محور : دایره المعارف اقتصاد

 نویسنده: برتون مالکیل، مترجمان: محمدصادق الحسینی، محسن رنجبر

نرخ بهره (interest rate) نشان می‌دهد که یک وام‌دهنده بابت به تعویق انداختن مصرف خود چه پاداشی دریافت می‌کند. در واقع این بازدهی معادل قیمتی است که یک قرض‌گیرنده به خاطر در اختیار گرفتن منابع در زمان حال، می‌پردازد.

فرض کنید فردی امروز 100‌دلار پول داشته باشد و مایل باشد آن را با نرخ بهره سالانه 5درصد برای مدت یک سال وام دهد. او در پایان این سال، 100‌دلار اولیه را به اضافه 5دلار حاصل از بهره آن (100×05/0) دریافت خواهد کرد، یعنی جمعا 105‌دلار به دست خواهد آورد. رابطه عمومی مربوط به این مثال از این قرار است: مبلغ پول در زمان حال× (نرخ بهره + 1)= مبلغ پول در سال آینده.
می‌توان سوال دیگری را نیز مطرح کرد. حداکثر هزینه‌ای که این فرد پرداخت می‌کند تا در سال آینده 105دلار دریافت نماید چه قدر است؟ اگر نرخ بهره 5درصد باشد، حداکثر مقداری که این فرد پرداخت خواهد کرد 100دلار است. وی 101دلار پرداخت نمی‌کند، چرا که اگر 101دلار داشت و با نرخ بهره 5درصد آن را سرمایه‌گذاری می‌کرد، در سال آینده 106دلار به دست می‌آورد. از این رو می‌گوییم ارزش پول در آینده را باید تنزیل کرد و 100‌دلار برابر است با «ارزش حال تنزیل شده» 105‌دلار در سال آینده. رابطه کلی چنین است:
مبلغ پول کنونی= مبلغ پول در سال آینده / نرخ بهره +1
هر چه نرخ بهره بیشتر باشد، ارزش پول در زمان حال بیشتر خواهد بود و ارزش حال مبلغ معینی پول در سال‌های بعدی کاهش پیدا خواهد کرد.

.....

محور : دایره المعارف اقتصاد

بنیامین پاول، ادوارد استرینگهام، مترجمان: محمدصادق الحسینی، محسن رنجبر

امروزه مصرف‌کنندگان متوسط آمریکایی نسبت به هر زمان دیگری از خانه‌های بزرگ‌تر و با کیفیت تری برخوردارند.کیفیت خانه‌ها تقریبا در همه موارد، بالا رفته است. شایان ذکر است که این بهبود برای خانوارهای کم‌درآمد بسیار چشمگیر و قابل ملاحظه بوده است.

طبق گزارش کویگلی و رافائل (2003) از اساتید دانشگاه کالیفرنیا در برکلی درصد خانه‌هایی که پنجک فقیرتر افراد صاحب درآمد در آنها ساکنند و سیستم لوله‌کشی آنها ناقص است از 40درصد در 1963 به رقمی نزدیک به صفر در حال حاضر کاهش پیدا کرده است.
در حالی که اندازه و کیفیت خانه‌ها افزایش یافته است، قیمت آنها نیز همین گونه تغییر کرده است. قیمت متوسط خانه‌هایی که مالک خانه در آن‌ها ساکنند در فاصله 1970 تا 2001، از 78051‌دلار به 123887دلار (بر حسب‌دلار سال 2001) افزایش یافت. این افزایش به آن منجر شد که برخی اعلام کردند در آمریکا بحران قدرت خرید وجود دارد، اما با وجود افزایش قابل توجه قیمت‌ها، نمی توان گفت مردم توان خرید مسکن را ندارند. اگر 30درصد از درآمد خانوارها روی مسکن صرف شود، هر خانواری که سالانه 29هزار‌دلار درآمد داشته باشد می‌تواند چنین خانه‌ای را بخرد. درآمد متوسط خانوارها در آمریکا بسیار بیشتر از این مقدار و برابر 41994دلار است و از این رو صرف 8700‌دلار در سال برای یک خانه متوسط به خوبی امکان‌پذیر است.

....

محور : اندیشمندان اقتصادی

 کلر فورمن - مترجمان: پریسا آقاکثیری، فیاض خاک

میلتون فریدمن همسر رز در سال 2006 فوت کرد و سه سال بعد در هفته گذشته و در 18 آگوست، رز فریدمن هم درگذشت. در این سری مقالات، به منظور بزرگداشت رز فریدمن به بررسی میراثی که وی از خود به جای گذاشت، و یک مصاحبه منتشر نشده به فارسی از رز و میلتون فریدمن در سال 2006 می‌پردازیم.

رز دیرکتور فریدمن به کالج رید رفت و مدرک لیسانس خود در فلسفه را از دانشگاه شیکاگو کسب کرد. او تحصیلات خود را در اقتصاد و در دانشگاه شیکاگو تا مقطع دکترا ادامه داد: اما تز دکترای خود را ارائه نداد. رز فریدمن از اعضای کمیته منابع ملی (NRC) بود.
وی که در یک مطالعه ملی برای این کمیته در مورد مخارج مصرف‌کننده مشارکت کرده بود، در کرسی اقتصاد خانه (Home Economics) این مطالعه را گسترش داد. فریدمن تا زمان ازدواج و نقل مکان به نیویورک در شرکت بیمه سپرده فدرال مشغول به کار بود. در نیویورک در کرسی ملی تحقیقات اقتصادی به کار مشغول شد تا این که در سال 1940 با همسرش به ویسکانسین نقل مکان کردند. از آن زمان به بعد، خودش تحقیقات اقتصادی‌اش را ادامه داد: و رساله «فقر: تعریف و چشم‌انداز» را در سال 1965 منتشر کرد. وی از مه 1976 تا آگوست 1977 دوازده مقاله با عنوان «میلتون فریدمن- شوهر و همکار» در نشریه Oriental Economist به چاپ رساند. این مجموعه مقالات به زبان ژاپنی ترجمه و به شکل کتاب منتشر شدند. رز فریدمن با همکاری شوهرش سه کتاب در زمینه سیاست عمومی منتشر کرد. این کتاب‌ها که توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند عبارت‌اند از: سرمایه‌داری و آزادی، آزادی انتخاب و جباریت وضع موجود. وی یکی از تهیه‌کنندگان مجموعه تلویزیونی «آزادی انتخاب» نیز بود. فریدمن در دسامبر 1986 دکترای افتخاری خود را از دانشگاه پپرداین در رشته حقوق دریافت کرد. وی و همسرش، بنیاد میلتون و رز دی فریدمن را با هدف افزایش قدرت والدین در انتخاب مدرسه فرزندانشان تاسیس کردند. این بنیاد در ایندیاناپولیس واقع است و رابرت سی‌انلُو رییس و مدیر اجرایی آن است. رز و شوهرش در سال 1998 خاطرات خود را با عنوان میلتون و رز فریدمن، دو انسان خوش بخت منتشر کردند. میلتون فریدمن همسر رز در سال 2006 فوت کرد و سه سال بعد در هفته گذشته و در 18 آگوست، رز فریدمن هم درگذشت. در این سری مقالات، به منظور بزرگداشت رز فریدمن به بررسی میراثی که وی از خود به جای گذاشت، و یک مصاحبه منتشر نشده به فارسی از رز و میلتون فریدمن در سال 2006 می‌پردازیم.

....

محور : اندیشمندان اقتصادی

 پویا جبل عاملی

پل کروگمن، برنده جایزه نوبل اقتصاد، یک بار گفته بود که بزرگ‌ترین چالش برای استادان اقتصاد در کلاس اقتصاد خرد پایه، راضی کردن دانشجویان سال اول به چشم پوشی از پیش ذهنیت‌هایی است که در مورد اقتصاد دارند.

پل کروگمن، برنده جایزه نوبل اقتصاد، یک بار گفته بود که بزرگ‌ترین چالش برای استادان اقتصاد در کلاس اقتصاد خرد پایه، راضی کردن دانشجویان سال اول به چشم پوشی از پیش ذهنیت‌هایی است که در مورد اقتصاد دارند.
اما کدام پیش ذهنیت‌ها است که نه تنها او بلکه بسیاری از اقتصاددانان را می‌آزارد و آنها را مانعی بر سر راه تعلیم و فهم علم به دانشجویان تازه قلمداد می‌کند.
برای دریافت‌این پیش‌ذهنیت‌ها باید میان برداشت عموم از یک سو و اقتصاددانان از سوی دیگر مقایسه‌ای کنیم. نزدیک به یک دهه پیش، سه موسسه واشنگتن پست، بنیان خانوادگی کیسر و دانشگاه‌هاروارد، یک نظرسنجی از یک نمونه تصادفی 1510 نفره از افراد عادی و 250 دکترای اقتصاد انجام دادند. در‌این نظرسنجی 37 سوال پرسیده شد که در اکثریت آنها اختلاف فاحشی میان نظر عموم و اقتصاد‌دانان بود. برای نمونه در پاسخ به‌این سوال که‌ آیا فلان عامل موجب وضعیت بد اقتصاد می‌شود یا خیر و با در نظر گرفتن جواب‌های بله (100)، تا حدی (50) و خیر(0)، در مورد کمک‌های خارجی، میانگین پاسخ مردم 76 و اقتصاددانان 9 بود. در مورد مهاجران جویای کار، میانگین پاسخ مردم 61 و اقتصاددانان 11؛ در مورد اختلاف طبقاتی، میانگین پاسخ مردم 80 و اقتصاددانان 35؛ و در مورد سود تجاری زیاد میانگین پاسخ مردم 64 و اقتصاددانان 9 بود.*

...

در این مقاله، نقش اقتصاددان‌ها در توسعه اقتصادی مورد بازنگری قرار گرفته است. ما معتقدیم که این بازنگری لازم است؛ زیرا نقش آن‌ها در این امر پنهان مانده است.

برای درک آن که شرایط فعلی چگونه به وجود آمده است، تاریخچه‌ای از اقتصاد توسعه را فراهم آورده ایم، پس از آن به تحلیل در این باره می‌پردازیم که در ایجاد توسعه، به اهمیت نهادهای بومی در دستیابی به رشد اقتصادی توجه نشده است، برای پرداختن به این نکته تحلیلی راجع به نقشی که این نهادها در توسعه اقتصادی ایفا می‌کنند، ارائه شده است و در آخر به بررسی دلایل تداوم دیدگاه فعلی در باب نقش اقتصاددان‌ها در حوزه توسعه می‌پردازیم.
کلمات مهم: توسعه اقتصادی، نهادها، فرهنگ

محور : دایره المعارف اقتصاد

: فرانسوا ملسه، مترجمان: محمدصادق الحسینی، محسن رنجبر

در پردردسرترین کشورهای دنیا، مقامات دولتی فاسد، پول عمومی را دزدیده و با شرکت‌ها تبانی می‌کنند و در واقع قوانین، دستورالعمل‌ها، کنترل‌ها و قراردادهای دولتی را به آنها می‌فروشند.
طبق گزارش بانک جهانی، «هر چه میزان فساد در کشورها بیشتر باشد، درآمد سرانه کاهش می‌یابد.» (بانک جهانی، 2001، ص105). فساد، فقر به همراه می‌آورد و فقر، مرگبار است. به عبارت دیگر می‌توان گفت فساد مرگبار است.

فساد با ممانعت از سرمایه‌گذاری، رشد اقتصادی را از بین برده و درآمدهای سرانه را کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، براساس گفته‌های مائورو (1995) اگر بنگلادش میزان فساد را در دوره 1985-1960 به سطح یکی از پاک‌ترین کشورهای دنیا (سنگاپور) کاهش داده بود، می‌توانست نرخ رشد خود را به میزان سالانه 8/1درصد افزایش دهد طوری که در 1985، در آمد سرانه این کشور، بیش از 50درصد افزایش می‌یافت. شایان ذکر است که در کشورهایی که درآمد سرانه پایین‌تری دارند، میزان مرگ و میر کودکان بالاتر است. این میزان برای بنگلادش، 54نفر به ازای هر 1000تولد و برای سنگاپور، 3نفر به ازای هر 1000تولد است. همچنین در این‌گونه کشورها، امید متوسط به زندگی کمتر است. امید به زندگی برای دو کشور فوق، به ترتیب پنجاه و نه سال و هشتاد سال گزارش شده است. روش پنهان دیگری که فساد، از طریق آن انسان‌ها را می‌کشد، این است که مخارج عمومی را از بودجه‌های عملیاتی، مثل مراقبت‌های بهداشتی منحرف کرده و به سوی بودجه‌های سرمایه‌ای، مثل هزینه‌های نظامی که در آنها رشوه دادن راحت‌تر است سوق می‌دهد. (کلتیگارد 1988؛ مائورو، 1996؛ تانزی و داوودی، 1997)

...

محور : اخلاق اقتصادی

آناایزابل آیراس- مترجم: محسن رنجبر

مبحث اخلاق به نحوی فزاینده، البته بدون بحث و بررسی قابل‌توجه در تحلیل‌های اقتصادی حضور داشته است. برخی از اقتصاددانان بر این باورند که اهمیت علم اقتصاد کاملا فنی است.

مبحث اخلاق به نحوی فزاینده، البته بدون بحث و بررسی قابل‌توجه در تحلیل‌های اقتصادی حضور داشته است. برخی از اقتصاددانان بر این باورند که اهمیت علم اقتصاد کاملا فنی است.
دیگران معتقدند که ملاحظات اخلاقی در تحلیل‌های اقتصادی، تصویر دقیق‌تری را از پیامدهای احتمالی فراهم می‌آورند، چرا که در این صورت جنبه انسانی فعالان اقتصادی، یعنی انسان‌ها نیز مدنظر قرار خواهند گرفت.
اعتراف می‌کنم که وارد ساختن معیارهای ذهنی مثل اخلاق و نظام اخلاقی در انجام تحلیل‌های اقتصادی‌ام، من را به عنوان یک اقتصاددان عصبی می‌کند، هم به این دلیل که در چنین حالتی نتیجه‌گیری‌های من تنها در مواردی معدود صدق خواهد کرد و هم بدین خاطر که ارزیابی و اندازه‌گیری اخلاق و نظام اخلاقی سخت است. اما از آنجا که علم اقتصاد مطالعه تصمیم‌گیری‌ها و گزینش‌ها است، اگر می‌خواهیم به درکی معنادار از حیات اقتصادی انسان‌ها دست یابیم، نمی‌توانیم از رفتار انسانی در تحلیل‌های اقتصادی خود غفلت ورزیم.

....

محور : اقتصاد

اثر بزرگ و با اهمیت منگر که با عنوان اصول مهم اقتصاد، به زبان انگلیسی ترجمه شد (البته این ترجمه هفتاد و نه سال پس از انتشار آن صورت گرفت!) در سال 1871 منتشر شد. در همان سال و به طور همزمان، استنلی جوونز کتاب خود با نام نظریه اقتصاد سیاسی را در انگلستان منتشر نمود. هر دوی این نویسنده‌ها به طور مستقل، مفهومی که امروزه با عنوان «مطلوبیت نهایی» شناخته می‌شود را بسط دادند. (منگر هرگز از این عبارت استفاده نکرد و جوونز آن را «درجه نهایی مطلوبیت» نامید. این وایزر بود که برای اولین بار از واژه آلمانی Grenznutzen استفاده نمود که «مطلوبیت نهایی» ترجمه می‌شود.)
اما از آنجا که اقتصاددان‌های آمریکایی یا انگلیسی به ندرت متون زبان آلمانی را به همان شکل مطالعه می‌کنند، سال‌ها طول کشید تا محدوده واقعی انقلابی که توسط منگر آغاز شده بود،‌ در بیرون از کشورهای آلمانی زبان شناخته شود. بنابراین این منگر بود که با داشتن کامل‌ترین درک از تاثیرات مفهوم مطلوبیت نهایی، مسیرهای جدیدی را به روی اقتصاد کلاسیک گشود و به تعبیری آن را وارونه ساخت.

....

محور : اندیشمندان اقتصادی

 علی طجوزی

دکترمنوچهر فرهنگ سال 1298 خورشیدی در شهر بابل متولد شده است. تحصیلات ابتدایی را در گرگان گذرانده و دوران دبیرستان را در تهران در رشته ریاضی گذرانده است. نخستین مدرک وی لیسانس از دانشگاه تهران است.

وی سپس به فرانسه می‌رود و در پاریس موفق به اخذ مدرک دکترای دولتی علوم اقتصاد می‌شود. سپس به ایران باز می‌گردد و در سال 1344 به‌عنوان استاد حق‌التدریس در دانشگاه تهران مشغول به کار می‌شود. از سال 51 تا 59 استاد تمام وقت و رئیس دانشکده علوم اقتصاد و سیاسی دانشگاه ملی‌ایران(شهید بهشتی)، در سال 57 به‌عنوان رییس دانشکده انتخاب در سال59 از این سمت کنار گذاشته می‌شود. دکترفرهنگ همچنین در کنار تدریس به تالیف و ترجمه نیز مشغول بودند که از میان آثار عمده ایشان می‌توان به فرهنگ علوم اقتصادی، زندگی اقتصادی ایران، برنامه‌گذاری اقتصادی، فرهنگ فشرده علوم اقتصادی، ترجمه اقتصاد سیاسی نوشته رمون بار، ترجمه نظریه عمومی اشتغال، بهره و پول نوشته جان‌مینارد کینز اشاره کرد.

چند صباحی است که رسم تجلیل از بزرگان فرهنگ و علم و هنر و ورزش کشور مرسوم شده است. برخی از این مراسم به همت مسوولان دولتی انجام می‌شود و برخی دیگر به همت انجمن‌های غیردولتی. شامگاه سه‌شنبه، یکم اردیبهشت‌ماه یکی از همین ایام بود که به همت دانش‌آموختگان اقتصاد دهه پنجاه دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی(ملی سابق) یکی از این گونه مراسم به منظور تجلیل از مقام والای پیر سالخورده اقتصاد ایران دکتر منوچهر فرهنگ برگزار شد. در این مراسم بسیاری از شاگردان استاد که برخی از ایشان بعدها خود از اساتید برجسته دانشگاه‌ها با گرایش‌های مختلف اقتصادی شده‌اند حضور داشتند، اما در میان آنها یک وجه مشترک وجود داشت و آن افتخار شاگردی دکتر منوچهر فرهنگ است که اکنون سالخوردگی قامتش را از صلابت انداخته، ولی همچنان تلاش‌های علمی‌اش او را بر افراشته نگاه داشته است.

...

محور : اندیشمندان اقتصادی

محور : اندیشمندان اقتصادی

محور : اقتصاد

 حمید زمان‌زاده
یکم: سیاست‌های اقتصادی عموما ذاتی دوگانه دارند: ظاهرشان بر خلاف باطنشان است؛ سیاست‌های اقتصادی که ظاهری جذاب و عامه‌پسند دارند و در بادی امر برای عموم مردم خوشایند می‌نمایند، عموما در باطن خود پیامدهای ناگوار و نامطلوب اقتصادی برای مردم در بر دارند؛ اما سیاست‌های اقتصادی که ظاهری سرد، بی‌روح و کسل‌کننده دارند و در بادی امر برای عموم مردم ناخوشایند می‌نمایند، عموما در باطن خود پیامدهای مطلوب اقتصادی برای مردم در بر دارند. این درسی است که بینش عمیق اقتصادی برای ما به ارمغان می‌آورد.

مشکل اینجا است که ظاهر سیاست‌های اقتصادی برای مردم ملموس و به سادگی قابل‌درک خواهد بود، اما باطن سیاست‌های اقتصادی و پیامدهای ناشی از آن عموما برای مردم نه ملموس است و نه چندان قابل‌درک!؛ مردم به سادگی درک نخواهند کرد رنج‌های اقتصادی که می‌برند، نتیجه ناگزیر همان سیاست‌های اقتصادی است که برایشان خوشایند بوده است و منافع اقتصادی که می‌برند، نتیجه همان سیاست‌های اقتصادی است که در بادی امر برایشان چندان خوشایند نبوده است!.

این دوگانگی ظاهر و باطن سیاست‌های اقتصادی، کار را بر اقتصاددانان در مقام سیاستگذاری سخت و سنگین می‌کند، چرا که سیاست‌های اقتصادی جذاب و عامه‌پسند عموما برای دولتمردان و سیاستمداران نیز ترجیح دارد!.

...

محور : اقتصاد

هال واریان، اقتصاددان مشهور در مقاله‌ای بررسی کرده است: چگونه می‌توانیم در اوقات فراغتمان، یک مدل اقتصادی بسازیم؟

 مترجم: محسن رنجبر

اغلب کارهای من در اقتصاد، ساخت مد‌ل‌های نظری را دربر دارد. من طی سالیان متمادی، روش‌هایی را برای انجام این امر، به کار گرفته و گسترش داده‌ام که ارزش آن را دارد آن‌ها را برای کسانی که خواهان انجام چنین کاری هستند، توضیح دهم.

در دنیای واقع، ساختن این قبیل مدل‌ها، نسبت به توضیحی که من در این‌جا ارائه می‌کنم، بسیار آشفته‌تر و بی‌نظم‌تر است. مدل تحقیقی که تشریح می‌کنم، همانند دیگر مدل‌های اقتصادی شکلی آرمانی و ایده‌آل آن چیزهایی هستند که در دنیای واقع روی می‌دهند. اما توصیف‌ها و تشریحات نظری، احتمالا برای آن که مفید باشند باید با واقعیت‌ها نیز ارتباط داشته باشند. امیدوارم این نکته در رابطه با مدل‌های اقتصادی من نیز صحت داشته باشد.

...

محور : اقتصاد

 مایکل نیلسن

مترجم: محمد امین صادق زاده

شاید این بحث کمی عجیب به نظر آید، اما به هر حال قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که چرا اقتصاد باید نکات جالبی را پیرامون همکاری‌های علمی به ما بیاموزد.

اکثر مباحث اقتصادی با کمک واژگانی چون پول، نرخ بهره، سطح قیمت‌ها و...صورت می‌گیرند. مباحث مربوط به این واژگان تنها در سطح به علم مربوط می‌شوند (مثلا در زمینه تامین مالی پروژه‌های تحقیق علمی)، بنابراین این حقیقت که علم اقتصاد می‌تواند در زمینه همکاری‌های علمی به ما یاری رساند نیازمند توضیح است.

اقتصاد در تلاش است تا توضیح دهد که انسان‌ها در مواجهه با یک یا چند منبع کمیاب چگونه رفتار می‌کنند، منابع چگونه تخصیص می‌یابند و چه راهکارهایی برای تخصیص کارآمدتر منابع وجود دارد.

منبعی نادر و بنیادین وجود دارد که تخصیص آن بگونه‌ای گسترده چگونگی پیشرفت علم را تعیین می‌نماید. این منبع کمیاب چیزی جز مطالعه تخصصی نیست. در این زمینه سوالات مهمی وجود دارد. مثلا اینکه چه کسانی باید چه مسایلی را مطالعه و بررسی کنند؟ چه میزان وقت باید برای رسیدگی به این مسائل صرف گردد؟ چه ساختارهای نهادی پاسخ این سوالات را ارائه می‌نماید؟ و در یک کلام چه چیز ساختار مطالعه تخصصی را تعیین می‌کند؟

...