه ميتواند نيازهاي آن‌ها
را تأمين سازد موادي چون چيپس، پفك و ساير تنقلات كم‌ارزش غذايي نيست بلكه موادي
داراي ارزش غذايي هستند كه از يك يا چند گروه اصلي غذايي تهيه شده باشند. استفاده
از انجير خشك، توت خشك، بادام، پسته، گردو، برگه زرد‌آلو و انواع ميوه‌ها، نظير
سيب، پرتقال، نارنگي، هلو، زرد‌آلو، انگور، ليموشيرين و... سبزيجاتي نظير هويج،
كاهو، خيار و ساندويچ‌هايي مثل نان و پنير و سبزي، انواع كوكو و كتلت، نان و حلوا
شكري، نان و پنير و خرما ميتواند به عنوان ميان‌وعده در برنامه غذايي دانش‌آموزان
قرار گيرد. بايد توجه داشت كه اگر والدين ساندويچ‌ها را شب درست مي‌كنند حتماً تا
صبح در يخچال نگهداري شود. به خصوص در فصولي كه هوا گرم است و امكان فاسد شدن مواد
غذايي وجود دارد، حتي‌الامكان ساندويچ‌ها بايد هنگام رفتن به مدرسه، تهيه شوند.
اين مواد علاوه بر ارزش غذايي بالا، معمولاً كم‌هزينه بوده و به راحتي در دسترس اكثريت خانواده‌ها قرار دارد. به طور خلاصه، اشتهاي كودكان و نياز به مواد مغذي در رشد آن‌ها منعكس مي‌شود. كودكاني كه دائماً گرسنه هستند و خوب تغذيه نمي‌شوند به تأخير رشد دچار خواهند شد.
ساسان
كمال‌پور
»...
