نویسنده :  محمد مهدی - فجری

  با بررسی نقش مسجد در مبارزه علیه كفر و الحاد، این نكته روشن می شود كه چشمه زلال مبارزه و نهضت علیه باطل در طول تاریخ از مسجد جوشیده است
آنچه از بررسی نقش مسجد در صدر اسلام بدست می آید، جامعیت مسجد در همه زمینه های عبادی سیاسی، فرهنگی، آموزشی، نظامی، قضایی و...  است؛ و محور همه آنها امامت و پیشوایی در مسجد است كه به عنوان مهم ترین مسئله در ساختار و پیكره این مكان مقدس مطرح است و كوچكترین غفلت ولو جزئی، سرانجام به لوث شدن هدف كلی و پایمال گشتن مقصد نهایی خواهد شد.

اهمیت این موضوع در ساختار مسجد به اندازه ای است كه در زمان حضور پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مدینه، شخص ایشان عهده دار اداره مسجد النبی(صلی الله علیه و آله) بود و در غیاب حضرت(صلی الله علیه و آله) امامت مسجد برعهده كسی بود كه توسط آن بزرگوار معین می گردید.
 
جایگاه مسجد از دیدگاه امام خمینی(ره)
با پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره)، مساجد نیز همانند دوران صدر اسلام جایگاه واقعی خود را باز شناختند، به طوری كه نیروهای فعال در مساجد به طور مستقیم در متن انقلاب شركت جستند، به گونه ای كه از آن پس مساجد نقش پایگاه ارتباطی مردم را به عهده داشتند؛ و در شرایط حساسی كه نهضت اسلامی فاقد هرگونه تشكیلات منطبق با معیارهای اسلامی بود مساجد توانستند این نارسایی مهم را جبران كرده و به انسجام نیروهای مردمی بپردازند. علاوه بر این بسیاری از برنامه های انقلاب مانند رفراندوم، شوراهای محلی، كانون های بسیج و دیگر ضرورتهای زمان در مساجد انجام می گرفت.

1- نقش مسجد در مبارزه با دشمنان اسلام
با بررسی نقش مسجد در مبارزه علیه كفر و الحاد، این نكته روشن می شود كه چشمه زلال مبارزه و نهضت علیه باطل در طول تاریخ از مسجد جوشیده است و این مكان الهی بود كه توانست به قیام مقدس مردم ایران كه به برقراری حكومت اسلامی انجامید، نیرو و توان بخشد و همه این مبارزات و پیروزی ها بر محور سفارشات و رهنمودهای آن پیر فرزانه و بت شكن زمان بود. او بود كه بر پایه شناختی كه از موقعیت و نقش مسجد داشت، خطاب به مسلمانان جهان می فرماید:
«اگر حرم و كعبه و مسجد و محراب، سنگر و پشتیبان سربازان خدا و مدافعان حرم و حرمت انبیاء نیست، پس مأمن و پناهگاه آنان در كجاست؟4»

1-1: مسجد خنثی كننده نقشه های دشمن
ازجمله ترفندهای استعمار و دشمنان داخلی و خارجی برای محو اسلام، خاموش كردن چراغ و رونق مساجد بوده است كه این حیله خائنانه در رژیم گذشته تا حد زیادی مؤثر افتاد، و الان نیز تمام سعی و تلاش دشمنان در خلوت كردن مساجد به عنوان پایگاه ضد استكباری است.
آن بزرگوار با تأكید بر نقش محوری مسجد در خنثی كردن نقشه های دشمنان اسلام می فرماید:
«اینها از مسجد می ترسند، من تكلیفم را باید ادا كنم به شما بگویم، شما دانشگاهی، شما دانشجویان، همه تان مساجدتان بروید، پركنید، سنگر است اینجا، سنگرها را باید پر كرد.» 5
و در جایی دیگر می فرمایند:
6«مساجد و محافل دینیه را كه سنگرهای اسلام در مقابل شیاطین است، هرچه بیشتر گرم و مجهز نگه دارید.»

1-2: مسجد مركز انقلاب و تداوم آن
با بررسی تحولات سالهای سرنگونی رژیم شاهنشاهی و پیروزی انقلاب اسلامی، نقش و اهمیت مسجد در ابعاد مختلف به وضوح هویدا است.

هرآن موقعیت مردم و روحانیت با محوریت مساجد به مبارزه ادامه می داد كه نه در گذشته و نه در حال و آینده هیچ مكانی قابلیت این مركزیت را ندارد و هم اینك نیز اگر مردم از این مركز دور بمانند، موجب شادی دشمنان و تضعیف انقلاب خواهد شد.

در آن موقعیت حساس، مسجد پایگاه عمده ای شد تا شاگردان و پیروان ایشان به همراه اقامه فرایض دینی و عبادی كه دلیل حضور مردم در مساجد بود، پیامها و اهداف امام خمینی را دریافت كنند.
آن بزرگ معمار انقلاب، با تأكید بر حفظ مساجد به عنوان اصل و اساس انقلاب می فرمایند:
«مساجد در انقلاب اسلامی ایران، مركز انقلاب و مركز آشنایی مردم با اسلام و وظایف شرعی آنان درجهت پاسداری از ارزشهای والای اسلام بوده است.»7
«مسجد محلی است كه از آن باید امور اداره بشود، این مساجد بود كه این پیروزی را برای ملت ما درست كرد، این مراكز حساسی است كه ملت باید به آن توجه داشته باشند، این طور نباشد كه خیال كنیم حالا دیگر ما پیروز شدیم، دیگر مسجد می خواهیم چه كنیم؟ پیروزی ما برای اداره مسجد است8.»

 1-3: مسجد مركز جنبش و حركت های اسلامی
در زمان رسول اكرم(صلی الله علیه و آله) یكی از مهم ترین نقش های مسجد تدارك مقدمات فكری و بسیج عمومی مسلمانان به منظور جهاد با كفار بوده است.

 عیناً همین نقش در جریان نهضت روحانیون شیعه به رهبری امام خمینی(ره) در سال 2431(ش) و پس از آن در جریان پیروزی انقلاب اسلامی ایران مشاهده می شد.

تأثیر این مكان مقدس در طول 8 سال دفاع مقدس در جذب نیروهای رزمنده بسیجی و آموزش آنها و نیز پشتیبانی و فعالیتهای پشت جبهه، بر هیچ كس پوشیده نیست.

مسلم و بدیهی است كه اگر بیانات روشنگرانه آن پیر فرزانه نبود، مساجد نمی توانستند جایگاه حقیقی خود را بدست آورند و او بود كه مساجد را مركز جنبش ها و حركت های اسلامی معرفی كرده و می فرمود:
«مسجد در اسلام و در صدر اسلام همیشه مركز جنبش و حركت های اسلامی بوده... از مسجد تبلیغات اسلامی شروع می شده است، از مسجد حركت قوای اسلامی برای سركوبی كفار و وارد كردن آنها در بیرق اسلام بوده است.

شما كه از اهالی مسجد و علمای مساجد هستید، باید پیروی از پیغمبر اسلام(صلی الله علیه و آله) و اصحاب آن سرور كنید و مساجد را برای تبلیغ اسلام و حركت اسلامیت و قطع ایادی شرك و كفر و تأیید مستضعفین در مقابل مستكبرین قرار دهید.» 9
براساس همین دیدگاه است كه متفكران و نویسندگان خارجی نیز به اهمیت مساجد در ساختار انقلاب تأكید كرده و آن را محور اصلی و شكل گیری انقلاب اسلامی دانسته اند.

از آن جمله حامد الگار نویسنده و منتقد بزرگ می گوید:
«مسجد هسته اساسی تشكیلات انقلاب اسلامی بود.

یكی از عناصر مهم در پیروزی انقلاب، احیای مجدد مسجد و تمام ابعاد عملكردی آن بود. نقش مسجد، دیگر نه عزلت و گریزگاهی از جامعه بود كه مردم برای دوری جستن از دنیا، گرفتن وضو، انجام عبادات یا گوش دادن به صوت قرآن به آن پناه می بردند بلكه برعكس، مسجد به عنوان یك كانون مبارزه و مركز فرماندهی بدل گردید به طور خلاصه مسجد تماماً آن چیزی شد كه در عصر پیامبر بود10»

2- نقش و اهمیت اجتماع در مسجد
با توجه به نقش آفرینی عمیق دین در ایجاد تشكل های اجتماعی است كه موجب شده تا اسلام در ابتدای نظام دهی سازمان دینی خود تأسیس مركز تجمع عمومی مسلمانان را با نام «مسجد» در اولویت قرار داده و اجتماع در آن را به نیكوترین وجه ستوده و شدیدترین تأكیدات را در راستای حفظ این سنگرهای توحیدی ابراز داشته است.
حضرت امام(ره) براساس همین شناخت، بارها بر اهمیت اجتماع و حضور فعال در مساجد تأكید داشته و آن را موجب تقویت اسلام و نظام می دانستند.
«مساجد باید مجتمع بشود از جوانها، اگر ما بفهمیم كه این اجتماعات چه فوائدی دارد و اگر بفهمیم كه اجتماعاتی كه اسلام برای ما دستور داده و فراهم كرده است، چه مسائل سیاسی را حل می كند، چه گرفتاری ها را حل می كند، این طور بی حال نبودیم كه مساجدمان مركز بشود برای چند پیرزن و پیرمرد.» 11
و در جاهای مختلفی می فرمودند:
«نماز را در جماعت بخوانید، اجتماع باید باشد. اجتماعاتتان را حفظ كنید. مساجدتان را محكم نگه دارید.»12
و در سخنی دیگر می فرماید:
«مسجد مركز تبلیغ است، در صدر اسلام از همین مسجدها جیش ها، ارتش ها راه می افتاده، مركز تبلیغ احكام سیاسی- اسلامی بوده، هر وقت یك گرفتاری را طرح می كردند صدا می كردند: «الصلوه مع الجماعه» اجتماع می كردند، این گرفتاری را طرح می كردند، صحبت ها را می كردند، مسجد مركز اجتماع سیاسی است. اجتماعات خود را هرچه بیشتر در مساجد و محافل و فضاهای باز عمومی برپا نمایید.»13

ترس دشمن از مسجد:
آنچه در تاریخ مسجد در سراسر ایران و در طول مبارزات و فعالیتهای انقلابی بدست می آید، مساجد تنها جایگاهی بوده است كه در جوی آكنده از وحدت و اخوت و معنویت، نیروهای مبارز و مؤمن و شجاع را در خود جای داده و از این طریق درجهت بیداری و آگاهی بخشی به توده های بسیج و گروههای مختلف مردمی، رسالت خویش را متحقق ساخته است.

به همین دلیل است كه دشمنان از مسجد به عنوان مركز نیرومند پشتیبانی انقلاب و ستاد عملیاتی رهبر انقلاب اسلامی در هراس و وحشت بوده و بارها مساجد آماج حملات دژخیمان رژیم سابق قرار گرفته و هم اینك نیز دشمنان داخلی و خارجی درصدد خلوت كردن و دور كردن مردم به خصوص جوانان از مساجد می باشند.
آن بت شكن زمان با درك این حساسیت دشمنان، بارها خطر جدایی انقلاب از مساجد را مورد تأكید قرار داده و می فرمودند:
«اگر این مسجد و مركز ستاداسلام قوی باشد، ترس از فانتوم ها نداشته باشید. ترس از آمریكا و شوروی و اینها نداشته باشید. آنروز باید ترس داشته باشید كه شما پشت كنید به اسلام، پشت كنید به مسجد.» 14
و در بیانی دیگر می فرماید:
«ای ملت! مسجدهای خودتان را حفظ كنید، روشنفكر غربی نباشید، ای حقوقدانها! مسجدها را حفظ كنید؛ بروید به مسجد... تا این نهضت به ثمر برسد، مملكت شما نجات پیدا كند.»15
«این یك توطئه است كه می خواهند مسجدها را كم كم خالی كنند. شما باید هوشیار باشید كه مسجدهایتان و محراب هایتان و منبرهایتان را حفظ كنید و بیشتر از سابق، شمایی كه این معجزه را از مسجد دیدید كه همه قدرتها را به هم شكست، نه فقط ابرقدرتها، قدرتهای دیگر را هم به هم شكست، نباید در اسلام سستی كنید. مسجدها را محكم نگه دارید و پرجمعیت كنید.»16
رهبر كبیر انقلاب(ره) با تیزبینی كه در مسائل سیاسی اوایل انقلاب داشتند، خطر جدایی مردم و انقلاب را از مساجد حس می كردند و مراقب بودند تا ارتباط مردم با مسجد قطع نگردد، اسناد تاریخی نشانگر آنست كه ارتباط مردم با مساجد، نقش بسیار مؤثری در پیروزی انقلاب اسلامی داشته است و تداوم آن نیز بستگی به همین ارتباط دارد.
ازجمله مواردی كه نشان دهنده اهمیت فوق العاده حضور مردم در مساجد را از دیدگاه حضرت امام(ره) نشان می دهد، پیامی بود كه اعلام كردند كه تمامی اسلحه هایی كه در اوج تظاهرات و درگیریها به دست مردم افتاده است، به مساجد تحویل داده شود. این پیام كه با استقبال همگان مواجه شد، تأكید دیگری بر این مطلب است كه علاوه بر اهمیت اجتماع و تجمع در مسجد، حتی رفت و آمد به این جایگاه الهی نیز دارای آثار و بركات و خنثی كننده نقشه های دشمنان است، درحالیكه مكانهای دیگر نظامی و انتظامی بود كه می توانست به عنوان پایگاه جمع آوری معرفی شود، و این چیزی نیست جز اهمیت حضور و رفت و آمد به مساجد و پیوند و ارتباط جامعه با روحانیت!!
حضرت امام (ره) در بخشی از این پیام می فرمایند:
«باید تمام اسلحه هایی كه در دست مردم است، جمع شوند.

هركس اسلحه ای پیدا كرد، باید به مسجد محله خود ببرد و به امام جماعت مسجد تحویل بدهد، و بعد این اسحله ها از مساجد به كمیته آورده می شود.» 17
و به خاطر همین لزوم ارتباط است كه در صدر اسلام و حتی بعد از آن، تمام خطابه ها و پیام ها و مشورت ها و نیز محل رفع مشكلات مردم، محل رسیدگی به اختلافات و مسائل حقوقی و قضائی، مركز آموزش و تعلیم و دانش اندوزی و... در این مكان مقدس انجام می گرفته است

3- توجه به مدیریت در مسجد:
بحث مهم دیگر در مسجد مدیریت و امامت آن است، این رسالت ویژه و مهم- امامت در نماز- نوعی رهبری و پیشوایی است كه لازمه آن این است كه امام جماعت در حد خود واجد كمال، خصال، روحیات و عملكردهای پسندیده ای باشد كه همان كمالات در سطح بالاتر برای رهبری صالح جامعه اسلامی مطرح می باشد.
با نگرشی اجمالی به تاریخ مساجد درمی یابیم كه مساجد تنها برای ادای فرائض دینی نبوده، بلكه علاوه بر پایگاه تجمع طبقات گوناگون اجتماع برای ادای وظایف شرعی و دینی همواره پایگاهی برای استفاده های علمی، فرهنگی، آموزشی و... برای جوانان بوده است و همانگونه كه مساجد محل تصمیم گیری های سیاسی و شروع بسیاری از حركت های اسلامی و نهضت ها بوده است، در مقابل، روزی كه ارتباط با دین و مساجد ضعیف یا قطع شده، ضعف و ناتوانی و شكست را برای ملت ها به دنبال داشته است.
در تاریخ انقلاب شكوهمند اسلامی نیز مساجد نقش سازنده و مؤثر خود را در تقویت ایمان به هدف و همچنین گردآوری طبقات گوناگون مردم، به خصوص جوانان ایفا كردند.
با توجه به مطالب فوق جایگاه و نقش مهم امام جماعت به عنوان اولین برنامه ریز، هم در تقویت بنیه دینی و مذهبی و هم به منظور بهره برداری مناسب و مفید از مسائل سیاسی، اجتماعی و ارتقای میزان آگاهی آحاد مردم، آشكار می شود.
به همین جهت است كه در صدر اسلام مدیریت و امامت مسجدالنبی(صلی الله علیه و آله) به عهده شخص پیامبر(صلی الله علیه و آله) و در غیاب ایشان به عهده كسانی بوده است كه به تشخیص آن بزرگوار صلاحیت امامت را داشته اند و توسط خود حضرت معرفی می شده اند.
حضرت امام خمینی(ره) نیز با توجه به نقش مهم مسجد در ابعاد عبادی- سیاسی، نظامی و اجتماعی، وظیفه امام جماعت را بسیار گسترده تر از یك نماز جماعت می دانستند، و لزوم شایستگی و احراز صلاحیت امام جماعت را مورد تأكید قرار می دادند و بر این مسئله تأكید داشتند كه استقامت هر مسجد و اهل مسجد بستگی به امام جماعت آن دارد، چراكه گاه عدم شایستگی او، موجب انحراف و دوری جماعتی از مسلمین از مسیر حق می شود.

آن فقید فرزانه می فرمودند:
«استقامت هر مسجدی و اهل هر مسجد به عهده امام مسجد است. گوینده ها باید به صراط مستقیم باشند تا بتوانند به راه مستقیم هدایت كنند.» 18
توجه خاص آن بزرگوار بر لزوم دقت و حساسیت در تعیین و نصب امام جماعت مخصوصاً در مساجد خاص و پرجمعیت تا آنجا بود كه حتی در مواردی شخصاً امام جماعت برخی از مساجد را انتخاب و معرفی می كردند.
كه این انتخاب ها از دو جهت حائز اهمیت و قابل دقت می باشد:
اولاً: تعیین و انتخاب امام جماعت مساجد به قدری مهم و حائز اهمیت است كه در بعضی موارد رهبر حكومت اسلامی، شخصاً اقدام می فرمودند.
ثانیاً: با توجه به تأكیدات مكرر آن بزرگوار بر نقش سیاسی، اجتماعی و نظامی مسجد، علاوه بر نقش عبادی آن، این مطلب به دست می آید كه لازم است ائمه جماعات مساجد، افرادی آگاه به زمان و با تایید علماء انتخاب شوند

.
استفاده بهینه از مسجد:
مسجد از آغاز نه تنها محل نیایش و عبادت، ذكر، وعظ و خطابه و تجمع مؤمنان در ساعات خاص بوده، بلكه محل ابلاغ احكام و دستورها و آموزه های دینی، جایگاه قضاوت و دادرسی، ستاد تبلیغات، و مركزی برای رفع مشكلات مردم نیز بوده است.
آنچه در شرایط اجتماعی و پر از حساسیت فعلی به عنوان یكی از وظایف مهم امام جماعت هر مسجد مطرح می باشد، اختصاص زمانی مناسب برای برقراری ارتباط صمیمانه با اقشار مختلف مردم جهت حل مشكلات اجتماعی و فرهنگی آنان و نیز رسیدگی به اختلافات خانوادگی و مشابه آن می باشد؛ كه از این طریق امام جماعت خواهد توانست ضمن برنامه ریزی دقیق برای ارائه خدمات مختلف فرهنگی و دینی به مراجعین، از فضا و محیط مسجد نیز استفاده بهینه بنماید. بخصوص این برنامه می تواند عاملی برای جذب بیشتر نسل نو به مسجد باشد، چراكه چشمه های امید به آینده موفق و بالنده را در دل و ذهن آنها جاری خواهد ساخت و از خالی شدن این سنگر جهاد و عبادت، جلوگیری خواهد كرد

4-نقش و اهمیت مسجد در بعد سیاسی
مسئله حائز اهمیت دیگری كه در صدر اسلام مورد توجه خاص پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) بوده است و مرحوم امام(ره) نیز به تبعیت از آن حضرت بر آن تأكید داشتند، مدیریت سیاسی مسجد است.
اهمیت این موضوع به حدی است كه اگر مسجد از سیاست اسلام دور بماند، آنگونه خواهد شد كه دشمنان خواستارش بوده و سعی كرده اند تا مسجد و نماز جماعت را به محل صرف عبادت مبدل كنند، تا هیچ ضرر و خطری از این ناحیه متوجه آنها نباشد.
در دوران انقلاب اسلامی ایران نیز پس از محور اعتقادی و عبادی، پررنگ ترین، فعال ترین و بارز ترین بخش كار مساجد در محور سیاست بوده است؛ چراكه مساجد در آگاهی و بیداری توده ها در دوران قبل و بعد از انقلاب نقش مؤثری داشته اند و رژیم های استعماری جهان نیز از مسجد بیش از هر نهاد انقلابی می ترسند و این واضح است كه همانگونه كه مسجد از آغاز به عنوان خانه خدا و محبوبترین مكانها به عنوان نخستین كانون عبادی مطرح بوده است و همانطور كه نخستین جایگاه دانش و مركز تعلیم و تعلم قرآن و بحث و بررسی مسائل دینی بوده است، به همان نسبت به عنوان نخستین نهاد سیاسی در جامعه اسلامی، از جایگاه و اعتبار خاصی برخوردار بوده است.
پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) اصول سیاسی اسلام را به ویژه در اموری كه می دانست مسلمانان از نظرات و تجربیات مفیدی برخوردارند، در مسجد به شوری می گذاشت.
حضرت امام(ره) در تبیین بعد سیاسی مسجد می فرمایند:
«اما راجع به اسلام شروع كردند تبلیغات كردن به اینكه اسلام یك مكتبی است كه ملایم، كم كم پیش می رود، یك مكتبی است كه مربوط به دعا و ذكر و یك روابطی مابین مردم و مابین خالق، و سیاست را كاری به آن ندارد، اسلام به حكومت كاری ندارد، به سیاست كاری ندارد، این را آنقدر تبلیغات روی آن كردند كه در جامعه خودی روحانیت هم به خورد آنها دادند كه بسیاری از آنها هم همین اعتقاد را پیدا كردند كه روحانی مسجد برود و نماز بخواند و عرض می كنم از این صنف كارها، درس بگوید و مباحثه بكند و آن آداب شرعیه را به مردم نشان دهد.

آنها دیدند كه نماز روحانیون و نماز اسلام هیچ به آنها ضرر ندارد، هرچه می خواهند نماز بخوانند.» 19
و در جایی دیگر با بیان اینكه اسلام با سیاست آمیخته شده و اسلام بدون سیاست، اسلام نیست می فرمایند:
«كتابهایی كه اسلام در سیاست دارد بیشتر از كتابهایی است كه در عبادت دارد، این غلط را در ذهن ما جای گیر كرده اند و حتی حال باورشان آمده است.

آقایان، به اینكه اسلام با سیاست جداست، یك احكام عبادی است مابین خود و خدا، بروید توی مساجدتان و هرچه می خواهید دعا كنید، هرچه میخواهید قرآن بخوانید ما هم با شما كار نداریم اما این اسلام نیست.» 20
آن بزرگ مرد تاریخ در اوج اختناق رژیم ستمشاهی یعنی سال 52 می فرمایند:
«وظیفه علمای اعلام و مبلغین است كه جرائم اسرائیل- را- در مساجد و محافل دینی به مردم گوشزد كنند.» 21
البته ناگفته پیداست كه سیاست مسجد با مسجد سیاسی كه طرفداران هر گروه و جناح، این مكان مقدس را سیاسی و جناحی كرده و امام جماعت، نمازگزاران، سخنرانان و تمام برنامه های آن طبق سلیقه آن گروه اجرا می شود، فرق می كند. چراكه با تعریف كه اسلام از مسجد عرضه می كند، مسجد نمی تواند پایگاه سیاسی «یك حزب» باشد، مسجد از یك سو به «خدا» و از سوی دیگر به «مردم» تعلق دارد از این رو نمی تواند زیر سیطره یك باند سیاسی قرار بگیرد و از آن به صورت مركز فعالیتهای تشكیلات گروهی استفاده شود.
حضرت امام(ره) در خاطره ای می فرمودند: «در دوران رضاخان من از یكی از ائمه جماعات سؤال كردم كه اگر یك وقت رضاخان لباس ها را ممنوع كند و اجازه پوشیدن لباس روحانی به شما ندهد، چكار می كنید؟

او گفت: ما توی منزل می نشینیم و جایی نمی رویم. گفتم: من اگر پیشنماز بودم و رضاخان لباس را ممنوع می كرد همان روز با لباس تغییریافته به مسجد می آمدم و به اجتماع می رفتم. نباید اجتماع را رها كرد و از مردم دور بود.»22
آنچه از لابلای سخنان و پیامهای حضرت امام خمینی(ره) مشهود است، تأكید و سفارش بر اهمیت مسجد و اجتماع در آن است كه پرداختن به تمامی آنها در این مقال نمی گنجد. ولی آنچه از مجموع سخنان پیامبرگونه ایشان درباره نقش مهم و سرنوشت ساز مسجد در جامعه اسلامی بدست می آید، حفظ مسجد در راستای حفظ اسلام و دور نشدن از اهداف آن است.
نتیجه آنكه مسلمانان و حكومت اسلامی مكلفند دستورات و احكام دین را به بهترین وجه در تمامی ابعاد زندگی خود پیاده نمایند، و از سوی دیگر، باید مراقب باشند تا مبادا به بهانه های مختلف (مانند مقدس بودن مسجد) توطئه جدایی دین از سیاست در جامعه و مسجد اجرا شود؛ چراكه یكی از جلوه های پیاده شدن احكام دینی در زندگی مؤمنین، توجه و اهتمام به مسائل و مشكلات سیاسی جامعه و تلاش درجهت رسیدگی و برطرف ساختن آنهاست و چه مكانی بهتر از مسجد برای هماهنگی این فعالیت ها؟ و چه فضایی بهتر از جماعت مؤمنین، كه خود، جلوه ای از بعد سیاسی نماز- این عبادت بی همتا- است؟
 
 
 
پی نوشت :

1- وسایل الشیعه ج 3 ص 715
2- من لا یحضره الفقیه ج1 ص77
3-ترمذی دعوات ج3 ص8
4-صحیفه نور ج 02 ص 211 چ اول
5-همان ج 21 ص 841
6-همان ج1 ص091
7-همان ج 21 ص032
8- همان
9- همان ج 6 ص 94
01- مسجد و انقلاب اسلامی ص64
11-صحیفه نور ج 31 ص 551
21-همان ج 21 ص841
31-همان ج 9 ص 631
41- همان ج21 ص 332
51- همان ج 7 ص 85
61- همان ج 21 ص332
71- همان ج 5 ص 67
81- همان ج 9 ص 793
91-همان ج 2 ص 361
02-همان ج1 ص 932
12- همان ج 1 ص 702
22- 024 داستان از نماز و عبادات امام خمینی(ره)

پایگاه مذهبی صلات