محمد سلیمانی*
انتخابات بعنوان مهم‌ترین عرصه حضور مردم در صحنه تصمیم گیری برای تعیین سرنوشت خویش در جوامع مردم سالار شناخته می‌شود، در نتیجه، انتخاب نامزدهای مورد نیاز برای تصدی مسئولیت‌ها اهمیتی معادل تعیین آیندة یک نظام و مملکت را دارد.
احزاب و گروه‌های سیاسی در آستانه انتخابات‌ها تلاش می‌کنند با ارائهٔ لیست‌های انتخاباتی کاندیداهای خود را به مردم معرفی کنند تا هر کدام در مدیریت کشور سهمیه‌ای را کسب کنند.
در این میان برخی از مردم بر اساس سلایق سیاسی خویش و بنابر اعتماد به احزاب و اشخاص، کاندیدای منتخب خود را از میان فهرست‌های انتخاباتی بر می‌گزینند، اما با مراجعه به دیدگاه‌های بنیانگذار جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب و سایر نخبگان سیاسی کشور دریافته می‌شود که مبنای انتخاب نامزد‌ها به هیچ وجه نباید گرایشات حزبی و قبیله‌ای باشد بلکه تنها بایستی کاندیدای «اصلح» بر اساس تحقیق و تفحص و ارزیابی آن‌ها برگزیده شده و به او رأی داده شود.
در ذیل تلاش شده تا ضمن مراجعه به دیدگاه‌های رهبران جمهوری اسلامی یعنی حضرت امام خمینی (ره) و امام خامنه‌ای (مدظله العالی) و واکاوی نظرات حضرت آیت الله مهدوی کنی و نیز علامه مصباح یزدی بعنوان دبیران جبهة متحد اصولگرایان و جبهة پایداری انقلاب اسلامی، آراء آنان را نسبت به انتخاب نمایندگان مجلس بررسی کنیم.
حضرت امام خمینی (ره) ضمن اشاره به اهمیت انتخاب افراد در انتخابات به بیان ویژگی‌های یک نامزد اصلح پرداخته و از مردم می‌خواهند که با بررسی این معیار‌ها در کاندیداهای مختلف، خودشان بدون توجه به تبلیغات کسی که دارای آن صفات بود را برگزیده و به آن رأی دهند:
«[مردم] قانون اساسى را ملاحظه کنند و صفات رئیس جمهور را در آنجا ملاحظه کنند، و کسى که داراى آن صفات بود و او را به آن صفات مىشناسید به او رأى بدهید، و اگر فاقد آن صفات باشد، احتراز کنید از رأى دادن به او. روز سرنوشتسازى است. مىخواهید زمام کشور را به یک کسى بدهید که مؤثر است در مقدرات کشور شما. سهل انگارى نکنید، و به پاى صندوق‌ها بروید، و با هم اجتماع کنید، و کسى که لایق براى این مقام است و داراى آن صفاتى است که سوء سابقه نداشتن، وابستگى به رژیم سابق نداشتن، این‌ها از امورى است که باید ملاحظه بشود. و آقایان نباید سستى کنند در رفتن. به پاى صندوق بروند. لکن به کسى که این صفات را دارد رأى بدهند. [۱]
در جای دیگری بنیانگذار انقلاب با اشاره به این نکته که «مجلس خانه همه مردم و امید مستضعفین است»، دیدگاه رایج در وابستگی صنفی و گروهی نمایندگان را طرد کرده و بر لزوم تحقیق و شناسایی کاندیداهای اصلح از سوی مردم تأکید می‌ورزند:
«در هر حال، مردم با بصیرت و درایت و تحقیقْ کاندیدا‌ها را شناسایى کرده، و به سوابق و روحیات و خصوصیات دینى- سیاسى نامزدهاى انتخاباتى توجه نمایند. مردم شجاع ایران با دقت تمام به نمایندگانى رأى دهند که متعبد به اسلام و وفادار به مردم باشند و در خدمت به آنان احساس مسئولیت کنند، و طعم تلخ فقر را چشیده باشند، و در قول و عمل مدافع اسلام پابرهنگان زمین، اسلام مستضعفین، اسلام رنجدیدگان تاریخ، اسلام عارفان مبارزه جو، اسلام پاک طینتان عارف، و در یک کلمه، مدافع اسلام ناب محمدى- صلى اللَّه علیه و آله و سلم- باشند. و افرادى را که طرفدار اسلام سرمایه دارى، اسلام مستکبرین، اسلام مرفهین بىدرد، اسلام منافقین، اسلام راحت طلبان، اسلام فرصت طلبان، و در یک کلمه، اسلام امریکایى هستند طرد نموده و به مردم معرفى نمایند. و از آنجا که مجلس خانه همه مردم و امید مستضعفین است، در شرایط کنونى نباید کسى انتظار داشته باشد که حتماً نمایندگان باید از گروه و صنف خاصى باشند. باید توجه داشت که هنوز خیلى از مسائل وجود دارد که به نفع محرومین باید حل و فصل شود. و تمیز بین کسانى که در تفکر خود خدمت به اسلام و محرومان را اصل قرار داده‌اند، با دیگران کار مشکلى نیست.» [۲]
رهبر حکیم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه‌ای هم در آستانه هر انتخاباتی با برشمردن ملاک‌ها و معیارهای یک نامزد اصلح، تلاش مردم برای جستجوی نامزد مناسب‌تر را وظیفه همه مردم دانسته و عدم ملاحظات حزبی و خویشاوندی را با در نظر گرفتن ملاک‌های دینی و شرعی و انقلابی را از مردم می‌خواهند.
«مردم وظیفه دارند در انتخابات شرکت کنند و نامزدهاى صحیح را پیدا و آن‌ها را انتخاب نمایند. مردم وظیفه دارند به ملاکهاى دینى و شرعى و انقلابى نگاه کنند؛ به روابط قوم و خویشى و ایل و طایفهاى و اینطور چیز‌ها نگاه نکنند. ببینند واقعاً چه کسى با معیارهاى الهى و انقلابى، مناسب‌تر و به آن نزدیکتر است، او را برگزینند و با شور و شوق به عنوان یک وظیفه در این کار دخالت کنند. کسانى از مردم وظیفه دارند که دیگران را تشویق و تحریض کنند. کسانى که زبان گویایى دارند، قلم توانایى دارند و آبرویى پیش مردم دارند- که این آبرو هم جزو ذخایر الهى است و خداى متعال به هرکس داده است، باید آن را در راه او مصرف کند و به کار ببرد- مردم را توجیه و تشویق کنند و آدمهاى خوب را به آن‌ها معرفى نمایند. در معرفىِ نامزدهاى نمایندگى باید ملاحظه کنند که هیچ رابطهاى را غیر از رابطهى دینى و الهى و وظیفهى شرعى دخالت ندهند. فلانکس با ما رفیق است، فلانکس با ما دوست است، فلانکس فایدهاى به ما مىرساند؛ ابداً این چیز‌ها را در نظر نگیرند. البته هر کارى هم که آن‌ها بکنند، مردم باید چشمشان باز باشد؛ خودشان واقعاً بشناسند و بفه‌مند که چه کار مىکنند.» [۳]
«مسئلهى بعدى در انتخابات این است که مردم سعى کنند صالحترین را انتخاب کنند. آن کسانى که نامزد ریاست جمهورى مىشوند و در شوراى نگهبان صلاحیت آن‌ها زیر ذره بین قرار مىگیرد و شوراى نگهبان صلاحیت آن‌ها را اعلام مىکند، این‌ها همهشان صالحند. اما مهم این است که شما در بین این افراد صالح، بگردید و صالحترین را پیدا کنید. اینجا جائى نیست که من و شما بتوانیم به حداقل اکتفاء کنیم؛ دنبال حداکثر باشید؛ بهترین را انتخاب کنید.» [۴]
«مردم تحقیق و مطالعه کنند؛ از روى احساس وظیفه به پاى صندوق‌هاى رأى بروند و از روى احساسِ وظیفه، نام کسانى را که گزینش کرده‌اند، به صندوق‌هاى رأى بیندازند. مجلس، اینگونه درست مىشود و سپس دولت به وجود مىآید و به پیش مىرود. این، امتحانِ بزرگ و کارِ مهمّى است.» [۵]
از سوی دیگر کسانی نیز که ملاک‌های لازم برای تصدی مسئولیت‌ها را در خود مشاهده می‌کنند و افرادی با صلاحیت‌تر از خود را سراغ ندارند، باید برای انتخابات نامزد شده و خود را در معرض رأی ملت قرار دهند:
«در این چند روزى که از مهلت ثبتنام نامزدهاى انتخابات باقى مانده، وظیفهى وجدانى و اسلامى و میهنى هرکسى که خود را داراى این خصوصیات مىداند، این است که برود داوطلب شود و به صحنهى انتخابات بیاید. اگر بعد دیدند افرادِ باصلاحیتتر از آن‌ها هستند، مىتوانند کنار بروند؛ لیکن الآن باید به صحنه بیایند. مردم چنین افرادى را هرجا دیدند، باید از آن‌ها بخواهند که بروند نامزد شوند. صلاح و آیندهى کشور به این است که انتخابات، پُرشور و با علاقه و حضورِ قاطبهى ملت برگزار شود.» [۶]
اهمیت دیگر تعقل و تدبیر در بررسی و تحقیق نامزد‌ها، مسئولیت الهیِ رأی دهنده است. هرکس باید بداند که باید در قبال رأی خود در پیشگاه خداوند متعال پاسخگو باشد:
«مردم عزیز ما و بخصوص جوانان، احساسات‌شان را کنترل و با عقلشان کار کنند؛ با دو چشمِ باز نگاه کنند و انتخاب نمایند. البته سلایق هم زیاد است؛ همه گونه سلیقه وجود دارد؛ تابهحال هم همینطور بوده است. هرکسى طبق سلیقهى خود عمل کند؛ منتها همه توجّه کنند که این انتخابى که ما مىکنیم، یکجا مىبایست جواب آن را بدهیم. اینطور نیست که بگوییم حالا ما یا اصلاً انتخاب نمىکنیم، یا انتخاب مىکنیم و کسى چه مىفهمد! بله؛ مردم نمىفهمند که ما چه انتخاب کردیم؛ اما خداى متعال که تشخیص مىدهد. ما باید جواب او را بدهیم. ما باید محاسبه کنیم، تحقیق کنیم، بررسى کنیم و معیار‌ها را ملاحظه نماییم، تا بتوانیم به خداوند پاسخ دهیم. اگر انسان نمىتواند، از اشخاصى که مورد اعتماد هستند، از کسانى که انسان مىتواند در مسائل مهم در مسائلى که باید به خدا جواب داد به آن‌ها اعتماد کند، استفسار نماید؛ اشکالى هم ندارد.» [۷]
آنچه که من عرض مىکنم، در درجه‌ى اول حضور مردمى است. در درجه‌ى بعد که البته حائز اهمیت بسیارى است این هم، پیدا کردن نمایندهى اصلح است. آن کسانى که به وسیلهى شوراى نگهبان صلاحیت آن‌ها اعلام مىشود، معنایش این است که این از حداقل صلاحیت مورد نیاز برخوردار است. در بین این کسانى که اعلام مىشوند، افرادى هستند با صلاحیت‌هاى بالا‌تر، افرادى هستند در سطح پایینتر. هنر ملت ایران و مردم شهر‌ها و حوزههاى انتخابیه این است که دقت کنند، نگاه کنند، بشناسند اصلح را، بهترین را انتخاب کنند؛ بهترین از لحاظ ایمان، بهترین از لحاظ اخلاص و امانت، بهترین از لحاظ دیندارى و آمادگى براى حضور در میدان‌هاى انقلاب؛ دردشناسترین و دردمند‌ترین نسبت به نیازهاى مردم را انتخاب کنند. [۸]
در نگاه معظمٌ له جناح بندی‌های سیاسی و حزبی به هیچ وجه معتبر نبوده و اثری در انتخاب افراد بعنوان نمایندگان ملت نباید داشته باشد. این در حالی است که برخی ملاک اولی و ابتدایی را برای گزینش کاندیداهای مورد نظر، تعلقات حزبی و خطوط سیاسی می‌دانند و سعی دارند رهبری را نیز متمایل به جریان سیاسی خود نشان دهند:
«این جناح‌ها و خطوط و احزاب هم از نظر بنده اعتبارى ندارند. بعضى خودشان که کشمکش مىکنند هیچ، سعى مىکنند که رهبرى و دستگاههاى نظام را هم وانمود کنند که در دعواهاى جناحى و خطّىِ این‌ها واردند! این مطلب درست نیست. بنده حزب و شخصیت نمىشناسم؛ بنده این را مىشناسم که کسى که مىآید به مجلس، باید باتقوا باشد. اوّلین شرط تقواست: «انّ اکرمکم عند الله اتقاکم (حجرات/۱۳)». دیگر اینکه باید طرفدار محرومین باشد؛ بداند که در کشور محرومیت هست و سعى و همّت او باشد که رفع محرومیت کند. باید ضدّ فساد هم باشد و با فساد مالى و اقتصادى به شدّت و بهجد، از بُن دندان و نه به لفظ، مخالف باشد، تا با فساد مبارزه کند. البته توانمند، بااخلاص و عالِم هم باشد.» [۹]
رهبر معظم انقلاب با معرفی ملاک‌های انتخاب نمایندگان مجلس، راه صحیح انتخاب اصلح را همواره نشان مردم داده و آن‌ها را به گزینش افراد توصیه کرده‌اند. در زیر برخی از ملاک‌های دیگر را بصورت گذرا اشاره می‌کنیم:
«آحاد ملت باید هوشیار باشند. نمایندهى متدین، امین، طرفدار عدالت، مخالف با فساد، طرفدار حقوق محرومین، پایبند به مبانى اسلام و ارزشهاى اسلامى و خط امام؛ یک چنین نمایندهاى را بفرستند مجلس؛ آنوقت مجلس مقتدر خواهد شد، عزت‌مند خواهد شد. تشخیص این براى همه البته آسان نیست، ولى باید تحقیق کرد، باید به آدمهاى مطلع، آدمهاى خبره، آدمهاى مطمئن مراجعه کرد.» [۱۰]
«مبادا کسانی به مجلس بروند که گیرندهٔ آن‌ها، منتظر فرستندهٔ قوی امریکا و غرب باشد! مبادا کسانی وارد مجلس شوند که آنتن‌هایشان را به آن سمت تنظیم کرده باشند؛ هر چه از آنجا می‌آید، بگیرند و در داخل به زبان دیگری منتشر و منعکس کنند! همه نگرانی من از این است.» [۱۱]
«نماینده باید شجاع و باشرف و امین و طرفدار ضعفا و قشر ضعیف باشد. قانون باید بتواند از حقوق ضعفا دفاع کند، و الّا قانونى که پولداران را پولدارتر کند، قانون مملکت اسلامى نیست. قانون باید بتواند گرهها را باز کند و به دردِ دل قشرهاى محروم برسد.» [۱۲]
اگر خودتان توانستید کسانى را بشناسید که داراى این خصوصیات باشند، بروید به آن‌ها رأى دهید؛ اما اگر خودتان آشنایى ندارید، در هر نقطهى کشور از آدمهاى امینى که به آن‌ها اطمینان داشته باشید، بپرسید؛ آن‌ها معرفى مىکنند، تا إن شاء اللّه یک مجلس قوى، مردمى و متّکى به آراءِ مردم تشکیل شود و بتواند کارهاى بزرگى را که بر عهدهى او قرار دارد، انجام دهد و مردم را- طبق آنچه شایستهى این مردم آزاده و بزرگ است- إن شاء الله راضى و خشنود کند، که این رضایت الهى را هم به دنبال دارد. [۱۳]
رئیس مجلس خبرگان رهبری و دبیرکل جامعه روحانیت مبارز و جبهه متحد اصولگرایان، آیت‌الله مهدوی کنی نیز بر انتخاب فرد اصلح از سوی مردم بار‌ها تأکید کرده‌اند:
«مردم ما در این سی سال بلکه قبل از آن نشان داده‌اند که مردمی رشید و صاحب تشخیص هستند. به میدان رای خواهند آمد و آن‌ها هم فردی را که اصلح می‌دانند، انتخاب می‌کنند.» [۱۴]
ایشان البته اصلح بودن افراد را بصورت مطلق ندانسته بلکه نسبی می‌دانند و اصلح بودن را به معنای بلا اشکال بودن اشخاص نمی‌شمرند:
«در انتخابات قاعدتا به کسی که صالح‌تر است رای داده می‌شود. اصلح بودن هم جهات مختلفی دارد. اگر به کسی رای داده می‌شود، معنایش این نیست که او هیچ عیبی ندارد و قابل نقد هم نیست. چون انسانهای معمولی طبعا اشکال در کارشان وجود دارد و ممکن است اشتباه و خطا بکنند. رای دهندگان من حیث المجموع فردی را با تمام خصوصیات و جنبه‌های سلبی و ایجابی‌اش بررسی می‌کنند و در نهایت یک نفر که به نظرشان برای مردم، انقلاب و اسلام مفید است را انتخاب می‌کنند. ما هم روی این جهت است که می‌خواهیم فردی را انتخاب بکنیم و الا نسبت به کاندیداهای دیگر هم احترام می‌گذاریم.» [۱۵]
عمار انقلاب اسلامی و رهبر معنوی جبهه پایداری انقلاب اسلامی، علامه مصباح یزدی هم با وجود تلاش جبهه متبوع برای تهیة لیست انتخاباتی از اشخاص شایسته، بار‌ها بر ضرورت عدم توجه مردم به اینگونه لیست‌ها و گزینش اشخاص مناسبی که خارج از فهرست‌های موجود نیز وجود دارند تأکید کرده‌اند.
ایشان تلاش برای تهیة لیست را به جهت وظیفه دینی و شرعی خود دانسته و مسئلة مهم را انتخاب اصلح می‌دانند:
مهم انتخاب اصلح با در نظر گرفتن مصلحت نظام و اسلام است، حتی اگر با آن فرد اختلاف نظر داشته باشیم یا وی در گروه و حزب ما نباشد. [۱۶]
ایشان همچنین با بیان اینکه مقام معظم رهبری بر معرفی کاندیدای اصلح تاکید دارند اضافه می‌کنند: در معرفی افراد لایق و شایسته نباید تعصب داشت که این فرد در گروه و یا حزب دیگری است و شما هوادار گروه دیگر هستید بلکه باید به عنوان وظیفه دینی خود عمل کرده و او را معرفی نمایید.
عضو خبرگان رهبری در بخش دیگری از سخنان خود، به انتخابات مجلس شورای اسلامی و انتخاب کاندیدای اصلح اشاره کرده و می‌فرمایند: ما به عنوان روحانی و کار‌شناس دینی در مسائلی اظهار نظر می‌کنیم که ارتباط با دین داشته باشد.
علما به عنوان کار‌شناسان دینی و خبره و به عنوان حجت شرعی به مردمی که نمی‌توانند تحقیق کرده و اصلح را تشخیص دهند، افراد متدین و انقلابی را معرفی می‌کنند.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با بیان اینکه ما بین خود و خدا و به عنوان حجت شرعی فردی که اصلح است را معرفی می‌کنیم اظهار داشتند: عالمی که سر و کارش با کتاب است نمی‌تواند از لای کتاب و یا با استخاره بگوید فلانی اصلح است، باید کسانی که با مردم سر و کار دارند و مورد اعتماد آنان هستند فرد اصلح را از غیر اصلح تشخیص دهند و معرفی نمایند. [۱۷]
۱. صحیفه امام، ج۱۱، ص: ۳۹۴
۲. صحیفه امام، ج۱۱، ص:۱۱
۳. بیانات در دیدار اعضاى هیئت نظارت بر انتخابات شوراى نگهبان ۱۴/ ۱۱/ ۱۳۷۴
۴. بیانات در جمع مردم استان کردستان در میدان آزادى سنندج ۲۲/ ۰۲/ ۱۳۸۸
۵. بیانات در «دانشکدهى افسرى» ۱۶/ ۱۲/ ۱۳۷۴
۶. بیانات در اجتماع بزرگ مردم قزوین ۲۵/ ۰۹/ ۱۳۸۲
۷. بیانات در دیدار کارگزاران حج ۲۶/ ۱۱/ ۱۳۷۸
۸. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در اجتماع بزرگ مردم یزد ۱۲/ ۱۰/ ۱۳۸۶
۹. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم قم ۱۸/ ۱۰/ ۱۳۸۲
۱۰. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اقشار مختلف مردم ۲۲/ ۱۲/ ۱۳۸۶
۱۱. بیانات در دیدار پرسنل و فرماندهان ارتش ۲۸/۱/۷۵
۱۲. بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار اقشار مختلف مردم۱۳/ ۱۱/ ۱۳۷۸
۱۳. بیانات در خطبههاى نماز جمعهى تهران ۲۴/ ۱۱/ ۱۳۸۲
۱۴. اکثریت جامعه روحانیت مبارز در انتخابات از آقای احمدی نژاد حمایت می‌کنند
۱۵. همان
۱۶. متن کامل سخنان مهم آیت الله مصباح یزدی در دیدار با اعضای جبهه پایداری (۶ بهمن ۹۰)
۱۷. آیت‌الله مصباح: باید فرد اصلح را برای نمایندگی مجلس به مردم معرفی کرد (۲۷ دی‌ماه ۹۰)
* دانشجوی سال ششم معارف اسلامی و حقوق
مسئول واحد روابط عمومی بسیج دانشجویی