بسمه تعالی

راهکارهای قرآنی اتحاد امت

با نگاهی تاریخی به امت ‌سازی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)

درآمد

در آموزه‌های قرآنی و نبوی، اتحاد یکی از مهم‌ترین راهبردها برای جامعه‌پذیری و امت‌سازی است. برای ساختن امتی یگانه، نمونه و برتر (امت شاهد) لازم است بینش و نگرش مردم بازسازی شود؛ بینش مردمی که به‌طورفطری به اختلاف ، استخدام دیگری و بهره‌کشی از هم نوع گرایش دارد. این مسئله میان قوم‌های پراکنده‌ی جزیره‌ی عربستان شدیدتر بود؛ به‌دلیل محیط سخت و زمخت عربستان و کمبود منبع‌های آبی و غذایی. هر کس برای کوچک‌ترین مسئله به خود اجازه می‌داد طرف مقابل را بکشد و برای شتری جنگ صد ساله راه بیندازد. به‌همان‌اندازه‌که بستر طبیعی و غریزی برای اختلاف فراهم بود، عامل‌های همبستگی نیز کاهش یافته بود. گزارش مؤرخان و قرآن ثابت می‌کند که عامل‌های واگرایی اجتماعی میان قوم‌های عرب بیش از آن بوده است که همگرایی را تقویت کند و جامعه‌ای واقعی پدید آورد. جامعه مجموعه انسان‌هایی است که به علت‌های خونی، قبیله‌ای، نژادی و فرهنگی گرد هم می‌آیند؛ برای کسب هدف‌ها و نفع عالی‌تری که امکان آن به‌طورفردی فراهم نیست. افراد جامعه می‌کوشند تا با کاهش واگرایی و عامل‌های ایجاد آن - به شکل‌های گوناگون مانند قانون – و در محور هدف‌های مشترک نوعی اتحاد پدید آورند. این عامل‌ها در قوم‌های پراکنده‌ی عرب چنان نادر یا کم بوده است که فقط نوعی قبیله‌گرایی و جامعه‌ی ابتدایی خونی را ایجاد می‌کرد. در اصطلاح سیاسی امروز، زندگی این قوم‌ها در واحه‌ها و آبادی‌های پراکنده جنگ سرد و صلح مسلح نامیده می‌شود. در یثرب (مدینه) آن زمان دو گروه خونی و قیبله‌ای زندگی می‌کردند که همواره با هم می‌جنگیدند. هرچندکه برخی مورخان یهودیان عرب را عاملی مهم در تشدید اختلاف اوس و خزرج می‌دانند؛ ولی به‌نظر نمی‌رسد که این عامل تنها عامل اختلاف‌های موجود در جامعه‌ی کوچک چند هزار نفری بوده باشد. همچنین در طائف حالت صلح مسلح چند دهه یا شاید سده ادامه داشت و میان قوم‌های مکه نیز وضعیت بهتری وجود نداشت.