دریچه ای به سوی معرفت

چگونه امر به معروف و نهی از منکر کنیم؟ 

خداوند خبیر در سوره لقمان با تقدّم فریضه نماز، ضمن دستور صریح به انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر، برخی اصول کاربردی در رفتار آمر به معروف و ناهی از منکر را متذکر می شود:  

يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَكَ ۖإِنَّ ذَٰلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ﴿١٧﴾  

پسرم، نماز را برپا دار، و امر به معروف و نهی از منکر کن، و در برابر مصایبی که (از انجام وظیفه) به تو می رسد شکیبا باش که این از کارهای مهمّ است.  

وَلَاتُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّ اللَّـهَ لَايُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ﴿١٨﴾

با بی اعتنایی از مردم روی مگردان، و مغرورانه بر زمین راه مرو که خداوند هیچ متکبّر مغروری را دوست ندارد.

وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ ۚ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ ﴿١٩﴾

 در راه رفتن، اعتدال را رعایت کن؛ از صدای خود بکاه (و هرگز فریاد مزن) که زشت ترین صداها صدای خران است.

اصول رفتاری دیگری در انجام فریضه امربه معروف و نهی از منکر در کلام حضرت علی علیه السلام 

فرمایش حضرت علی علیه السلام در یکسانی قول و عمل آمر به معروف و ناهی از منکر

اَيُّهَا النّاسُ، اِنّى وَ اللّهِ ما اَحُثُّكُمْ عَلى طاعَة اِلاّ وَ اَسْبِقُكُمْ اِلَيْها، وَ لا اَنْهاكُمْ عَنْ مَعْصِيَة اِلاّ وَ اَتَناهى قَبْلَكُمْ عَنْها. 
اى مردم،به خدا قسم شما را به طاعتى ترغيب نمى نمايم جز اينكه خود به عمل به آن از شما پيشى مى گيـرم ،و از گنـاهى بازنمى دارم مگر اينكه قبـل از شمـا از آن بـاز مى ايستـم. نهج البلاغه- خطبه 175

اصول مهم در انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر

1-یکسانی قول و عمل و تقیّد به موازین شرعی و پرهیز از تذکّر بدون عمل به فرائض واجب و ترک منکرات 

2--شناخت موقعیّت مکانی و زمانی و روحی مخاطب

3- رعایت حقوق مردم در حفظ آبرو و حیثیت افراد در جمع و اماکن عمومی

4- توجه به ظرفیّت و میزان و درجه ایمان مذهبی افراد و انتخاب نوع استدلال شرعی و عقلی و فطری

5- قاطعیّت توأم با صمیمیّت در بیان حکم خدا و پرهیز از کاستن یا افزودن حکم خدا برای جلب رضایت مردم

6- عدم تلقّی بالاتر بودن خود به طوری که همه خوبی ها را در خود دیدن و همه بدی ها را در دیگران دیدن و پرهیز از بهشتی دیدن خود و جهنمی دانستن دیگران در حالی که گناهکار ممکن است توبه کرده و اهل بهشت گردد ولی مغرور به ایمان خود و مصون دانستن خود از هر خطا موفق به توبه نشده و اهل جهنم گردد.

شیوه های غیرمستقیم کاربردی امر به معروف و نهی از منکر

1-صالح و با تقوا بودن خود

2- ریشه یابی خطا و تلاش در درمان خطا بدون تقسیم بهشت برای خود و جهنم برای خاطی

3- بازگویی خوبی فرد در نهی از منکر

4- پرهیز ازهرگونه تجسس و پرده دری و هتک حرمت افراد در گناهان پنهان

5- بهره گیری از موقعیّت های مناسب یا ایجاد امکان و موقعیّت امر به معروف و نهی از منکر

6- عدم بیان همه عیوب در یک زمان و موقعیّت

7- خودداری از نهی از منکر هنگام خشم و حفظ اخلاص و نیّت در انجام فریضه واجب

8- نرم خویی و صمیمیّت و اثبات غیرمستقیم علاقه به اصلاح و رفع مشکل فرد با استفاده از ارتباط های غیرکلامی

9- برخورد بدون تبعیض تذکر به دیگران و رها کردن دوست و فامیل و...

10- اقدام همگانی یک روش بسیار مؤثر کاربردی با اثر پایدار بازدارنده در اهل گناه

منبع متن زیر: نحوه امربه معروف در مسئله حجاب | حجاب برتر

اقدام همگانی مرحوم آیت الله شاه آبادی در نهی از منکر

"در نزدیکی منزل ایشان در خیابان امیرکبیر، دکتری بود به نام ایوب که برای دخترانش معلم موسیقی آورده بود و صدای موسیقی بلند بود، به گونه‏ای که از صدای آن همسایه ‏ها ناراحت بودند. ایشان برای دکتر پیغام فرستاد و از او خواست که از این کار دست بردارد، اما دکتر جواب داده بود که من این کار را ترک نمی‏کنم و شما هر اقدامی که می‏خواهید بکنید.

مرحوم شاه ‏آبادی تا روز جمعه صبر کردند و آنگاه در جلسه روز جمعه که در مسجد شاه سابق تشکیل شده بود، به مردم گفتند خوب است از این به بعد هر کس از این خیابان عبور می‏کند چون به مطب دکتر رسید، داخل مطب شده و سلام کند و آنگاه با خوشرویی از او بخواهد که آن عمل خلاف را ترک کند. از آن پس هر کس از جلوی مطب عبور می‏کرد برای انجام وظیفه شرعی خود، داخل مطب می‏شد و سلام کرده و موضوع را با زبان خوش در میان می‏گذاشت و خارج می‏شد.

چند روز به این منوال گذشت و دکتر هر روز با صدها مراجعه کننده مواجه می‏شد که همگی یک مطلب را به او تذکر می‏دادند. وی دید اگر بخواهد به لجاجت خود ادامه دهد نه تنها باید مطب خود را تعطیل کند بلکه مجبور است از آن خیابان هم کوچ کند. از این رو دست از ایجاد مزاحمت برداشته، جلسه آموزش موسیقی دخترانش را تعطیل کرد.

آیت‏الله شاه‏آبادی در یکی از روزها که به طرف مسجد می‏رفت دکتر ایوب را دید که به طرف او می‏آید، وقتی دکتر نزدیک شد، از شدت خنده نمی‏توانست سلام کند و بالاخره پس از احوالپرسی گفت: آقای شاه ‏آیادی با قدرت ملت، کاررا تمام کردی و من گمان می‏ کردم که شما به مراجع قانونی و محاکم قضایی مراجعه می‏کنید؛ در این صورت، من به سادگی می‏توانستم جواب آنها را بدهم و هرگز درباره این روش مردمی نیاندیشیده بودم."