در قرآن به برپاداشتن نماز تأكید فراوانی شده و آثار فراوانی بر آن مترتب گردیده است. برای اقامه كنندگان نماز پاداش بسیاری وعده داده است. علیرغم آن كه انسان از فواید نماز در این جهان نیز بهره می برد، انسان های نادانی هستند كه از درك لذت ارتباط با خدا عاجز بوده و نه تنها در انجام آن كاهلی و سستی می كنند بلكه نمازگزاران را نیز مسخره كرده یا نهی می كنند. این گروه به شدت مورد انتقاد قرآن قرار گرفته و به عذابی سخت وعده داده شده اند.

مسخره كنندگان اذان بی عقلانند

" واذا نادیتم الی الصلوة اتخذوها هزواً و لعباً ذلك بانهم قوم لا یعقلون. "(1) و آنها هنگامی كه( اذان می گوئید) مردم را به نماز می خوانید آن را به مسخره و بازی می گیرند این به خاطر آن است كه آنها جمعی هستند كه درك نمی كنند." مردمان سبكسر و بی عقلی كه نمی توانند با نظر محققانه به اعمال دینی و عبادات حقیقی بنگرند و از درك فواید آنها به خصوص نماز كه همانا نزدیكی به ذات لا یزال و تحصیل سعادت دنیا و آخرت است عاجزند، اذان و نماز را به مسخره می گیرند.

جزای ضایع كردن نماز

" فخلف من بعدهم خلف اضاعواالصلوة  واتبعواالشهوات فسوف یلقون غیاً. "(2) اما بعد از آنها فرزندان ناشایسته ای روی كار آمدند كه نماز را ضایع كردند و از شهوت پیروی نمودند،  به زودی( مجازات) گمراهی خود را خواهند دید." در آیه قبل، از آدم، نوح، ابراهیم و اسرائیل یاد می كند كه با شنیدن آیات خدا به سجده می افتادند اما فرزندان آنان چنین نبودند. كسانی كه برخلاف نیاكان خود كه ارتقاء مقام خود را از یاد خدا شروع كردند و با شنیدن آیات خدا با چشمان گریان به سجده می افتادند، قدم برداشتند؛ هنگامی كه به مقامات بالایی دست یافتند، از یاد خدا غفلت كردند و انحرافشان این گونه شروع شد و به دره های هولناك شهوات سقوط كردند و البته مجازات آن را خواهند چشید.

نماز منافقان

" ان المنافقین یخادعون الله و هو خادعهم و اذا قاموا الی الصلوة قاموا كسالی یراون الناس ولا یذكرون الله الا قلیلاً."(3) منافقان می خواهند خدا را فریب دهند در حالی كه او آنها را فریب می دهد و هنگامی كه به نماز ایستند از روی كسالت می ایستند، در برابر مردم ریا می كنند و خدا را جز اندكی یاد نمی كنند.

 منافقان كه لذت راز و نیاز با خدا را نمی چشند( و این عذابی در برابر سوء نیت آنان است) وقتی به نماز می ایستند به حالت كسالت است و هیچ میلی به آن ندارند و حتی در این حالت هم در پی آن هستند كه خم و راست شدن خود را به مردم نشان دهند و این بازیگران( بازی خورده به وسیله خدا)، نماز را كه والاترین عبادت و برترین ذكرخداست به نمایش برای جلب قلوب مردم و فریب آنها بدل می كنند. آنان عبادات را به منظور قرب به حضرت ربوبی انجام نمی دهند بلكه تنها منظورشان حفظ موقعیت خود در میان جامعه اسلامی و مصون ماندن از قتل و مصادره اموال است. هر گاه مسلمانان آنان را ببینند، نماز می خوانند وهرگاه كسی عمل این افراد متظاهر را ننگرد، از خواندن نماز سرباز می زنند.

"و ما منعهم ان تقبل منهم نفقاتهم الا انهم كفروا بالله و برسوله ولا یأتون الصلوة الا و هم كسالی..."(4) و هیچ چیز مانع قبول انفاق های آنها( منافقان) نشد جز این كه آنها به خدا و پیامبرش كافر شدند و نماز به جا نمی آورند جز با كسالت... . و رد انفاق هایشان جزایی دیگر بر آن كه نماز را آن گونه كه مأمور به انجام آن هستند، انجام نمی دهند.

كاهلان نماز

"فویل للمصلین- الذین هم عن صلاتهم ساهون."(5) پس وای بر نمازگزاران- كسانی كه نماز خود را به دست فراموشی می سپارند.

 وای بر كسانی كه نه برای نماز ارزشی قائلند و نه به اوقاتش اهمیتی می دهند و نه اركان و شرایط و آدابش را رعایت می كنند. كسانی كه سهل انگار و غافل از نمازند و اهتمامی به آن نداشته و از فوت شدنش باكی ندارند و اگر چه نماز هم می خوانند ولی از روی بی اعتقادی است.

جزای عهدشكنان

"واذ اخذنا میثاق بنی اسرائیل لا تعبدون الاالله ... و اقیمواالصلوة و اتواالزكوة ثم تولیتم الا قلیلاً منكم و انتم معرضون."(6)و( یاد آرید هنگامی را كه) از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم كه جز خدای را نپرستید... و نماز را به پا دارید و زكات بدهید پس شما عهد شكسته روی گردانید جز چند نفری و شمائید كه از حكم خدا برگشتید.

 در این آیه، مفاد پیمانی را یادآوری می كند كه از بنی اسرائیل گرفته شده كه از جمله آنها اقامه نماز است. اما آنها از آن روی گردانیدند، پس به عذاب الهی گرفتار شدند.

"... فلا یخفف عنهم العذاب و لا هم ینصرون..."(7) پس عذاب آنها هیچ تخفیف نیابد و كسی آنان را یاری نكند... .

سزای ترك نماز

" ما سلككم فی سقر- قالوا لم نك من المصلین."(8) چه چیز شما را به دوزخ فرستاد- می گویند: ما از نمازگزاران نبودیم.

در این آیات جواب دوزخیان را به سؤال بهشتیان كه می پرسند چه چیز شما را به دوزخ فرستاد، بیان می كند. آنها اولین دلیل را، ترك نماز برمی شمارند. زیرا اگر نماز می خواندند، آنها را به یاد خدا می انداخت و از فحشاء و منكر نهی می كرد و به صراط مستقیم الهی دعوتشان می نمود.

نماز كافران

" و ما كان صلاتهم عندالبیت الا مكاء و تصدیة فذوقواالعذاب بما كنتم تكفرون."(9) نماز آنها نزد خانه (خدا) چیزی جز سوت كشیدن و كف زدن نبود پس بچشید عذاب خدا را به خاطر كفرتان.

در این آیه عملی زشت از كافران و نتیجه آن را بیان می كند. آنها به كارهای احمقانه خود مثل نعره زدن و كف زدن در اطراف خانه خدا، نام نماز می گذاشتند و مدعی بودند كه برای خود، نماز و عبادتی دارند. اما قرآن آن را فقط همان سوت كشیدن و كف زدن می داند و بیان می دارد: اكنون كه همه كارهایتان، حتی نماز و عبادتتان، این چنین ابلهانه، زشت و شرم آور است پس عذاب الهی را بچشید." فلا صدق ولا صلی"(10) ( وای بر آن كه) حق را تصدیق نكرد و نماز به جای نیاورد."

بر منافقان، نماز نخوان

"ولا تصل علی احد منهم مات ابداً ولا تقم علی قبره انهم كفروا بالله و رسوله و ماتوا و هم فاسقون."(11) و بر هیچ یك از آنها( منافقان) كه بمیرد نماز نخوان و بر كنار قبرش نایست چرا كه آنها به خدا و رسولش كافر شدند و در حالی كه فاسق بودند از دنیا رفتند." این دستور مبارزه ای منفی است بر علیه كسانی كه از قبول حق اعراض می كنند. از آن جا كه یك مؤمن حتی پس از مرگ نیز محترم است و باید با تشریفات خاصی او را به خاك بسپارند و عدم انجام این مراسم در مورد یك فرد به معنی طرد او از جامعه اسلامی است، باید با منافقانی كه نفاق خود را ظاهر می كنند، همانند بیگانگان رفتار كرد.

نهی كننده از نماز

"ارایت الذی ینهی- عبداً اذا صلی."(12) آیا ندیدی كسی كه نهی می كند- بنده ای را به هنگامی كه نماز می خواند ( آیا مستحق عذاب الهی نیست).

انجام عمل بد از هر كس كه باشد ناپسند است. زیرا نفس عمل مهم است نه انجام دهنده آن. مخصوصاً اگر مزاحمت برای شخص ثابت بر هدایت و امركننده  به تقوی و ناهی از شرك و معاصی باشد. این عمل در حال نماز قبیح تر بوده و قاعدتاً كیفر شدیدتری را سزاوار است. نمازی كه ستون استوار دین بوده و پذیرش دیگر وظایف دینی بسته به آن است و هرگاه رد شود، اعمال دیگر نیز مردود است. پس حال كسی كه او را از نماز و اطاعت خدا نهی می كند. چگونه است؟

پی نوشت ها:

1. مائده/58.

2. مریم/59.

3. نساء/142.

4. توبه/54.

5. ماعون/4و5.

6. بقره/83.

7. بقره/86.

8. مدثر/42 و43.

9. انفال/35.

10. قیامت/31.

11. توبه/84.

12. علق/9و10.