مقام معظم رهبری نمایندهی دلسوز و مومنی که به کانونهای قدرت وصل نباشد را صالح میدانند و میفرمایند: «مردم باید کسانى را انتخاب کنند که به کانون‌هاى ثروت و قدرت متصل نباشند؛ کسانى باشند که واقعاً مردم اینها را بخواهند؛ بر طبق وجدانشان، بر طبق دینشان، بر طبق وظایف انقلابى‌شان عمل کنند.»
مقام معظم رهبری نمایندهی دلسوز و مومنی که به کانونهای قدرت وصل نباشد را صالح میدانند و میفرمایند: «مردم باید کسانى را انتخاب کنند که به کانون‌هاى ثروت و قدرت متصل نباشند؛ کسانى باشند که واقعاً مردم اینها را بخواهند؛ بر طبق وجدانشان، بر طبق دینشان، بر طبق وظایف انقلابى‌شان عمل کنند.»
فقط آن کس که مردم برگزینند!
انتخابات از آنجا که به فرمودهی مقام معظم رهبری مظهر حضور مردم و سبب استحکام و عزت نظام است، از اهمیت والایی برخوردار میباشد. امام(ره) و بعد از ایشان رهبر انقلاب، در باب انتخابات سفارشهای بسیاری نمودهاند که چراغ راه انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان قرار خواهد گرفت تا اینکه خدای ناکرده با آزمون و خطایی نادرست، سرنوشت کشور به ورطهی نابودی کشانده نشود. در این نوشته قصد این را داریم که در موضوعات مرتبط با انتخابات فرمایشات هر دو راهبر ملت را بازخوانی نماییم.
الف)مسؤولیت حضور
از این نظر، تمام اقشار جامعه از عالم، بازاری و کارگر در تمام احوالات به حضور در صحنه‌ی انتخابات فراخوانده شده و از غفلت در شرکت بر حذر شدهاند.
مسؤولیت همه به حضور در صحنه
امام خمینی(ره) در باب مسؤولیت همه برای حضور در صحنه و اینکه عدم حضور ممکن است در رأس گناهان کبیره قرار بگیرد، در وصیتنامه‌ی الهی سیاسی خود میفرمایند: «همه در پیشگاه خداوند متعال مسؤول مىباشند. از این قرار، عدم دخالت ملت از مراجع و علماى بزرگ تا طبقه‌ی بازارى، کشاورز، کارگر و کارمند، همه و همه مسؤول سرنوشت کشور و اسلام مىباشند؛ چه در نسل حاضر و چه در نسل‌هاى آتیه؛ و چه بسا که در بعضی مقاطع، عدم حضور و مسامحه، گناهى باشد که در رأس گناهان کبیره است. پس علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد، و الا کار از دست همه خارج خواهد شد.»[۱]
در همین رابطه مقام معظم رهبری، مسألهی اول در انتخابات را حضور مردم میدانند و میفرمایند: «مسأله‌ى اول، حضور مردم، شرکت مردم که بایستى وسیع و گسترده باشد»[۲] برای تلاش در شرکت حداکثری مردم میفرمایند: «مسأله‌ى اول، مشارکت است. در زمینه‌ى مشارکت مردم، هر طور که مى‌توانید، روى خانواده‌ها و دوستانتان کار کنید. مشارکت، یکى از اساسى‌ترین مسایل است. حضور مردم براى پیشرفت و صیانت کشور لازم است.»[۳]
ب) ضرورت حضور در صحنه
این ضرورت به دو لحاظ قابل طرح است:
ب-۱)حفظ نظام
امام(ره) در باب تشریح ضرورت حضور، اهمیت آن را در جهت حفظ نظام میدانند. ایشان نظام را امانت الهی دانسته و تمام اقشار را مکلف به حفظ آن میدانند. راه حفظ نظام را هم در این موقعیت، شرکت در انتخابات میدانند. علاوه بر این معتقدند مردم مکلف به نظارت بر افراد برگزیده در دوره‌ی نمایندگی یا ریاست جمهوریشان هستند. امام(ره) در سخنرانی ۱۰ تیر ۱۳۶۰ با انتقاد از افرادی که خود را در رابطه با حفظ نظام اسلامی بیارتباط میدانند، بیان میدارند: «اسلام به من چه ربطى دارد. مگر مىتوانى بگویى: اسلام به من چه ربطى دارد؟! تو مکلفى حفظ کنى. امانت خداست و حفظش امروز به این است که رییس جمهورش یک رییس جمهور صحیح باشد… یک مجلس [باید] خوب باشد و اگر وکلاى شما بعضی‌هایشان تخلف کردند، به آنها تنبه بدهید که آقا نکن و اگر زیادتر کردند دفعه دیگر تعیین‌شان نکنید؛ کسى دیگر را تعیین کنید.»[۴]
مقام معظم رهبری شرکت در انتخابات را به مانند سرمایه گذاری برای نظام و کشور میدانند و آرای تک تک افراد را مؤثر در این سرمایه گذاری میخوانند. ایشان در سخنرانی در جمع زائران و مجاوران حضرت امام رضا(علیه‌السلام) ۱/۱/۱۳۸۸ میفرمایند: «انتخابات سرمایهگذارى عظیم ملت ایران است؛ مثل اینکه شما سرمایهى سنگین و عظیمى را در بانک می‌گذارید، بانک با آن کار میکند و شما از سودش استفاده می‌کنید؛ انخابات یک چنین چیزى است. ملت ایران سرمایهگذارى عظیمى را میکند، سپردهگذارى بزرگى را انجام میدهد و سود آن را می‌برد. آرای یکایک شما مردم سهمى است از همان سرمایهگذارى و سپردهگذارى… هرچه انتخابات پرشورتر باشد، عظمت ملت ایران بیشتر در چشم مخالفان و دشمنانش دیده خواهد شد.»
ب-۲)برگزیدن افراد صالح
همان طور که بیان شد، بُعد دیگر ضرورت حضور مردم از دیدگاه امام(ره)، برگزیدن افراد صالح میباشد. ایشان در سخنرانی ۱۰ تیر ۱۳۶۰ میفرمایند: «اشخاصى پیدا مى‌شوند که با گفتههاى خودشان، نوشتههاى خودشان مى‌خواهند شما را نگذارند وارد بشوید. آنها مى‌خواهند که اشخاصى را تعیین بکنند که بعدها ما گرفتار بشویم. شماها باید وارد باشید در مسأله و با کمال جدیت، اهمیت بدهید به این مسأله و مردم را وادار کنید.»[۵]
رهبر انقلاب کنترل ورودیهای میدان سیاست را به دست افرادی میدانند که معیارها را ببینند و براساس آن انتخاب نمایند: «یقیناً ورودى‌هاى میدان سیاست باید کنترل شود. میدانِ اداره‌ى کشور و مدیریت کشور است؛ مگر شوخى است؟ یک کشور را مى‌خواهند دست یک نفر بسپرند؛ لذا باید ورودى‌هاى این میدان کنترل شود و معلوم گردد کسى که دارد مى‌آید، کیست؛ اصلاً عُرضه‌ى این کار را دارد یا ندارد؛ بعد، اعتقاد به این کار دارد یا ندارد؛ بعد، اصلاً مى‌فهمد در کشور چه کار باید کرد یا نه. ملاک‌هایى وجود دارد؛ باید کسانى باشند که این ملاک‌ها را ببینند و بسنجند.»[۶]
همه در پیشگاه خداوند متعال مسؤول مىباشند. از این قرار، عدم دخالت ملت از مراجع و علماى بزرگ تا طبقه‌ی بازارى، کشاورز، کارگر و کارمند، همه و همه مسؤول سرنوشت کشور و اسلام مىباشند؛ چه در نسل حاضر و چه در نسل‌هاى آتیه؛ و چه بسا که در بعضی مقاطع، عدم حضور و مسامحه، گناهى باشد که در رأس گناهان کبیره است.
ب-۲-۱)عدم غفلت از شناخت فرد صالح
امام(ره) غفلت از شناخت افراد صالح را سبب ورود نا خواستهی افراد ناشایست به امور کشور دانسته و از علما و دانشمندان جامعه خواستهاند در این مورد مردم را راهنمایی کرده و ساکت نباشند که در غیر این صورت مسؤولیت نتایج ناپسند را به عهدهی تمام خواص و عوام جامعه دانستهاند که در آن زمان غافل بودهاند.
امام خمینی(ره) خطبا، علما، دانشجویان و هم‌چنین بازاریان و کشاورزان را به آگاهی از فرد اصلح و اطلاع به عموم مردم فراخواندهاند و نتیجهی رعایت نکردن این مهم را انتخاب اشخاصی دانستهاند که شهر و گاه مملکتی را به فساد می‌کشانند. امام در سخنرانی ۱۲ مهر ۱۳۵۸ میفرمایند: «و اگر خداى نخواسته در این مسأله غفلت بکنید، یا روحانیین غفلت بکنند، یا خطبا غفلت بکنند، یا فضلا غفلت بکنند، یا دانشگاهی‌هاى متعهد غفلت بکنند، یا بازاری‌ها غفلت بکنند، یا کشاورزان و کارگران غفلت بکنند و یک اشخاصى که بر خلاف مسیر ملت است، بر خلاف مسیر اسلام است پیدا بشود، ممکن است که یک شهرى را به فساد بکشد؛ و ممکن است بعد از او یک مملکتى به فساد کشیده بشود. باید با تمام قوا با تمام قدرت غفلت نکنید از این معنا؛ و علماى بلاد غفلت نکنند از این امر؛ اهل منبر غفلت نکنند؛ فضلایى که در اطراف هستند، اهل علمى که در اطراف هستند، دانشگاهی‌ها، دانشجوها، همه غفلت از این نکنند.»[۷]
رهبر انقلاب در این رابطه به بررسی نقش اقشار دغدغهمند می‌پردازند و بیان میدارند که گروههای دغدغهمند افکار خود را بین مردم گسترش دهند و در این رابطه گفتمان سازی نمایند آن وقت خود مردم میدانند به چه کسی رأی دهند. ایشان در همینجا معنای پذیرفته شده‌ی حزب را بیان میدارند و میفرمایند: «ما دو جور حزب داریم؛ یک حزب عبارت است از کانال‌کشى براى هدایت‌هاى فکرى؛ حالا چه فکرى به معناى سیاسى، چه فکرى به معناى دینى و عقیدتى. اگر چنانچه کسانى این کار را بکنند، خوب است. قصد عبارت از این نیست که قدرت را در دست بگیرند؛ میخواهند جامعه را به یک سطحى از معرفت، به یک سطحى از دانایى سیاسى و عقیدتى برسانند؛ این چیز خوبى است. البته کسانى که یک چنین توانایى‌اى داشته باشند، به طور طبیعى در مسابقات قدرت، در انتخابات قدرت هم آنها صاحب رأى خواهند شد، آنها برنده خواهند شد؛ لیکن این هدفشان نیست. این یک جور حزب است؛ این مورد تأیید است. میدان باز است؛ هر کس می‌خواهد بکند، بکند.
یک جور حزب، تقلید از احزاب کنونى غربى است… به معناى باشگاه‌هایى براى کسب قدرت است؛ اصلاً حزب یعنى مجموعه‌اى براى کسب قدرت. یک گروهى با هم همراه میشوند، از سرمایه و پول و امکانات مالىِ خودشان بهره‌مند میشوند، یا از دیگران کسب میکنند، یا بندوبست‌هاى سیاسى میکنند، براى این که به قدرت برسند. یک گروه هم رقیب این‌هاست؛ کارهاى مشابه اینها را انجام میدهد تا آنها را از قدرت پایین بکشد، خودش بشود جایگزین. الان احزاب در دنیا غالباً اینگونه‌اند.»[۸]
امام(ره) کنارهگیری علما از جامعه را عامل جدا شدن دولتها از مذهب میدانند و از علما میخواهند مثل سابق عمل ننمایند. امام در سخنرانی ۲۷ آبان ۱۳۶۱ بیان میدارند: «همان طورى که در زمان سابق از [این] کنارهگیرى علماى مذاهب، اسباب این شد که ملت ما و بزرگانشان جدا شدند و هر کارى خواستند دولتها کردند و دولتها را به حال خود گذاشتند و هر طور سرکشى خواستند کردند، چنانچه شما از صحنه بیرون بروید و علما، دانشمندان از صحنه بیرون بروند، این اسباب این مىشود که باز آن مسایل سابق پیش بیاید.»[۹]
ب-۲-۲)معیارهای شناخت
در اندیشهی امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری فردی صالح است و میتواند امور مردم را به درستی اداره کند و اسلام را به نقطه‌ی اوج خود برساند که متعهد و متعبد به اسلام و البته برخوردار از تخصص لازم جهت اداره‌ی امور مملکت باشد. امام(ره) نمایندهای که طعم فقر را چشیده باشد برای اداره‌ی امور مستضعفان جامعه مناسب میدانند و همگان را از برگزیدن صدرنشینان مرفه و زمینخوار برحذر میدارند. نمایندهی مورد تأیید حضرت امام(ره) و مقام رهبری طرفدار اسلام ناب محمدی(صلی‌الله‌علیه‌وآله) است و نه اسلام آمریکایی.
ب-۲-۳)عدم انتخاب سرمایهداران، مرفهان و زمین خواران
رهبر کبیر انقلاب مردم را به انتخاب کسی که محرومیت محرومان جامعه را لمس کرده و به دنبال رفاه آنان است، تشویق میکنند. امام(ره) در وصیت نامه‌ی خود تشخیص فرد اصلح را از راه مشورت با تحصیلکردههای متخصص و البته متعهد و هم‌چنین روحانیون باتقوا و متعهد به جمهوری اسلامی ممکن میدانند و میفرمایند: «در تعیین رییس جمهور و وکلای مجلس، با طبقه‌ی تحصیلکرده متعهد و روشنفکر با اطلاع از مجاری امور و غیروابسته به کشورهای قدرتمند استثمارگر و اشتهار به تقوا و تعهد به اسلام و جمهوری اسلامی مشورت کرده و با علما و روحانیون باتقوا و متعهد به جمهوری اسلامی نیز مشورت نموده و توجه داشته باشند رییس جمهور و وکلای مجلس از طبقهای باشند که محرومیت و مظلومیت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فکر رفاه آنان باشند، نه از سرمایهداران و زمینخواران و صدرنشنیان مرفه و غرق در لذات و شهوات که تلخی محرومیت و رنج گرسنگان و پابرهنگان را نمی توانند بفهمند.»[۱۰]
مقام رهبری نمایندهی دلسوز و مؤمنی که به کانونهای قدرت وصل نباشد را صالح میدانند و میفرمایند: «یک نکته هم البته انتخاب نماینده‌ى دلسوز و مؤمن و علاقه‌مند است… مردم باید کسانى را انتخاب کنند که به کانون‌هاى ثروت و قدرت متصل نباشند؛ کسانى باشند که واقعاً مردم اینها را بخواهند؛ بر طبق وجدانشان، بر طبق دینشان، بر طبق وظایف انقلابى‌شان عمل کنند.»[۱۱]
ایشان در بیانات در جمع مردم استان کردستان در میدان آزادى سنندج ۲۲/۲/۱۳۸۸ انتخاب مسؤول سادهزیست را مهم‌ترین عامل حرکت مردم به سمت دوری از اشرافیت میدانند و بیان میدارند: «بهترین، آن کسى است که درد کشور را بفهمد، درد مردم را بداند، با مردم یگانه و صمیمى باشد، از فساد دور باشد، دنبال اشرافی‌گرى خودش نباشد. آفت بزرگ ما اشرافی‌گرى و تجملپرستى است… اینى که ما گفتیم امسال، سال حرکت به سوى اصلاح الگوى مصرف است… یکى از اساسى‌ترین کارها براى اینکه ما جلوى اسراف را بگیریم این است که مسؤولین کشور، خودشان، کسانشان، نزدیکانشان و وابستگانشان، اهل اسراف و اهل اشرافی‌گرى نباشند. چه طور می‌توانیم اگر خودمان اهل اسراف باشیم، به مردم بگوییم اسراف نکنید.»
حضرت امام(ره) با توجه دادن به اسلام ناب محمدی(صلی‌الله‌علیه‌وآله) که در مقابل آن اسلام مرفهین و راحتطلبان قراردارد، انتخاب فرد اصلح را از میان مسلمین درد کشیده توصیه میکنند و بیان میدارند: «در هر حال، مردم با بصیرت و درایت و تحقیق کاندیداها را شناسایی کرده، و به سوابق و روحیات و خصوصیات دینی- سیاسی نامزدهای انتخاباتی توجه نمایند. مردم شجاع ایران با دقت تمام به نمایندگانی رأی دهند که متعبد به اسلام و وفادار به مردم باشند و در خدمت به آنان احساس مسؤولیت کنند و طعم تلخ فقر را چشیده باشند و در قول و عمل مدافع اسلام پابرهنگان زمین، اسلام مستضعفین، اسلام رنجدیدگان تاریخ، اسلام عارفان مبارزهجو، اسلام پاکطینتان عارف و در یک کلمه، مدافع اسلام ناب محمدی(صلی‌الله‌علیه‌وآله) باشند و افرادی را که طرفدار اسلام سرمایه‌داری، اسلام مستکبرین، اسلام مرفهین بی‌درد، اسلام منافقین، اسلام راحت طلبان، اسلام فرصت طلبان و در یک کلمه، اسلام آمریکایی هستند طرد نموده و به مردم معرفی نمایند.»[۱۲]
حضرت امام(ره) در ادامه به فلسفه‌ی وجودی مجلس که همانا محل اجتماع نمایندگان همهی مردم از اقشار مختلف است اشاره مینمایند و میفرمایند: «از آنجا که مجلس خانه‌ی همهی مردم و امید مستضعفین است، در شرایط کنونی نباید کسی انتظار داشته باشد که حتماً نمایندگان باید از گروه و صنف خاصی باشند»[۱۳] امام بزرگوار به خدمت به اسلام و محرومین توجه میدهند و بیان میدارند: «باید توجه داشت که هنوز خیلی از مسایل وجود دارد که به نفع محرومین باید حل و فصل شود و تمیز بین کسانی که در تفکر خود خدمت به اسلام و محرومان را اصل قرار دادهاند، با دیگران کار مشکلی نیست.»[۱۴]
امام(ره) در سخنرانی ۱۳ دى ۱۳۶۲ تأکید مینمایند نمایندهی شما باید از هر حیث برای کشور مفید باشد: «مقدرات کشورتان را به دست کسانى بدهید که براى کشور شما مفیدند از حیث سیاست، از حیث اقتصاد، از حیث همه چیز.» [۱۵]
حضرت امام(ره) اصلح را تعریف کرده و میفرمایند: «انتخاب اصلح براى مسلمین یعنى انتخاب فردى که تعهد به اسلام و حیثیت آن داشته باشد؛ و همه چیز را بفهمد، چون در مجلس، اسلام تنها کافى نیست، بلکه باید مسلمانى باشد که احتیاجات مملکت را بشناسد و سیاست را بفهمد و مطلع به مصالح و مفاسد کشور باشد، و ممکن است به شما و گروه شما هم مربوط نباشد. اگر اصلح را انتخاب کردید، کارى اسلامى مى‌کنید.»[۱۶]
مقام معظم رهبری در بیانات سال۱۳۸۳ در جمع نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی با اشاره به سند چشمانداز بیستساله، از آنان خواستهاند تا با شناخت سند یاد شده، به قانون‌گذاری بپردازند. از این رو این مورد میتواند در تعیین نمایندگان آینده مورد توجه مردم قرار بگیرد. خواستهی رهبر انقلاب از نمایندگان به این قرار است: «دنبال آرمانهاى حقیقى در قالب و لباس عملى آن بگردید. نه باید دنبال ایده‌آل‌هایى بود که عملى و اجرایى نیستند، نه باید به کم قانع شد و از آن آرمانها دور ماند. آنچه همواره باید مورد نظر باشد، چشمانداز بیستساله است؛ این چشمانداز خیلى مهم است و من به شما عرض کنم؛ به شهادت افرادى که کارشناس و متخصص این کار هستند، این چشمانداز کاملاً عملى است؛ یعنى به هیچ‌وجه در آن، بلندپروازى‌هاى بیهوده و بى‌پشتوانه وجود ندارد. درست نگاه کنید، دقت کنید و چشمانداز بیستساله را بخوانید… قانون‌ها باید با سیاستها هماهنگ باشد؛ یعنى در دل سیاستها جا بگیرد و به سمت این چشمانداز حرکت کند. آن چشمانداز هم بر پایه‌ى اسلام است. باید همه‌ى وقت و همت و شغل را مصروف همین اهداف کرد و در واقع ذوب در این اهداف شد.»[۱۷]
ایشان برای دهه‌ی چهارم مردم را به دو شاخص عمدهی عدالت و پیشرفت توجه دادهاند و تحصیل هر دو را باهم مطلوب دانسته و فرمودهاند: «برای دهه‌ی چهارم… دو شاخص عمده وجود دارد که باید این دو را حتماً به دست بیاوریم: یکی پیشرفت است، یکی عدالت. ما مثل بعضی از کشورها و نظام‌های دنیا فقط به پیشرفت فکر نمی‌کنیم؛ ما پیشرفت را همراه با عدالت می‌خواهیم… خیلی از کشورها هستند که از لحاظ علمی پیشرفت کرده‌اند و به آمارها و شاخص‌های اقتصادی آنها که نگاه می‌کنیم، ملاحظه می‌کنیم که مثلاً درآمد سرانه‌ی آنها خیلی هم بالاست؛ اما مسألهی مهم این است که این درآمد سرانه در میان ملت چه جور تقسیم میشود؛ این آن نکته‌ای است که نظام‌های غیرالهی و نظام‌های رونوشت کرده‌ی از نسخه‌های استکباری، دیگر به آن توجه نمی‌کنند.»[۱۸]
ب-۲-۴)شخص امین در حفظ ارزشها نه خائن به نظام
حضرت امام(ره) متعهد بودن شخص و عقیدهمند بودن وی به نهضت را ملاک قرار داده و میفرمایند چنین شخصی نباید با تمایل به شرق و غرب در سرنوشت متعالی کشور خیانت روا دارد. ایشان میفرمایند: «اشخاص متدین، اشخاص مطلع، اشخاص متعهد، اشخاص عقیدهمند به نهضت، اشخاصی که نه مایل به طرف شرق هستند و نه مایل به طرف غرب، بلکه در صراط مستقیم انسانیت و اسلام هستند، آنها را انتخاب کنید. سرنوشت خودتان را به اشخاص امین بدهید، سرنوشت خود را به افرادی که محتمل است خیانت بکنند، ندهید.»[۱۹]
مقام معظم رهبری در این رابطه، حفظ ارزشها را مهم دانسته و بیان میدارند: «کسانى سر کار نیایند که دشمنان ملت ایران طمع بورزند که به وسیلهى آنها بتوانند صفوف ملت را از هم جدا کنند، مردم را از دینشان، از اصولشان، از ارزش‌هاى انقلابی‌شان دور کنند. ملت باید آگاه باشد. اگر کسانى بر سر کار بیایند که در مراکز گوناگون سیاسى یا اقتصادى به جاى اینکه به فکر ادامهى راه امام و ارزشها و اصول ترسیم شدهى به وسیلهى امام باشند، به فکر به دست آوردن دل فلان قدرت غربى و فلان مستکبر بینالمللى باشند، براى ملت ایران مصیبت خواهد بود.»[۲۰]
رهبر معظم انقلاب توجه مسؤولین به فکر و هویت ایرانی اسلامی را در خور امتیاز میدانند نه دلبستن به حرفهای غربی را. بنابراین در جمع مردم مریوان در تاریخ ۲۶/۲/۱۳۸۸ میفرمایند: «اینى که یا مسؤولان ما، یا در دورههای انتخابات مثل وضع کنونى، نامزدها انتخاباتی ما براى جلب توجه دیگران حرف‌هاى غربىها را تکرار کنند، این هیچ امتیازى محسوب نمی‌شود. امتیاز این نیست که ما آن چیزى را بگوییم که غرب مىپسندد. اینها کسانىاند که با فکر ایرانى، فکر اسلامى، هویت اسلامى و ایرانى مخالفند.»
رهبر انقلاب هم‌چنین با تأکید بر عنصر عزتمداری در مقابل غرب، مردم را از رأی دادن به عناصر خودباختهی غربی برحذر میدارند: «کسانى با رأى ملت سر کار نیایند که در مقابل دشمنان بخواهند دست تسلیم بالا ببرند و آبروى ملت ایران را ببرند. کسانى سر کار نیایند که بخواهند با تملقگویى به غرب، به دولت‌هاى غربى، به دولت‌هاى زورگو و مستکبر، به خیال خودشان بخواهند براى خودشان موقعیتى در سطح بینالمللى دست و پا کنند. اینها براى ملت ایران ارزشى ندارد.»[۲۱]
ب-۲-۵) زمانشناسی
مقام معظم رهبری در باب معیارهای ریاست جمهوری، زمانشناسی را از مهم‌ترین معیارها دانسته و بیان میکنند: «رییس جمهورى انتخاب شود که بتواند گره‌هاى زندگى مردم را در دوران کنونى باز کند؛ وظایف این دوره را بشناسد و با قوت و اقتدار به آن عمل کند.»[۲۲]
ب-۲-۶) انتخاب اصلح از هر گروهی که بود
انتخاب فرد صالح از نظر امام(ره) از هر گروهی که باشد باید صورت بگیرد و به حزب و غیرحزب نباید محدود گردد. امام خمینی(ره) در این زمینه بیان میدارند: «انتخابات یک محکى هم براى خودتان است که ببینید آیا مىخواهید انتخاب اصلح بکنید براى خودتان، یا براى اسلام؟ اگر براى خودتان باشد، شیطانى است و اما اگر انتخاب اصلح براى مسلمانهاست، «کى و از کجاست» مطرح نیست، از هر گروهى باشد، حزب باشد یا غیرحزب، نه حزب اسباب این مىشود که غیر آن فاسد و نه صددرصد حزبى بودن باعث صلاح آن‌هاست.»[۲۳]
یک نکته هم البته انتخاب نماینده‌ى دلسوز و مؤمن و علاقه‌مند است… مردم باید کسانى را انتخاب کنند که به کانون‌هاى ثروت و قدرت متصل نباشند؛ کسانى باشند که واقعاً مردم اینها را بخواهند؛ بر طبق وجدانشان، بر طبق دینشان، بر طبق وظایف انقلابى‌شان عمل کنند.
ج)کنار نرفتن به خاطر دیدن اعوجاج
امام خمینی(ره) به مردم توصیه مینمایند؛ مردم در مقابل اعمال نادرست عدهای، از شرکت در انتخابات ناامید نشوند بلکه سعی در انتخاب فرد صالح برای اصلاح امور بنمایند. امام ۱۳ دی سال ۱۳۶۲ بیان میدارند: «آن آدمى که به واسطه‌ی این که مثلاً یک چیز اعوجاجى از یک نفر مىبیند یا از یک گروهى مىبیند کنار برود، این بر خلاف مصالح اسلام عمل مى‌کند. این معانى در صدر اسلام هم بوده است، در زمان ائمه ما هم بوده است… شرکت کنید در این انتخابات و تمیز بدهید اشخاصى را که لایقاند براى این مقام… بر فرض این که من یک کار خلاف کردم اسلام که خلاف نکرده است، شما براى اسلام کار بکنید… شما خوب بکنید براى اسلام تا آن بد هم به تبع شما ان شاء اللَّه خوب بشود.»[۲۴]
د)تبلیغات مسموم دشمن و مقابله با آن
حضرت امام(ره)، بیان میدارند؛ دشمنان اسلام تبلیغات ضد انتخابات میکنند تا عدم حضور مردم را بیاعتنایی نسبت به نظام جلوه دهند. از این رو به مردم توصیه میکنند که با حضور خود یاوهسرایان را رسوا نمایند. امام(ره) در این باره میفرمایند: «دشمنان اسلام و نهضت، در خارج و داخل، تبلیغات زهرآگین خود را شروع کردند و چنین وانمود مى‌کنند که مردم در این انتخابات بىتفاوتند و به سردى و سستى گراییدهاند. مى‌خواهند شما را متهم کنند که از جمهورى اسلامى رو برگردانیدهاید. از شما ملت مبارز انتظار دارم که با شرکت همگانى خود یاوهسرایان را رسوا کنید و نیز اطلاع دادند که در اطراف دانشگاه -که محل اقامه‌ی نماز جمعه است- گروهى براى اخلال در شرکت در انتخابات به پا خاستهاند. دولت موظف است از آنان جلوگیرى کند و مردم موظفند به تبلیغات آنان اعتنا نکنند.»[۲۵]
رهبر انقلاب نیز در این زمینه میفرمایند: «هر انتخاباتى، خون تازه‌اى در رگ‌هاى کشور تزریق میشود… همیشه دشمن خواسته است که یا انتخابات نباشد یا کم‌رنگ باشد. در هیچ انتخاباتى ما سراغ نداریم که قبل از انتخابات، بوقهاى تبلیغاتى دشمن به کار نیفتاده باشد… براى بى‌رونق کردن انتخابات، بى‌شوق و ذوق کردن مردم به حضور در انتخابات، چه حرف‌هایى زده میشود.»[۲۶]
مقام معظم رهبری علت تلاش دشمنان برای برگزار نشدن انتخابات را اعلام نا به حق عدم مردم‌سالاری در ایران میدانند و بیان میدارند: «دشمنان ما مى‌خواهند اصلاً انتخابات برگزار نشود. چرا؟ براى اینکه بتوانند شاهدى بیاورند که در ایران مردم‌سالارى و دموکراسى نیست… بنابراین اولین خواسته‌هاى آنها برگزار نشدن انتخابات است.»
هـ)انتخاب خود مردم، نه تحمیل شخص یا گروهی
امام امت، مردم را دارای فکر و تدبیر دانسته و هرگونه تحمیل کاندیدا به آنها را ناروا دانستهاند و البته مشورت را مناسب میدانند: «همان طور که بارها گفته‌ام، مردم در انتخابات آزادند و احتیاج به قیم ندارند و هیچ فرد و یا گروه و دستهای حق تحمیل فرد و یا افرادی را به مردم ندارند… البته مشورت در کارها از دستورات اسلامی است و مردم با متعهدین و معتمدین خویش مشورت مینمایند.»[۲۷] امام(ره) انتساب کاندیدایی را به ایشان نفی نمودهاند و بیان میدارند: «اینجانب بنا ندارم از کسى تأیید نمایم، چنان که بنا ندارم کسى را رد کنم و از تمام احزاب و گروهها و افراد مىخواهم از نسبت دادن کاندیداى خود به من که از آن استفاده تأیید و یا تعیین و یا رد شود، خوددارى کنند.»[۲۸]
همان طور که در گذشته اشاره شد، حضرت امام(ره) مردم را جهت تعیین اصلح به مشورت با تحصیلکردههای متخصص و البته متعهد و هم‌چنین روحانیون باتقوا و متعهد به جمهوری اسلامی فراخوانده و بیان داشته‌اند: «در تعیین رییس جمهور و وکلای مجلس، با طبقه‌ی تحصیلکرده متعهد و روشنفکر با اطلاع از مجاری امور و غیروابسته به کشورهای قدرتمند استثمارگر و اشتهار به تقوا و تعهد به اسلام و جمهوری اسلامی مشورت کرده و با علما و روحانیون باتقوا و متعهد به جمهوری اسلامی نیز مشورت نموده [است.]»[۲۹]
مقام معظم رهبری نیز درباره‌ی گمانهزنیهایی که از رأی ایشان میشود، میفرمایند: «دربارهى موضع رهبرى در مورد انتخابات، گمانهزنى و شایعه و اینها همشیه بوده و خواهد بود. بنده یک رأى دارم، آن را در صندوق مىاندازم. به یک نفرى رأى خواهم داد، به هیچ‌کس دیگر هم نخواهم گفت که به کى رأى بدهید، به کى رأى ندهید؛ این تشخیص خود مردم است.»[۳۰] ایشان در جای دیگری بیان میدارند: «بدیهى است که رهبرى از فرد خاصى حمایت نمى‌کند؛ از معیارها حمایت مى‌کند.»[۳۱]
ز) اخلاق انتخاباتی
امام خمینی(ره) به رعایت اخلاق اسلامی در رابطه با انتخابات توصیه مینمایند و آن را مهم‌تر از پیروزی در انتخابات میدانند. امام راحل معتقدند اعمال و رفتار ما و آنچه موجب سعادت و جاودانگى ما مىشود، صفاى معنویت و ثمرات خلوص بندگى است. گروهها را به تفاهم با یکدیگر بر سر اختلافات فرا میخوانند و از تفرقه برحذر میدارند.
رهبر کبیر انقلاب گروههای شرکت کننده را به رعایت اخلاق اسلامی در رابطه با انتخابات توصیه میکنند. ایشان مهم‌ترین امر را در باب انتخابات، حفظ خلوص عمل و صفای معنوی گروههای شرکت دانسته و تنها همین را موجب سعادت و جاودانگی آنها بیان میدارند و از ایجاد اختلافات و کدورتها که موجب خدشه بر این خلوص نیت شود بر حذر میدارند. حضرت امام(ره) در مقابل این مهم، حصول نتیجهی انتخابات را اهمیت نمیدهند و بیان میدارند: «طرفداران هر دو گروه باید بدانند که همهی این امور اعتبارى و زودگذر است و همه در محضر حق هستیم و آنچه در صحیفه‌ی کردار ما ماندنى است اعمال و رفتار ما و آنچه موجب سعادت و جاودانگى ما مىشود، صفاى معنویت و ثمرات خلوص بندگى است و ما هم نباید خلوص عمل و جامعه‌ی اسلامى خودمان را به زنگار کدورتها و اختلافات آلوده کنیم و رقابتهاى گذشته انتخاباتى هم هرگز نباید موجبات تفرقه و جدایى را فراهم نماید.»[۳۲]
حضرت امام(ره) بیان هرگونه انتقادی که موجب هتک حرمت و اختلاف شود را ناپسند و خلاف اخلاق و فرهنگ میدانند. امام بزرگوار داشتن مقصود اسلامی را توجیهگر عمل خلاف اخلاق نمیدانند و بیان میدارند: «از آقایان کاندیداها و دوستان آنان انتظار دارم که اخلاق اسلامى- انسانى را در تبلیغ براى کاندیداى خود مراعات؛ و از هر گونه انتقاد از طرف مقابل که موجب اختلاف و هتک حرمت باشد خوددارى نمایند که براى پیشبرد مقصود، ولو اسلامى باشد، ارتکاب خلاف اخلاق و فرهنگ، مطرود و از انگیزههاى غیراسلامى است.»[۳۳]
- رعایت اخلاق و قانون، در صورت رأی نیاوردن
حضرت امام (ره) کاندیداها را به رعایت اخلاق و قانون در همه حال توصیه میکنند و اقدام‌های غیرقانونی و ایجاد هیاهو را تنها موجب باز شدن راه خیانتکارها به کشور میدانند: «به مجرد این که یکى مى‌خواهد وکیل بشود… و ملت او را وکیل نکردند، نباید یک دفعه قلم‌ها را بردارند و بر ضد اصل انتخابات چیز بنویسند، حمله کنند به اصل انتخابات. شکایتى دارند، خوب شکایتشان را رسیدگى مى‌کنند. هیاهو درست کردن، جز این که دامن زدن به این است که خیانتکارها راهشان باز بشود، چیز دیگرى نیست. اگر شما خدمت‌گزار به کشور هستید، در مجلس یکجور خدمت مى‌توانید بکنید، در خارج از مجلس هم یکجور خدمت دیگر. مگر همه اهالى ایران توى مجلس مىروند؟»[۳۴]
مقام معظم رهبری بعد از ذکر اولین مسألهی با اهمیت در امر انتخابات که همانا ضرورت حضور مردم در انتخابات است، به مسألهی دوم اشاره کرده و میفرمایند: «مسأله‌ى دوم، قانون‌گرایی در انتخابات، وفادارى به قانون، احترام به رأى مردم.این جور نباشد که اگر چنانچه انتخابات بر طبق نظر و میل ما انجام گرفت، این را ما قبول داشته باشیم؛ اگر برخلاف نظر ما بود، «و ان یکن لهم الحقّ یأتوا الیه مذعنین» اگر حق را به ما دادند، آنى که ما می‌خواهیم، سر کار آمد، قانون را قبول داریم؛ اگر آنى که ما می‌خواهیم، سر کار نیامد، می‌زنیم زیر قانون؛ نه قانون را قبول داریم، نه رأى مردم را قبول داریم؛ این نمی‌شود. فتنه‌ى ۸۸ همین جور بود ادعا کردند که قانون‌گرا هستند، بعد خب مردم به آنها رأى ندادند، اکثریت مردم به کس دیگرى رأى دادند؛ اینها بنا کردند دعوا راه انداختن که چرا!… ممکن است کسى بعد از انتخابات اعتراض داشته باشد؛ خیلى خوب، این اعتراض ایرادى ندارد؛ اما راهِ قانونى دارد.»[۳۵]
ح) مکلف بودن همه بر اجتناب از اختلاف
امام(ره) دستهبندیهای مختلف و ایجاد اختلاف بین آنها را توطئهای میدانند که بعضاً در بین مریدان گروهها منتشر میشود، حال آنکه بزرگان دستهها با هم اختلافی ندارند. ایشان در این خصوص میفرمایند: «این توطئه را که مى‌خواهند با اسم خطوط مختلفه، یک دسته را طرفدار یک جبهه بکنند و یک دسته را طرفدار یک جبهه بکنند و در صورتى که خود آنها با هم اختلاف ندارند، مریدها به اختلاف بیفتند و کم کم در همه جا همان حرف‌هایى که در مشروطه بود که در یک شهر یک دسته اهل منبر مشروطه بودند، یک دسته اهل منبر مستبد بودند و در خانهها همین مسایل بود و در بازار همین مسایل بود، یک وقت این طور نشود که مردم را به جان هم بیندازند، این براى طرفدارى از فلان شخصیت و آن براى طرفدارى از فلان شخصیت، در صورتى که همهاش توهّم بیشتر نیست.»[۳۶]
-حل اختلاف‌ها
امام(ره) حل اختلاف‌های احتمالی را با گفت‌وگو و تفاهم توصیه میکنند و توجه همگان را برمیانگیزند که اگر این کارها برای خداست تفاهم کنید. ایشان میفرمایند: «اگر همه براى خدا هست، با هم تفاهم کنید… شما در مواردى که مى‌بینید که دارند شیاطین نقشه مىکشند و توطئه مى‌کنند تا شما را به جان هم بیندازند، بنشینید با هم و تفاهم کنید و آنها را مأیوس کنید. امروز دارند تهیه مىبینند مخالفین شما، مخالفین جمهورى اسلامى، که براى انتخابات ایجاد نفاق کنند و این یک خطرى است براى کشور ما.»[۳۷]
امام خمینی(ره) کاندیداها را به تبلیغات آرام و به دور از تفرقه و تشتت هدایت مینمایند و بیان میدارند: «گروههایى که متعهد و معتقد به جمهورى اسلامى و خدمت‌گزار به اسلام هستند، در مبارزات انتخاباتى کمال آرامش را در تبلیغ کاندیداهاشان رعایت نمایند و نسبت به یکدیگر تفاهم و صمیمیت و اخوت اسلامى داشته باشند و از تفرقه و کدورت شدیداً احتراز کنند که تفرقه و تشتت، دوستان را نگران و دشمنان را کامیاب مى‌کند و موجب تبلیغات سوء مىشود.»[۳۸]
رهبر انقلاب جلوگیری از کدورت و اختلاف را در توضیح نحوهی تبلیغات بیان میکنند و میفرمایند: «من به همه‌ى کسانى که نامزد انتخابات ریاست جمهورى هستند و طرفداران آنها صمیمانه عرض مى‌کنم که فضاى کشور را فضاى دشمنى و نقار و تشنج و اختلاف نکنند. البته ملت این‌طور نیستند؛ گروهى هستند که اگر مجموع‌شان را بشمریم، به چند هزار نفر نمى‌رسند – بالاخره هر کس طرفدارانى دارد – اینها فضاى روزنامه‌ها و دستگاه‌هاى ارتباط جمعى را متشنج مى‌کنند. فضا باید دوستانه باشد؛ هر کس حرف‌هاى خودش را بزند و برنامه‌هاى خودش را بگوید و کارى را که خودش مى‌تواند بکند، بیان کند؛ به دیگران چه کار دارند؟ فضا را متشنج نکنند؛ فضا را برادرانه و صمیمانه بکنند.»[۳۹]
ایشان با مخاطب قراردادن طرفداران نامزدها میفرمایند: «کسانى که به یک نامزد انتخاباتی علاقه‌مندند، مراقب باشند به خاطر علاقه‌ى به او، نامزد دیگر را تخریب نکنند؛ این بین مردم اختلاف و نقار ایجاد مى‌کند.»[۴۰]
من به همه‌ى کسانى که نامزد انتخابات ریاست جمهورى هستند و طرفداران آنها صمیمانه عرض مى‌کنم که فضاى کشور را فضاى دشمنى و نقار و تشنج و اختلاف نکنند. البته ملت این‌طور نیستند؛ گروهى هستند که اگر مجموع‌شان را بشمریم، به چند هزار نفر نمى‌رسند – بالاخره هر کس طرفدارانى دارد – اینها فضاى روزنامه‌ها و دستگاه‌هاى ارتباط جمعى را متشنج مى‌کنند. فضا باید دوستانه باشد.
ط) دسیسهی دشمن در مرحلهی بعد از انتخابات پرشور
رهبر کبیر انقلاب، مردم را نسبت به احتمال دسیسههایی که بعد از شرکت مردم در انتخابات از طرف دشمنان اسلام اتفاق میافتد، متوجه میسازند و بیان میدارند: «من احتمال مىدهم که عوامل و دستهاى ناپاکى بخواهند از رقابتهاى انتخاباتى در رسیدن به آرزوهاى خود استفاده کنند و با طرح مسایل پوچ و بىمعنا دلها را از یکدیگر جدا سازند و یا با تردید و ایجاد ذهنیتها، صحت و سلامت انتخابات و نهایتاً مشروعیت مجلس را زیر سؤال برند که در این شرایط همهی آحاد ملت ایران و همهی روحانیون و دستاندرکاران کشور باید در کنار هم و دست در دست هم به راه مقدس خود ادامه دهند.»[۴۱] در ادامه، صاحبان قلم و تریبون را به مراقبت در گفتههای خود دعوت مینمایند و میفرمایند: «و صاحبان قلم و سخن و مطبوعات نیز به طور جدّ مواظب نوشتهها و گفتههاى خود باشند.»[۴۲]
مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه کرمان سال ۱۳۸۴ دسیسهی دشمنان را در مرحلهی بعد از انتخابات، ادعای تقلب میدانند و بیان میکنند: «دشمنان ما مى‌خواهند اصلاً انتخابات برگزار نشود. چرا؟ براى اینکه بتوانند شاهدى بیاورند که در ایران مردم‌سالارى و دموکراسى نیست… بنابراین اولین خواسته‌هاى آنها برگزار نشدن انتخابات است… گام دوم این است که اگر نتوانستند، انتخابات را متهم کنند. خواهند گفت در انتخابات تقلب شده؛ خواهند گفت انتخابات تبعیض‌آمیز است.»[۴۳]
ی) قهر نکنید ..
«هر یک از اینها که ببرند، براى کشور لابد خدمت خواهند کرد و اگر خدمت نکنند ملت هست و آنها را بر کنار خواهد کرد… ریاست جمهور[ى] چیزى نیست که شما به آن اهمیت بدهید. اگر ریاستجمهور خوب باشد، آن است که خدمت به ملت مى‌کند و اگر بد باشد، آن است که راه جهنم را باید بپیماید. خیلى در صدد این نباشید که براى خاطر این که یکى بیشتر مى‌خواهد رأى ببرد، یکى کم‌تر مى‌خواهد رأى ببرد به هم بریزید و جنگ و نزاع باشد و اسباب ناراحتى همه را فراهم کنید… بعد از این که رییسجمهور تعیین شد همهی اعانت کنید از او… قهر نکنید و رشد خودتان را نشان بدهید به دنیا که شما رشید هستید و شما مى‌توانید که یک مملکتى را با هم اداره بکنید.»[۴۴]
مقام معظم رهبری پایان رأیگیری را پایان بحث و مجادلات بین گروههای انتخاباتی می‌شمردند و شخص منتخب را، مورد متابعت تمام ملت میدانند. ایشان میفرمایند: «اختلاف نظرهایى که در دوران انتخابات پیش مى‌آید، ممکن است کدورت‌هایى را بین بعضى از برادران و خواهران به وجود بیاورد؛ نگذارید این کدورتها باقى بماند. فرض کنید یکى از شما دو رفیق، طرفدار یک نفر هستید؛ دیگرى هم طرفدار یک نفر دیگر. در مقام بحث و مجادله، شما مى‌خواهى حرف خودت را ثابت کنى؛ او هم مى‌خواهد حرف خودش را ثابت کند؛ لذا ممکن است از هم کدورت پیدا کنید. این کدورتها روز جمعه باید زیر خاک دفن شود و تمام گردد. کسى که روز جمعه با انتخاب مردم برگزیده شد، او دیگر رییس جمهور همه است.»[۴۵]
ک) هزینه‌های انتخاباتی
حضرت امام(ره) هزینه‌های انتخاباتی را در هیچ صورت قابل استخراج از اموال دولتی نمیدانند و بیان میدارند: «اینجانب به هیچ وجه و به هیچ کس اجازه نمی‌دهم تا از سهم مبارک امام ـ علیه السلام ـ و یا از اموال دولت و اموال دفاتر و سازمان‌ها و مجامع و اموال عمومی خرج انتخابات کند.» (منبع ذکر گردد.)
رهبر انقلاب نیز بهترین و ساده ترین تبلیغات را استفاده از وسایل ارتباط جمعی میدانند و تبلیغات پرهزینه را به هرصورت که باشد منع میکنند: «نه خودشان تبلیغات پُرخرج کنند، نه به طرفدارانشان اجازه دهند. بعضى افراد ممکن است بگویند به ما ربطى ندارد؛ این کار پُرخرج را دیگران مى‌کنند. شما بگویید نکنند. خوشبختانه آن‌گونه که اطّلاع پیدا کردم، ساعت‌هاى فراوانى براى نامزدها وقت گذاشته‌اند که از طریق تلویزیون و رادیو با مردم حرف بزنند… خیلى خوب؛ این بهترین تبلیغات است. رادیو و تلویزیون همه‌جا وجود دارد؛ چه نیازى هست که براى تبلیغات گوناگونِ رنگینى که بعضى جاها مى‌کنند، پول زیادى مصرف شود که احیاناً بعضى افراد هم نتوانند خودشان آن خرج را کنند و مجبور باشند از کسانى بگیرند و خداى نکرده وام‌دار شوند؟»[۴۶]
ل) رأی با قصد قربت
مقام معظم رهبری در نهایت سفارش میکنند که وسوسه را از خودتان دور کنید و با نیروی عقل و تحقیقاتی که به عمل میآورید، با اطمینان و امید به قصد قربت به پای صندوقهای رأی بروید. ایشان میفرمایند: «بعضى‌ها هستند که خیلى وسوسه مى‌کنند – آیا این، آیا آن؟ آیا این، آیا آن؟ – آخرش هم یا مجبور مى‌شوند به طاق جفت و استخاره متوسل شوند و یا اصلاً از خیر رأى دادن مى‌گذرند. نه، انسان فکر مى‌کند؛ به کسى مى‌رسد و مى‌گوید: خدایا! نتیجه‌ى تحقیقات من این است.»[۴۷] «آگاهانه بگردید؛ برسید؛ و به آنچه که رسیدید و تشخیص دادید، با قصد قربت اقدام کنید؛ با قصد قربت پاى صندوق انتخابات بروید و خداى متعال اجر خواهد داد.»[۴۸](*)
[۱] . وصیتنامه‌ی سیاسی الهی امام خمینی(ره)
[۲] . بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمانشاه، ۲۰/۷/۱۳۹۰
[۳] . بیانات در دیدار دانشجویان بسیجى، ۵/۳/۱۳۸۴
[۴] . صحیفه‌ی نور امام(ره)، ج۱۵، ص ۱۸
[۵] . صحیفه‌ی نور ج۱۵، ص ۱۹ و ۱۸
[۶] . بیانات در دیدار دانشجویان بسیجى، ۵/۳/۱۳۸۴
[۷] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۱۰، ص ۲۲۰
[۸] . بیانات در دیدار دانشجویان کرمانشاه، ۲۴/۷/۱۳۹۰
[۹] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۱۷،ص ۱۰
[۱۰] . وصیتنامه‌ی سیاسی الهی امام خمینی(ره)، ص ۱۹
[۱۱] . بیانات در دیدار دانشجویان کرمانشاه، ۲۴/۷/۱۳۹۰
[۱۲] .صحیفه‌ی امام، جلد ۲۱، صفحات ۱۰ و ۱۱
[۱۳] ـ همان
[۱۴] . همان
[۱۵] . صحیفه‌ی امام، ج۱۸، ص ۲۸۶
[۱۶] . صحیفه‌ی امام، ج۱۸، ص۱۹۷
[۱۷] . دیدار با نمایندگان هفتمین دوره‌ی مجلس شوراى اسلامى، ۲۷/۳/۱۳۸۳
[۱۸] . بیانات در جمع زائران و مجاوران حضرت امام رضا(ع)، ۱/۱/۱۳۸۷
[۱۹] . صحیفه‌ی امام، جلد ۸، صفحه‌ی ۳۸۵
[۲۰] . بیانات در دیدار مردم بیجار، ۲۸/۲/۱۳۸۸
[۲۱] . بیانات در دیدار مردم بیجار، ۲۸/۲/۱۳۸۸
[۲۲] . بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمان، ۱۱/۲/۸۴
[۲۳] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۱۸، ص۱۹۷
[۲۴] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۱۸، ص ۲۸۶
[۲۵] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۹،ص ۲۵۹
[۲۶] . بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمانشاه، ۲۰/۷/۱۳۹۰
[۲۷] . صحیفه‌ی امام(ره)، جلد ۲۱، صفحه‌ی۱۰
[۲۸] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۱۲، ص۱۳
[۲۹] . وصیتنامه‌ی امام(ره)، ص۱۹[۳۰] . بیانات در جمع زائران و مجاوران حضرت امام رضا (ع)، ۱/۱/۱۳۸۸
[۳۱] . بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمان، ۱۱/۲/۱۳۸۴
[۳۲] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۲۱، ص۵۰
[۳۳] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۱۲، ص ۱۳
[۳۴] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۱۲، ص ۱۹۹
[۳۵] . بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمانشاه،۲۰/۷/۱۳۹۰
[۳۶] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۱۸، ص۱۷۴
[۳۷] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۱۸، ص: ۱۷۳
[۳۸] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۱۲، ص۱۳
[۳۹] . بیانات در دیدار خانواده‌هاى شهدا، ۳/۳/۱۳۸۴
[۴۰] . بیانات در مراسم شانزدهمین سالگرد ارتحال امام خمینى (ره)، ۱۴/۳/۱۳۸۴
[۴۱] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۲۱، ص۵۰
[۴۲] . همان
[۴۳] . بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه کرمان سال ۱۳۸۴
[۴۴] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج۱۲، ص۱۲۸
[۴۵] . بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم ۲۵/۰۳/۱۳۸۴
[۴۶] . بیانات در خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران ۲۸/۲/۱۳۸۰
[۴۷] . بیانات در دیدار دانشجویان بسیجى، ۵/۳/۱۳۸۴
[۴۸] . بیانات در جمع مردم استان کردستان در میدان آزادى سنندج ۲۲/۲/۱۳۸۸
—
گروه سیاسی برهان/ نجمه مصدق