پيشوايان معصوم عليهم السلام انسانهاى كامل و برگزيدهاى هستند كه به عنوان الگوهاى رفتارى و مشعلهاى فروزان هدايت جامعه بشرى از سوى خدا تعيين شدهاند. گفتار و رفتار و خوى و منش آنان ترسيم «حيات طيبه» انسانى و وجودشان تبلور تمامى ارزشهاى الهى است.
آنان - به تعبير امام هادى عليه السلام - معدن رحمت، گنجينه داران دانش، نهايتبردبارى و حلم، بنيانهاى كرامت و ريشههاى نيكان، خلاصه و برگزيده پيامبران، پيشوايان هدايت، چراغهاى تاريكىها، پرچمهاى پرهيزگارى، نمونههاى برتر و حجتهاى خدا بر جهانيان هستند. (1)
بدون شك، ارتباط با چنين چهرههايى و پيروى از دستورها و رفتارشان، تنها راه دستيابى به كمال انسانيت و سعادت دو جهان است.
پيشواى دهم عليه السلام يكى از پيشتازان دانش و تقوا و كمال است كه وجودش مظهر فضائل اخلاقى و كمالات نفسانى و الگوى حق جويان و ستم ستيزان است.
امام هادى پيوسته تحت نظر حكومتهاى جور بود و سعى مىشد آن حضرت با پايگاههاى مردمى و افراد جامعه تماس نداشته باشد، با اين حال آن مقدار از فضائل اخلاقى كه از او بروز كرده، دانشمندان و شرح حال نويسان و حتى دشمنان اهل بيت عليهم السلام را به تحسين و تمجيد آن وجود الهى واداشته است. «ابوعبد الله جنيدى» مىگويد:
«سوگند به خدا، او بهترين مردم روى زمين و برترين آفريدههاى الهى است. » (2)
«ابن حجر» در شرح حال آن حضرت مىنويسد:
«و كان وارث ابيه علما و سخاء. » (3)
او در دانش و بخشش وارث پدرش بود.
«متوكل» در نامهاى كه براى امام عليه السلام مىنويسد خاطر نشان مىكند:
«اميرالمؤمنين عارف به مقام شماست و حق خويشاوندى را نسبتبه شما رعايت مىكند و طبق آنچه مصلحتشما و خانوادهتان مىباشد عمل مىكند». (4)
اينك به منظور سرمشق گرفتن از اخلاق كريمه و رفتار سازنده آن حضرت نمونههايى را يادآور مىشويم.
الف - انس با معبود
پيشوايان معصوم عليهم السلام در بالاترين درجه مقام شناختحق تعالى قرار داشتند و همين درك و بينش عميق، آنان را به ارتباط و انس هميشگى با خدا واداشته و شعلههاى آتش عشق به معبود و وصال به حق بر جانشان شرر مىافكند و آرامش را از آنان سلب مىكرد.
امام هادى عليه السلام شب هنگام به پروردگارش روى مىآورد و شب را با التخشوع به ركوع و سجده سپرى مىكرد و بين پيشانى نورانىاش و زمين جز سنگ ريزه و خاك حائلى وجود نداشت و پيوسته اين دعا را تكرار مىنمود:
«الهى مسىء قد ورد، و فقير قد قصد، لا تخيب مسعاه و ارحمه و اغفر له خطاه. » (5)
بارالها! گنهكارى بر تو وارد شده و تهيدستى به تو روى آورده است، تلاشش را بى نتيجه مگردان و او را مورد عنايت و رحمتخويش قرار داده و از لغزشش درگذر.
پارسايى و انس با پروردگار، آنچنان نمودى در زندگى امام نقى عليه السلام داشت كه برخى از شرح حال نويسان در مقام بيان برجستگىها و صفات والاى آن گرامى به ذكر اين ويژگى پرداختهاند. «ابن كثير» مىنويسد:
«كان عابدا زاهدا» (6)
او عابدى وارسته و زاهد بود.
يافعى مىگويد:
«كان متعبدا، فقيها، اماما. »
او كمر همتبه عبادت بسته، فقيه و پيشوا بود.
ابن عباد حنبلى، نيز مىگويد:
«كان فقيها، اماما، متعبدا. » (7)
ادامه در ادامه مطلب