خوش آمدید

امام جواد علیه السلام فرمودند:

بِالرّاعی تَصلُحُ الرَّعِیَّةُ، ‌وَ بِالدّعاءِ تُصرَفُ البَلیَّةُ؛

مردم با سرپرست خود صالح می شوند و بلا به سبب دعا برگردانده می شود.

الفصول المهمّه، ص 260

شرح حدیث:

رفتار مسؤولان و دولتمردان، در صلاح و فساد مردم جامعه مؤثّر است. مردم از رهبران و حاکمان خود الگو می گیرند. از قدیم گفته اند: «النّاسُ علی دین مُلوکهم»؛ «مردم پیرو دین و آیین پادشاهانشانند» یعنی رفتار حاکمان و دولتمردان بر دیگران تأثیر می گذارد. 
اگر بخواهیم جامعه اصلاح شود، ‌کارگزاران و مسؤولان باید انسانهای دیندار، متعهّد، ‌سالم و دلسوز باشند. اگر حاکمان بد باشند، ‌مردم هم بد خواهند شد. به قول سعدی:
اگر ز باغ رعیّت مَلِک خورد سیبی 
برآورند غلامان او درخت از بیخ(1)
نکته ی دیگر این حدیث، تأثیر«دعا» در زندگی و دفع بلاهاست. 
به قول حافظ:
دعای نیمه شبی دفع صد بلا بکند 
خداوند به بندگان فرموده تا او را بخوانند و وعده ی اجابت داده است. از دعا می توان به عنوان سپر حفاظتی در مقابل بلاها استفاده کرد. 
حضرت رسول صلی الله علیه و آله می فرماید:
«اِدفَعُو ابوابَ البَلاءِ بِالدّعاء»(2)
درهای بلا را با دعا ببندید و بلا را دفع کنید. 
در حدیث امام علی علیه السلام است که: امواج بلا را با دعا دفع کنید. (3)
اینها می رساند که دعا در زندگی ما نقش دارد و خداوند به نیایشها و درخواستهای بندگان خالص خود بی اعتنا نیست. 
پس نباید از این وسیله رحمت و دفع بلا غافل بود.

پی نوشت: 
1. گلستان سعدی، ‌باب اول، حکایت 19. 
2. میزان الحکمه، حدیث 5560
3. بحارالأنوار، ج90، ‌ص 301 
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، ‌چاپ اول (1391)

امام جواد علیه السلام فرمودند:

ألابِقاءُ عَلَی العَمَلِ اَشَدُّ مِنَ العَمَلِ؛

ایستادگی و استمرار بر کار، ‌سخت تر از اصل کار است.

کافی، ج2، ‌ص 296

شرح حدیث:

مهم تر از شروع کار، استمرار آن است. 
همیشه سختیها، موانع، مخالفتها، ‌حرف و حدیثها، ‌انتقادها و کارشکنی ها سبب می شود افراد از ادامه راه و کار، ‌بازمانند. 
کوهنوردی خوب است، اما قهرمان کسی است که تا رسیدن به قله، راه را بپیماید و در میان راه، ‌از ادامه مسیر بازنماند. 
اندیشیدن برای حلّ یک مسأله دشوار، وقتی ارزشمند است که ادامه یابد تا به حلّ مسأله بیانجامد. 
در روایات ما آمده است: کار اندک ولی مستمرّ، بهتر از کار بسیاری است که فرد از آن خسته شود و رهایش کند. 
یکی از میدانها و جلوه های «صبر» در همین جاست. 
کسی به مقام علمی بالا می رسد که در طلب دانش «شکیبا» باشد. 
کسی می تواند با کندن چاه به آب برسد، یا با ضربه های تبر، هیزم را بکشند، که به کار خود استمرار بخشد. 
در راه ایمان هم، ‌استقامت لازم است. قرآن از کسانی ستایش می کند که گفتند«خدا»، و بر این عقیده استوار ماندند:«الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا »(1)
ایمان آوردن مهم است، ‌ولی مؤمن ماندن دشوار و ارزشمند. 
انقلابی بودن ارزش است، ‌ولی انقلابی ماندن از آن ارزشمندتر است. سعدی گوید:
اسب تازی دو تک رود به شتاب 
شتر آهسته می رود شب و روز 
نیّت را خالص و انگیزه را قوی کنیم، ‌تا در راه نمانیم. 

پی نوشت: 
1. فصّلت(41)، آیه 30، احقاف(46)، آیه 13. 
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، ‌چاپ اول (1391)

امام جواد علیه السلام فرمودند:

«اَلتَّوبَةُ عَلی اَربَعِ دَعائِمٍ: نَدَمٌ بِالقَلبِ، ‌وَ استِغفارٌ بِاللِّسانِ، ‌وَ عَمَلٌ بِالجَوارِحِ، ‌وَ عَزمٌ اَن لا یَعُودَ؛

توبه بر چهار پایه استوار است: پشیمانی به دل، استغفار به زبان، کار (و جبران) با اعضاء، و تصمیم بر اینکه به گناه باز نگردد.

کشف الغمّه، ‌ج2، ص349

شرح حدیث:

دریچه ای که به نام «توبه» به روی گنهکاران باز است، ‌موهبتی الهی و لطفی خاص است. تا بندگان خطاکار، باز هم از رحمت خدا برخوردار باشند. 
آنچه توبه را تشکیل می دهد، عناصر چهارگانه ای است که در این حدیث آمده است:
اول: «پشیمانی قلبی»، تا گنهکار، ‌از عمل زشت خود در درون پشیمان نشود، ‌توبه مفهومی ندارد. 
دوم:«آمرزش خوهی به زبان» و به تعبیر دیگر«استغفار»، ‌که نشان دهنده ی تواضعِ خطاکار در برابر خدا و درخواست مغفرت و بخشایش از اوست. 
سوم:«جبران عملی»، چه در تکالیفی که مربوط به رابطه ی ما با خداست، چه در حقوقی که مردم بر گردن ما دارند؛ یعنی اگر کسی مال مردم را خورده، ‌یا به کسی تهمت زده است، ‌توبه اش پرداختِ حق النّاس و رفع تهمت از متّهم است. 
چهارم: تصمیم جدّی بر تکرار نکردن گناه. 
فرض کنید کسی سرقت کرده و به زندان افتاده است و می گوید توبه کرده ام. وقتی توبه اش واقعی است که عزم جدّی داشته باشد که اگر آزاد شد، هرگز سراغ دزدی نرود. و الّا اگر به فکر سرقتهای بعدی باشد، توبه اش جدی و واقعی نیست. 
قرآن کریم به صورت مکرر پس از بیان توبه، اصلاح را آورده است (تابو و اصلحوا)(1) و این اشاره دارد به اینکه توبه تنها استغفار به زبان نیست. بلکه باید در عمل نیز جبران کند. 
به هر حال، گناه نکردن، آسان تر از توبه کردن است. 

پی نوشت: 
1. بقره(2)، آیه 160؛ نساء(4)، آیه 146؛ آل عمران (3)، آیه 89؛ و موارد دیگر.
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، ‌چاپ اول (1391)

امام جواد علیه السلام فرمودند:

مَا اَجتَمَعَ رَجُلانِ اِلّا کانَ اَفضَلَهُما عِندَ اللهِ آدَبُهُما؛

هرگز دو مرد با هم اجتماع نمی کنند، ‌مگر آن که برترین آن دو نزد خدا، کسی است که با ادب تر باشد.

وسائل الشیعه، ج4، ‌ص 884

شرح حدیث:

ادب، ‌سرمایه ای گرانبهاست. ارزشمندترین میراث پدران و مادران برای فرزندان خود، ‌«ادب»است. میزان اعتبار و برتری و فضیلت اشخاص هم به درجه ادب و اخلاق آنان بستگی دارد. 
«ادب مردم، به ز دولت اوست. »
و... این، سرمشقی است که بارها آن را در کلاسهای خط و خوشنویسی نوشته و تمرین کرده ایم. گاهی دو نفر با یکدیگر ملاقات می کنند، یا به دیدار هم می روند. در حدیث امام جعفر علیه السلام است که نزد خدا از این دو نفر آن یکی فضیلت بیشتری دارد که ادب بیشتری دارد.
از خدا جوییم توفیق ادب 
بی ادب محروم ماند از لطف ربّ (1)
اما ادب چیست؟
گفتار نیک و ملایم و دور از کلمات سخیف و ناسزا، ابتدای دیدار با سلام و دست دادن، کلام دیگری را قطع نکردن و به سخن طرف گوش دادن. با پدر و مادر، با صدای بلند صحبت نکردن و پرخاشگری نداشتن. پیش دیگران پا را دراز نکردن. قبل از بزرگترها سر سفره دست به سوی غذا نبردن. 
در مسافرتها کمک به ضعیفان کردن. 
مایه ی اذیّت و آزار همسایه نشدن و... خیلی از این گونه امور، نشانه های «ادب»است. 
«با ادب باش، تا بزرگ شوی». 

پی نوشت:
1. مثنوی مولوی، دفتر اول، بیت 87.
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، ‌چاپ اول (1391)

امام جواد علیه السلام فرمودند:

اَربَعُ خِصالٍ تُعینُ المَرءَ عَلَی العَمَلِ: اَلصِّحَّةُ، ‌وَ الغِنی، ‌وَ العِلمُ، ‌وَ التَّوفیقُ؛

چهار ویژگی است که شخص را بر کار، ‌کمک می کند: تندرستی، بی نیازی، دانش و توفیق؛

الفصول المهمّه، ‌ص 261

شرح حدیث:

عمل، در کنار ایمان، مایه امتیاز بشر است؛ البته کار نیک و «عمل صالح». در توصیه های دینی آمده است:اکنون که جوان وسالم هستید و توان کار دارید و نفس بر می آید و اعضاء و جوارحتان در اختیار شماست و هنوز مرگ شما فرا نرسیده است و از «نعمت حیات»برخوردارید، ‌عمل کنید. که فردا دیر است و مجال وقدرت نیست. 
نیز فرموده اند: « امروز، ‌روز عمل است و حساب نیست؛ فردای قیامت، روز حساب است و فرصت عمل نیست. »
اما ابزار عمل چیست؟
در این حدیث به چهار ویژگی که به انسان در انجام عمل کمک می کند، ‌اشاره شده است:نخست «سلامت بدن و تندرستی»، زیرا انسان ضعیف و بیمار، ‌توانایی انجام کار مطلوب را ندارد. 
دوم «ثروت و بی نیازی»، زیرا وسیله بسیاری از کارهای خیر و احسان و صدقه و کمک بهمحروم و قرض الحسنه دادن و تامین مخارج یتیمان و کمک به نیازهای عموم، ثروت و مال است. 
سوم«علم»، زیرا اگر دانایی نباشد، انسان با هیچ وسیله ای نمی تواند کوره راه های زندگی را طی کند وعمل شایسته انجام دهد. 
چهارم«توفیق»است، زیرا خداوند است که زمینه و شرایط و اسباب کار وعمل نیک را برای انسان فراهم می سازد. 
بعضی می خواهند زیارت بروند یا به مردم نیکی کنند، ولی توفیق پیدا نمی کنند. 
بعضی دوست دارند علم بیاموزند، ‌ولی وسایل آن فراهم نیست. 
و چه پسندیده است که همه اینها را از خدا بطلبیم. زیرا گنجینه همه خوبیهاو نیکی ها نزد اوست. 

منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی، ‌انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول(1391)

امام رضا علیه السّلام فرمودند:

اول من جعل له النعش فاطمة ابنة رسول الله، صلوات الله علیها وعلی ابیها وبعلها وبنیها؛

نخستین کسی که پس از مرگش برای او تابوت ساخته شد، فاطمه علیها السلام دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله بود؛ درود و صلوات خدا بر او و پدر و شوهر و فرزندانش باد.

بحارالانوار، ج 78، ص 249 .

امام رضا علیه السّلام فرمودند:

كانَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام لايَنامُ ثلاثَ ليالٍ: لَيلةَ ثلاثٍ وعِشرِينَ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، ولَيلةَ الفِطرِ ، ولَيلةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ ، وفيها تُقسَمُ الأرزاقُ والآجالُ وما يَكونُ في السَّنَةِ .

امير المؤمنين عليه السلام سه شب را نمى خوابيد: شب بيست و سوم ماه رمضان ، شب عيد فطر و شب نيمه ماه شعبان ؛ در اين شبها ، روزيها تقسيم و مدّت عمر و هر آنچه در آن سال رخ خواهد داد ، تعيين مى شود .

بحار الأنوار:97 / 88 / 15 منتخب ميزان الحكمه: 284

امام رضا علیه السّلام فرمودند:

مَن أرادَ ألاّ يَشتَكِيَ اُذُنَهُ ، فَليَجعَل فيها عِندَ النَّومِ قُطنَةً .

هر كس مى خواهد گوش هايش درد نگيرد ، به هنگام خواب در آنها پنبه بگذارد .

طبّ الإمام الرضا عليه السلام ، صفحه 37 ، بحار الأنوار ، جلد 62 ، صفحه 324 وفيه يؤلمه بدل يشتكي دانش نامه احاديث پزشكي: 1 / 318

امام رضا علیه السّلام فرمودند:

اُدخُلِ الخَلاءَ لِحاجَةِ الإِنسانِ ، وَالبَث فيهِ بِقَدرِ ما تَقضي حاجَتَكَ ، ولا تُطِل فيهِ ؛ فَإِنَّ ذلِكَ يورِثُ الدّاءَ الدَّفينَ .

براى قضاى حاجت ، به آبريزگاه برو و در آن جا به همان اندازه كه قضاى حاجت كنى ، بمان و آن را به درازا مكشان ؛ چرا كه اين كار ، درد نهفته را در پى مى آورد .

بحار الأنوار ، جلد 62 ، صفحه 317 ، دانش نامه احاديث پزشكي: 1 / 438 در بحار الأنوار به جاى الداء الدفين ( درد نهفته در داخل انسان ) عبارت داء الفيل (پاخره و پافيلى ) آمده است . علاّمه مجلسى ، در توضيح روايت مى گويد: به وجود آمدن پاخره در اثر زياد نشستن در آبريزگاه ، شايد به خاطر موادّى باشد كه از قسمت هاى بالاى بدن به طرف پاها سرازير شده و موجب ضعف و سستى آنها مى شود.

امام رضا علیه السّلام فرمودند:

. . . ومَنفَعَةُ الحَمّامِ تُؤَدّي إلَى الاِعتِدالِ ، ويُنَقِّي الدَّرَنَ ، ويُلَيِّنُ العَصَبَ وَالعُروقَ ، ويُقَوِّي الأَعضاءَ الكِبارَ ، ويُذيبُ الفُضولَ وَالعُفوناتِ .

فايده حمّام كردن آن است كه به اعتدال مى انجامد ، چرك را مى زدايد ، پِى و رگ ها را نرم مى سازد ، اندام هاى بزرگ را تقويت مى كند ، و مواد زايد و عفونت ها را نيز ذوب مى كند.

طبّ الإمام الرضا عليه السلام ، صفحه 29 ، بحار الأنوار ، جلد 62 ، صفحه 322 دانش نامه احاديث پزشكي: 1 / 260