عامل ارتقاى ارزش روزه

1. امام شناسى ولایت

یكى از ابعاد معارف روزه ، امام شناسى است . آیا به این نكته اندیشیده اید كه چرا در ماه رمضان ، در بسیارى از دعاها سخن از امام زمان (عج ) است : و چرا در شب قدر مستحب است كه مومنان بیشتر دعاى فرج بخوانند؟

هنگامى كه از امام باقر (علیه السلام) پرسیدند كه آیا شما شب قدر را مى شناسید؟ پاسخ دادند: وكیف لا نعرف و الملائكه یطوفون بنا (1)چگونه آن را نمى شناسیم در حالى كه فرشتگانى كه آن شب نازل مى شوند، به طواف وجود ما مى پردازند. بنابراین در ماه رمضان باید به مساله امام شناسى توجه شود.

عمار مى گوید: امام صادق (علیه السلام) همواره مى فرمود: من مات و لیس له امام مات میت جاهلیة كفر و شرك و ضلالة .(2)در خطبه آخر شعبان معروف پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) آمده است : یا على ... و اختارنى للنبوة و اختارك للامامة .(3)

در یكى از كتب حدیثى آمده است : مردى از بیابان ، به دیدار رسول خدا(صلی الله علیه و آله) شتافت و آنگاه كه وارد مسجدالنبى شد اول به امیرالمومنین (علیه السلام) سلام داد، سپس به پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) حاضران از كار آن مرد خندیدند، او به آنان گفت : من از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنیدم كه فرمود: من شهر علم و دانشم و على درب ورود به آن است و هر كس كه خواست بدان وارد شود از در آن داخل گردد و من هم طبق آن عمل كردم. (4)

2. ورع

یكى از معارف روزه ، ورع پارسایى است . ورع و پارسایى باعث افزایش پاداش روزه دار و عامل افزایش كمالات روزه مى باشد. وقتى رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آستانه ماه رمضان خطبه اى خواند همگان را به رعایت بیش از پیش دستورات خداوند و حف0حرمت این ماه فرا خواند، امیرالمومنین (علیه السلام) كه در آن جلسه حضور داشت ، از جاى برخاست و پرسید: بهترین عمل در این ماه چیست ؟

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: برترین عمل در این ماه ، پارسایى و تقوا پیشه كردن و چشم پوشى از آنچه خداوند حرام كرده ، مى باشد.(5)

پارسایى یكى از نشانه هاى انتظار راستین نیز مى باشد. امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه دوست دارد از اصحاب امام زمان (علیه السلام) به شمار آید، باید انتظار بكشد، ورع و پارسایى پیشه نماید و متخلق به اخلاق ستوده شود.(6)

ورع آن است كه آدمى براى دورى و اجتناب از محرمات حتى از موارد مجاز و شبهه ناك نیز استفاده نكند.(7)

در كتاب تهذیب و نیز در كتاب من لا یحضره الفقیه آمده است : هنگامى كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنید زنى به كنیز خود ناسزا مى گوید، طعامى خواست ، وقتى فراهم شد، به آن زن گفت : بخور. زن گفت من روزه دار هستم . پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: چگونه روزه دار هستى كه فحاشى مى كنى ؟! روزه ، فقط امساك از آب و غذا نیست ؛ لذا مریم مقدس حتى از گفتن سخنان عادى در دفاع از خود به خاطر روزه اجتناب كرد و گفت من روزه دار هستم : انى نذرت للرحمن صوما.(8)

3. انفاق

یكى از اعمال مورد توجه ماه مبارك رمضان ، انفاق جهاد مالى است. در خطبه معروف پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره اعمال روزه داران فرمود: هر كسى در این ماه ، فریضه اى چه مالى و چه غیر آن ادا كند پاداش هفتاد برابر اداء در سایر ماه ها را دریافت مى دارد.

روزه دار در ماه رمضان ، همواره با ذكرهایى سر و كار دارد كه به یاد نیازمندان بودن به ویژه به فكر مستضعفان جامعه بودن را تداعى مى كند او همه روزه به این دعا مترنم است كه : اللهم اعن كل فقیر؛ خدایا فقرا را دستگیرى كن ، اللهم اشبع كل جائع ؛ خدایا همه گرسنگان را سیر كن ، اللهم اكس كل عریان ؛ خدایا همه برهنگان را بپوشان ، اللهم اقض دین كل مدین ؛ خداى قرض همه قرض داران را ادا كن ، اللهم اشف كل مریض ؛ خدایا همه بیماران را شفا بده ، اللهم رد كل غریب ؛ خداى همه مسافران را به وطن برسان ، اللهم فك كل اسیر؛ خدایا همه اسیران را از اسارت رهایى ببخش .

4. تحصیل دانش

یكى از معارف روزه ، تحصیل دانش و توجه به اهمیت علم است . در شب هاى قدر برترین عمل ، پرداختن به مذاكره علمى است . مطرف مى گوید كه از ابن عباس شنیدم كه مذاكره علمى در شب قدر، برتر از احیا آن شب است .

حدیث : اول ما خلق الله القلم (9)؛ به تنهایى ارزش و اهمیت دانش اندوزى را اثبات مى كند.

5. عفو و گذشت

یكى از معارف روزه عفو و گذشت از خطاهاى دیگران در مدار معقول و مجاز است . بر این اساس در دعاى جوشن كبیر كه در ماه مبارك ، بویژه در شب هاى قدر قرائت آن توصیه شده است ، مى خوانیم : یا خیر الغافرین ، یا غافر الخطیئات ، یا غافر الخطایا، یا غافر الذنب یا قابل التوب ، یا غافر من استغفره ، یا غافر یا ساتر، اللهم انى اسئلك باسمك یا عفو یا غفور و اللهم انى اسئلك باسمك یا ستار یا غفار.

یكى از عوامل ترفیع درجه روزه ، عفو و اغماض و گذشت است ؛ عفو و گذشت در این ماه ارزش بسیار و اهمیت ویژه اى دارد. اغماض در پرتو نادیده انگاشتن برخى از نامهربانیها و خطاهاى دیگران ، بهتر مى تواند تجلى خویش را باز یابد.

امیرالمومنین (علیه السلام) فرمود:(10) شریفترین عملكرد انسان بزرگوار، تغافل او از خطاها و نامهربانى هاى دیگران است . همچنین آن حضرت در جاى دیگر فرمود:(11) ارزشمندترین اخلاق آدم بزرگوار، نادیده گرفتن خطاهایى است كه با خبر است .

و نیز فرمود: (12) نیمى از خردمندى ، تحمل ، و نیمى دیگر تغافل است .

باز آن حضرت فرمود:(13) چشم پوشى از خطاها پیشه كن ، تا كارهایت به وجه احسن و خوب پیش رود. همچنین آن حضرت در جاى دیگر فرمود: (14)كسى كه از بسیارى از آگاهى ها چشم پوشى نكند، زندگى او از لذت بدور مى ماند.

ماه رمضان ، ماه عفو، اغماض و گذشت است ؛ بنابراین چشم پوشى و تغافل باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) در خطبه آخر ماه شعبان ، تاكید فراوان نمود تا روزه داران در این ماه بیشتر اهل عفو و اغماض باشند.

امام صادق فرمود: (15) رسول خدا هیچگاه با بندگان خداوند راست تر از عقل و قدرت درك آنان صحبت نمى كرد؛ زیرا آن حضرت خود فرمود: ما گروه پیامبران ماموریم كه با مردم در سطح عقل و قدرت فهم و درك آنان صحبت كنیم .

ما سلسله پیامبران همچنانكه مامور به اقامه و بر پا داشتن واجبات شده ایم ، ماموریت یافتیم كه با مردم با عفو و مدارا رفتار كنیم .(16)

همچنین آن حضرت فرمود:(17) مروت ما، خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله) عفو و گذشت است نسبت به كسانى كه بر ما ظلم كرده اند، و عطا و بخشش به كسانى است كه ما را از حقمان محروم نموده اند.

پی نوشت ها:

1. نورالثقلین : ج 4، ص 630؛ تفسیر المیزان : ج 20، ص 437.

2. بحار الاءنوار، ج 72، ص 134.

3. همان ، ج 96، ص 341.

4. ر.ك : العاملى النباظى ، الصراط المستقیم ، ج 2، ص 20، طبع مكنبة المرتضویه .

5. بحار الاءنوار، علامه مجلسى ، ج 96، ص 359.

6. مستدرك سفینة البحار: ج 6، ص 184، ماده صحب .

7. ر.ك : صدوق ، معانى الاءخبار، ص 252.

8. ر.ك : صدوق ، معانى الاءخبار، ص 252.

9. ر.ك : راغب ، مفردات ، ماده سلم .

10. غرر الحكم ، شماره 3256.

11. نهج البلاغه : حكمت شماره 222.

12. همان ، شماره 2378.

13. همان ، شماره 4570.

14. غرر الحكم ، شماره 9149.

15. اصـول كـافـى ، ج 1، ص 23، و ج 8، ص 268؛ فـى المـحاسن ، ص 149، ـ الاءمالى ، ص 419، فى نحف العقول ، ص 37.

16. امالى طوسى ، ج 2، ص 135.

17. نحف العقول ، ص 38 ـ فى الامالى ، ص 289.

بخش عترت و سیره تبیان

منبع:

صفاى باطن در پرتو رمضان

سید محمد شفیعى

بخش عترت و سیره تبیان

مهمترین عواملی که باعث کاهش ارزش روزه می شوند عبارت اند از:

1. افكار ناپسند

روزه ظاهرى همان خوددارى ارادى و مطیعانه از خوردن اغذیه است ، ولى روزه نفس ، عبارت است از: خوددارى حواس پنجگانه از افعال ناستوده و خوددارى دل از نیت هاى پلید.

قلب انسان روزه دار باید همسو با خود صائم باشد؛ آدم روزه دار از بسیارى از كارها خوددارى مى كند؛ قلب او هم باید به خاطر حفظ حریم روزه از افكار آلوده و عصیان آمیز پرهیز و اجتناب نماید و هر گونه افكار ناپسند را از سر خود بیرون كند. امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمود: روزه قلب از اندیشه روى آوردن به گناه از روزه شكم از خوردن غذا برتر است . (1)

همچنین آن حضرت (علیه‌السلام) فرمود: روزه قلب بهتر از روزه زبان و روزه زبان بهتر از روزه شكم است .(2)

2. لقمه ناپاك و اثر آن

روزه باید با لقمه پاك و بدور از هر گونه شبهه گرفته شود، بنابراین چنانچه انسان بدون توجه و رعایت حلال و حرام و لقمه شبهه ناك روزه بگیرد، روزه از ارزش و اعتبارى كه شرع برایش تعیین كرده برخوردار نخواهد بود.

اهتمام به خوردن حلال و پرهیز و اجتناب از حرام خوارى یكى از نشانه هاى بارز پیروى از خط حق است .

پیامبر اكرم (صلی‌الله‌ علیه و آله) فرمود: واى به حال كسى كه روزه خود را با غذاى حرام افطار كند ( حلیة الابرار، بحرانى ، ج 1، صص 219، 345)؛ آرى ، روزه، با غذاى حلال، روزه راستین است .

3. سخن چینى

نمامى ، به نوبه خود از عوامل كاهش ارزش روزه است و اثرات و پیامدهاى خطرناكى دارد؛ از جمله :

الف) كاهش اعتبار روزه : 

پیامبر (صلی‌الله‌ علیه و آله) فرمود: چهار چیز موجب تباهى روزه و بطلان كارهاى خیر مى شود، یكى از آن چهار چیز نمامى سخن چینى است .(3)

ب) عذاب قبر: 

در رهنمودهاى پیامبر (صلی‌الله‌ علیه و آله) به امیرالمؤ منین (علیه‌السلام) آمده است : یا على! از غیبت و نمامى بپرهیز؛ زیرا غیبت، روزه را از پا در مى آورد و سخن چینى نیز باعث عذاب قبر است .(4)

4. عاق والدین

روزه دار علاوه بر انجام واجبات و مستحبات و ترك مبطلات روزه و احیانا مكروهات ، باید از هر گونه والدین آزارى بپرهیزد؛ روزه كسى كه والدین او از وى ناراضى هستند، ارزشى ندارد.(5)

در قرآن مى خوانیم : خدا مقرر داشت كه : جز او را نپرستید و در حق پدر و مادر خود نیكى كنید نیكوكار باشید و آنگاه كه هر دو یا یكى از آنها با پیرى رسیدند نسبت به آنها كم لطفى نكنید حتى به آنان اف نگویید؛ آنان را نیازارید؛ فروتنى خود را در برابرشان اظهار كنید و بگوئید: خدایا آنان را مورد رحمت خویش قرار ده چنانكه آنان ما را در كودكى مان مورد رحمت خویش داشتند(6).

صاحب مجمع البیان در تفسیر جوامع الجامع ذیل آیه فوق ، یادآور مى شود: وقتى انسان از گفتن اف در مقابل پدر و مادر نهى شده باشد، به طریق اولى نمى تواند نسبت به آن دو آزار و اذیت بیشتر روا دارد.(7)

امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: كمترین نافرمانى اف گفتن به پدر و مادر است و اگر خدا مى دانست چیزى كمتر از اف موجب رنجش والدین مى شود، بدون شك از آن نهى مى كرد. همچنین در قرآن كریم آمده است : آنان را به نام صدا نكن(8).

سید بن طاووس آن عالم بى نظیر، پس از مهیا كردن كفن و تعیین محل دفن خود در قسمت پایین پاى پدر و مادر، مى گوید: مى خواهم مادامى كه در قبر هستم سرم ، پایین پاى پدر و مادرم باشد، زیرا پروردگار متعال مى فرماید: در برابر پدر و مادر باید فروتن باشى و در حق آنان باید احسان كنى با رحمت و مهربانى خاصى فروتنى خود را در برابرشان ظاهر كنى(9)و در آیه اى دیگر مى خوانیم :؛ در حق والدین خود احسان كن .(10)

انسان هیچ گاه نباید پدر و مادر خود را مورد آزار و اذیت قرار دهد، زیرا احترام آن دو هیچ گونه محدودیتى ندارد. لذا رسول خدا (صلی‌الله‌ علیه و آله) فرمود(11) كسى كه پدر و مادر را غمگین سازد، عاق والدین شده است .

بدیهى است كه عاق والدین مساله اى بس مهم و یكى از گناهان كبیره است . امام صادق(علیه‌السلام) فرمود:(12)عاق والدین شدن یكى از گناهان كبیره است؛ زیرا خداوند حكیم آدم عاق شده را گناهكار شقى قرار داده؛ كیفر عاق والدین در همین دنیا گریبان انسان را مى گیرد.

پیامبر اكرم (صلی‌الله‌ علیه و آله) فرمود:(13) عقوبت سه گناه ، بدون آنكه به آخرت موكول شود در دنیا ظاهر مى گردد؛ عاق والدین ، ستمكارى در حق مردم و كفران احسان.

چند نكته

1. پدران سه گانه : پیامبر اكرم (صلی‌الله‌ علیه و آله): براى هر كسى ، سه گونه پدر، معرفى كرده است . آن حضرت فرمود: پدران سه دسته اند: پدرى كه ترا به دنیا آورد، پدرى كه به تو همسر داد كه تو را علم و دانش آموخت(14).

2. نظر اعتراض آمیز و خشم آلود: امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: كسى كه به والدین خود به گونه اى خشم آلود بنگرد، گرچه آن ها در حق وى ستم كرده باشند، نماز او پذیرفته نمى شود (15).

با توجه به فرمایش امام صادق (علیه‌السلام) یكى از شرایط نماز در پیشگاه خدا نگهداشتن حرمت والدین است . از آنجایى روزه بعد از نماز در اسلام بسیار مورد توجه مى باشد باید از شرایط و خصوصیات آن نیز باشد.

3. نفقه والدین : از امام صادق (علیه‌السلام) پرسیدند: نفقه كدام یك از بستگان بر آدمى لازم و واجب است ؟ فرمودند: پرداخت نفقه والدین ، فرزند و زن بر مرد واجب است .

امام صادق (علیه‌السلام) در جاى دیگر فرمود: پنج نفر واجب النفقه انسان هستند؛ بنابراین نمى توان مالیات واجب ، از جمله زكات را به آنان داد. آن پنج نفر عبارتند از: پدر، مادر، فرزند، مملوك ، همسر؛ زیرا اینان عیال آدمى هستند و واجب النفقه اند(16).

5. تكبر و عجب

یكى از آفات روزه از رذائل اخلاقى خود بزرگ بینى و تكبر فروشى است . تكبر اولین معصیتى است كه در برابر خدا صورت پذیرفته است .

تكبر، چیزى است كه از آن به عنوان اصول ریشه هاى كفر، یاد شده است(17).

سرچشمه و ریشه كفر سه چیز است : حرص ، تكبر و حسد(18). تكبر نه تنها زشت ترین اخلاق است بلكه از بزرگترین گناهان مى باشد.(19)

عجب ، در بسیارى از موارد به معناى تكبر است ، ولى گاهى به معنى خودپسندى و خودبرتربینى است ، عجب آن است كه آدمى دیگران را به حساب نیاورد و موارد ارزش‌هاى آنها را نادیده بگیرد، امام صادق (علیه‌السلام ) فرمود: كسى كه براى دیگران، ارزشى قائل نشود، داراى عجب است .(20)پس عجب یك صفت منفى اجتماعى است كه انسان خود را مى پسندد و براى دیگران مؤ لفه ستودنى قائل نیست .

پی نوشت ها:

1. غررالحكم ، شماره 5873.

2. همان ، شماره 5874.

3. ر.ك : حر عاملى ، وسایل الشیعه ، ج 7، ص 21.

4. ر.ك : طبرسى ، جوامع الجامع ، ج 1، ص 103.

5. وقایع الایام ، خیابانى ، صیام ، ص 431.

6. بنى اسرائیل : 22-25.

7. جوامع الجامع ، ذیل آیات فوق .

8. جوامع الجامع ، ذیل آیات فوق .

9. اسراء 24.

10. بقره : 83.

11. روضة المتقین ، ج 12، ص 249.

12. بحار الانوار، ج 74، ص 74.

13. بحار الانوار، ج 75، ص 275.

14. مواعظ العددیة ، ص 63، ثلاثیات .

15. بحار الانوار، ج 74 ص 61.

16. وسایل الشیعه ، ج 15، ص 237.

17. مستدرك ، ج 2، ص 309.

18. ر.ك : تزكیة النفس ، مبحث كبر.

19. ر.ك : تزكیة النفس ، مبحث كبر.

20. صدوق ، معالى الاخبار، ص 244.

بخش عترت و سیره تبیان

منبع:

1. سید قدس سره در (اقبال) از كتاب (بشارة المصطفى لشیعة المرتضى ) با استناد آن به ((حسن بن على بن فضال )) از امام رضا از پدرانش ، از امیرالمؤ منین - درود و سلام بر آنان - روایت نموده كه حضرت فرمودند: رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) روزى براى ما سخنرانى نمود و فرمود:

((مردم ! ماه خدا با بركت و رحمت و بخشش گناهان نزدیك است ؛ ماهى كه نزد خدا برترین ماه ها، روزهایش برترین روزها، شبهایش بهترین شبها و ساعتهاى آن بهترین ساعتهاست ؛ ماهى است كه در آن به میهمانى خدا دعوت شده و شما را در این ماه از كسانى قرار داده اند كه شایسته كرامت خدا هستند. نفس كشیدن شما در آن تسبیح و خوابیدنتان در آن عبادت و عمل شما در آن مقبول و دعاى شما در آن مستجاب است . پس با نیتهایى راست، و دلهایى پاك از خدا بخواهید شما را موفق به روزه آن ، و خواندن كتابش نماید. بدبخت كسى است كه از آمرزش خدا در این ماه بزرگ محروم شود.

با تشنگى و گرسنگى خود در آن ، گرسنگى و تشنگى روز قیامت را بیاد آورید. به فقیران خود صدقه بدهید؛ بزرگان خود را در آن احترام كنید؛ كوچكترها را مورد رحمت خود قرار دهید و صله رحم بجا آورید. زبانهاى خود را حف0كرده ، دیدگان خود را از آنچه نگاه به آن حلال نیست و گوشهاى خود را از آنچه گوش دادن به آن حلال نیست ، نگهدارید. با یتیمان مردم مهربانى كنید تا با یتیمان شما مهربانى شود. به درگاه خداوند از گناهان خود توبه كنید. هنگام نماز دستهایتان را با دعا بطرف بالا بلند كنید؛ زیرا این وقت بهترین اوقات است و خداوند در آن هنگام با نظر رحمت به بندگانش نگاه كرده و هنگامى كه از او بخواهند و با او مناجات نمایند، جواب آنان را مى دهد. و اگر او را صدا بزنند، به آنان لبیك مى گوید. و اگر دعا كنند، دعایشان را مستجاب مى كند.

مردم! شما زندانى اعمال خود مى باشید، با استغفار خود را آزاد كنید. پشتهایتان از گناه سنگین است با طولانى نمودن سجده هاى خود آن را سبك نمایید. بدانید خداوند به عزت خود سوگند خورده است كه سجده كنندگان و نمازگزاران را عذاب نكند و در روزى كه مردم براى پروردگار جهانیان بر مى خیزند، آنان را با آتش نترساند.

مردم ! كسى كه به مؤمن روزه دارى افطار بدهد، ثواب آزاد كردن یك بنده و آمرزش گناهان گذشته خود را دارد. عرض كردند: رسول خدا! همه ما نمى توانیم این كار را انجام دهیم . حضرت (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: از آتش بپرهیزید، گر چه با نیم دانه خرمایى . از آتش بپرهیزید گر چه با جرعه آبى .

مردم ! هر كدام از شما كه اخلاق خود را در این ماه اصلاح كند، روزى كه در صراط پاها مى لغزد، جوازى بر صراط خواهد داشت . و هر كدام از شما كه بر بنده و كنیز خود آسان بگیرد، خداوند در حساب بر او آسان خواهد گرفت ؛ و كسى كه شر خود را در آن باز دارد، خداوند در روزى كه او را ببیند غضب خود را از او باز مى دارد. كسى كه یتیمى را بزرگ بدارد، خداوند در روزى كه او را ببیند او را بزرگ خواهد داشت ؛ و كسى كه در این ماه صله رحم كند، خداوند روزى كه او را ببیند او را به رحمت خود وصل مى كند. كسى كه در آن قطع رحم كند، خداوند روزى كه او را مى بیند رحمت خود را از او قطع خواهد نمود. و كسى كه یك نماز مستحبى بخواند خداوند براى او خلاصیى از آتش مى نویسد. و كسى كه عمل واجبى انجام دهد ثواب كسى كه هفتاد واجب را در ماهى غیر از این ماه انجام دهد، خواهد داشت . و كسى كه در این ماه زیاد بر من صلوات بفرستد، روزى كه ترازوها سبك است ، خداوند ترازوى او را سنگین مى نماید. و كسى كه یك آیه از قرآن بخواند، مانند پاداش كسى كه قرآن را در ماهى غیر از این ماه ختم كند، خواهد داشت .

مردم ! درهاى بهشت در این ماه باز است ، از پروردگار خود بخواهید آن را به روى شما نبندد؛ درهاى جهنم نیز بسته است از پروردگار خود بخواهید آن را به روى شما باز نكند؛ شیاطین هم در زنجیرند، از پروردگار خود بخواهید آنان را بر شما مسلط نكند.

امیرالمؤمنین (علیه السلام ) فرمود: برخاستم و عرض كردم یا رسول خدا! برترین اعمال در این ماه چیست ؟ فرمودند: اباالحسن ! برترین اعمال در این ماه دورى گزیدن از حرام هاى خداى عزیز و بزرگ است . سپس گریه كرد. عرض كردم چرا گریه مى كنى رسول خدا؟ فرمود: على ! بخاطر حلال شمردن تو در این ماه است ؛ گویا با تو هستم و تو براى پروردگارت نماز مى خوانى و بدبخت ترین اولین و آخرین ، همانند ((پى كننده شتر ثمود)) ضربه اى به جلو سرت مى زند كه موى صورتت با آنان رنگین مى شود.

امیرالمؤمنین (علیه السلام ) فرمود: عرض كردم : رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم )! آیا در آن حال دینم سالم است ؟ فرمود: آرى دینت سالم است . سپس فرمود: على ! كسى كه تو را بكشد مرا كشته و كسى كه با تو دشمنى كند با من دشمنى نموده و كسى كه به تو ناسزا بگوید، به من ناسزا گفته ، زیرا تو مانند نفس من هستى روح تو از روح من و سرشت تو از سرشت من است ؛ خداى عزیز و بزرگ مرا آفرید؛ تو را نیز آفرید و مرا برگزید! و تو را؛ من را براى پیامبرى انتخاب نمود و تو را براى امامت اختیار كرد.

بنابراین كسى كه امامت تو را انكار كند پیامبرى من را انكار كرده . على ! تو وصى من ، پدر فرزندانم ، همسر دخترم و جانشین من در میان امتم در زندگى من و بعد از مرگ من هستى . امر تو امر من و نهى تو نهى من است . به كسى كه مرا به پیامبرى برانگیخته و مرا بهترین مردم قرار داد، قسم مى خورم كه تو حجت خدا بر خلق او و امین او بر رازش ، و جانشین او در میان بندگانش مى باشى .))

2. از رساترین بشارتهایى كه درباره ماه رمضان وارد شده ، نفرین پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) بر كسى كه در آن آمرزیده نشود، مى باشد، آنجا كه فرمود: ((كسى كه ماه رمضان را بگذراند و آمرزیده نشود، خدا او را نیامرزد.)) زیرا این نفرین با توجه به این كه او به پیامبرى برانگیخته شد تا رحمتى براى جهانیان باشد، مژده بزرگى براى گستردگى رحمت و عمومى بودن آمرزش در این ماه مى باشد. و اگر غیر از این بود - با توجه به این كه رحمتى براى جهانیان است - مسلمانى را، گر چه گناهكار باشد، نفرین نمى كرد.

3. از مهمترین روایاتى كه در این مورد وارد شده روایات زیادى است كه درباره زنجیر شدن شیاطین متمرد، باز شدن درهاى بهشت ، گشودن درهاى رحمت ، بسته شدن درهاى آتش ، ایستادن خداوند در مقابل دشمنان جنّى و صداى منادى خدا از اول ماه تا آخر آن وارد شده است ؛ چیزى كه مانند آن در هیچ ماهى نیامده است . زیرا در مورد سایر ماه ها وارد شده كه فقط در ثلث آخر شب چنین منادیى ندا مى كند مگر در شب جمعه كه از اول شب تا صبح این منادى ندا مى كند و همینطور در ماه رجب ؛ ولى در ماه رمضان این ندا از ماه آخر آن و تمام شبها و روزهایش ‍ وارد شده است .

منبع: المراقبات

مرحوم آیت الله حاج میرزا جواد ملكى تبریزى(ره)

مترجم : ابراهیم محدث بندرویگى

عظمت ماه مبارک رمضان به نزول قرآن کریم در آن است. انسان در این ماه میهمان خداوند است و خداوند هم در این ماه غذایى به نام قرآن برای انسانها فرستاده است.

از رسول الله(صلى الله علیه وآله) رسیده است: «اِنّ هذا القرآن مأدبة الله» قرآن غذى آماده الهى است. قرآن سفره نیست كه هر كسى غذى خود را همراه بیاورد و آن را در سر سفره قرآن بخورد. كسى حق ندارد كه خواستههى خود را بر قرآن تحمیل كند، برداشتهى خود را به حساب قرآن گذارد. قرآن غذایى است آماده، هر كسى گرسنه معارف باشد از این غذا استفاده مى كند.

قرائت قرآن به ویژه در ماه روزه ، از اعتبار و ثواب خاصى برخوردار است .

امام باقر (علیه السلام) فرمود: هر چیزى ، بهارى دارد و بهار قرآن ، ماه رمضان است .(1)

پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) طى خطبه معروف شعبانیه در آستانه ماه مبارك رمضان فرمود: كسى كه در این ماه یك آیه از قرآن تلاوت كند، به او ثواب كسى كه در سایر ماه ها ختم قرآن كند، داده مى شود.(2)

همچنین در دعاى روز دوم ماه مبارك مى خوانیم : پروردگارا! در این روز مرا به تلاوت قرآن موفق بدار.(3)

خداوند در این ماه ما را به قرآن خواندن فرا خوانده است و با ما درى این ماه سخن مى گوید. اگر كسى بخواهد با ظاهر قرآن در تماس باشد باید ظاهر پاك و طاهرى داشته باشد، بدون طهارت و وضو نمى شود با ظاهر قرآن در تماس بود، حتى نمى شود قرآن را به لب گذاشت و بوسید. امّا با محتوا، معنا، تفسیر و جان قرآن را {لایَمَسُّهُ اِلاّالْمُطَهَّرُون}(سورة واقعه آیه 79)اهل بیت عصمت و طهارت را خدا از هر آلودگى منزه و پاك كرد، اینها كه مطهّرند. مى توانند با محتوى قرآن در تماس باشند. با جان و روح قرآن در ارتباط بوده و خود، قرآن متحرك باشند.

انسان در این ماه مهمان سفره پربار قرآن است، هر كسى به اندازه نیاز و استعدادش مى تواند از آن تغذیه شود.

ماه مبارك رمضان مستقیماً به خداوند سبحان استناد دارد. تنها ماهى كه در قرآن كریم نام او آمده است ماه مبارك رمضان است و این ماه را خداوند سبحان به نزول قرآن معرفى كرد و فرمود:

{شَهْرُ رَمَضان الَّذُى اُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآن} ( بقره/ 185)

از شیخ صدوق ، رحمة الله به سندى از عمروالشامى از امام صادق علیه السلام نقل مى كند:

به درستى كه ماه ها در نزد خداى متعال ، دوازده ماه است ، در كتاب خدا؛ روزى كه پروردگار، آسمان ها و زمین را خلق فرمود، پس ابتداى ماه ها، ماه خداوند است و آن ماه رمضان است و قلب ماه رمضان شب قدر است ، و قرآن در اولین شب ماه رمضان ، نازل شده است . پس با قرآن به استقبال ماه بروید. (4)

نزول قرآن در شب قدر نزول جمعى قرآن را بازگو مى كند كه از عالم عرش به عالم بیت المعمور صورت گرفت : شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن .( بقره/ 185) و لكن نزول قرآن به زمین كه نزول تدریجى لقب گرفته است از آغاز بعثت با اقرء باسم ربك الذى خلق (علق/ 1)؛ آغاز گردید و در طول 23 سال بعثت استمرار یافت .

تدوین قرآن و اینكه آیه اى در كدام سوره و در كنار آیه دیگر قرار گیرد، با راهنمایى جبرئیل و هدایت پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) صورت مى گرفت . بر این اساس بسیارى از سوره هاى مكى به حسب ظاهر باید در اوایل قرآن قرار داشته باشند در حالیكه در اواخر آن دیده مى شوند؛ زیرا قرآنى كه از لوح محفو1 به آسمان چهارم بیت المعمور رسیده ، این گونه تدوین گردیده است .

ویژگی های قرآن

 قرآن از لحاظ محتوا و از حیث كلمات و جملات معجزه است و این امتیازات و از ویژگى هاى قرآن است و هیچ یك از كتب آسمانى چنین نبوده اند. هر یك از سایر كتب آسمانى در قلب پیامبر القاء گشته و با كلمات پیامبر مربوء به زیور كلمات در آمده است .

ویژگى دیگر قرآن آن است كه به زمان خاص و یا به مردم ، زبان ، نژاد و فرهنگ خاص اختصاص ندارد؛ كتاب قانون براى ابناى بشر در تمام اعصار و شهرها است و راز حلاوت و كهنه نشدن آن را نیز مى توان در همین مساءله جویا شد.

هیچ یك از كتب آسمانى به اندازه قرآن ، بشر را به مبارزه و تحدى دعوت نكرده ؛ زیرا به سه دلیل تحریف پذیر نیست: اولا؛ آیات آن ساخته فكر و ذهن بشر نیست تا دیگران نظیر آن را بیاورند و یا در آن دخل و تصرف كنند.

ثانیا؛ پروردگار خود حامى اوست .

ثالثا؛ در هر زمان حافظان و پاسدارانى چون ائمه معصوم (ع ) داشت و دارد كه به دفاع از آن برخاسته و تا پاى جان از آن پاسدارى كنند. امروز نیز مهدى موعود (عج ) حافظ و پاسدار آن است و دست هر تحریف كننده اى را رو مى سازد.(4)

 تلاوت قرآن در این ماه مبارک می تواند ما را چندین برابر از نورانیت قرآن کریم بهره مند ساخته و درجات بالایی از کمال را برایمان به همراه داشته باشد. و هرکس به قدر ظرفیت موجود از معارف آن بهره ببرد.

پی نوشت ها:

1. وسایل الشیعه ، ج 7، ص 218؛ صدوق ، معانى الاخبار، باب معنى ربیع القرآن ، ص 228.

2. بحار الانوار، ج 96، ص 341.

3. ر.ك : مفاتیح الجنان .

4. بحارالانوار، ج 96 ص 386 و ج 97 ص 11

5. همان ، ج 96، ص 391.

و من اكثر فیه من الصلوه على ثقل الله میزانه یوم تخفف فیه الموازین (1)

در رابطه با صلوات بر پیامبر و اهل بیتشان تاکیدات فراوانی وارد شده است. معناى صلوات دادن بر رسول خدا آن است كه خدایا رحمتت را بر پیامبر و آل پیامبر نازل فرما. وقتى این رحمت بر حضرت نازل شد به دیگران هم مى رسد چون او مجراى فیض ‍ است.

در قیامت اعمال انسان را با یك واحد مخصوصى مى سنجند، نه با اجرام مادى و امثال آن در دنیا انسان اگر خواسته باشد متاع مادى را بسنجد آن را با یك ترازوى خاصّ مادّى توزین مى كند مثلاً درجه حرارت را با میزان مخصوص آن، شیى كیلویى را با كیلو، در مسائل ادبى اگر خواستند شعرى را بسنجند با یك وزن خاصى مى سنجند.

حال این سوال مطرح که اعمال ما را كه در قیامت با چه واحدى مى سنجند؟ آیا اعمال ما را با سنگ و متر و عدد و رقم مى سنجند؟ كه چقدر عبادت كردیم یا واحد وزن در قیامت چیز دیگرى است ؟ قرآن مى فرماید: والوزن یومئذ الحق(اعراف آیه8)، یعنى در قیامت اعمال را با حق مى سنجند كه مشخص شود چه عملى حق داشت و چه عملى از حق بى بهره بود؛ لذا در قرآن كریم وقتى سخن از توزین اعمال مطرح است مى فرماید: آنان كه اعمالشان سنگین است . اهل سعادتند و آنان كه اعمالشان سبك است ، از سعادت محروم اند. یعنى این واحد را كه حق است عده اى دارند و عده اى ندارند.

در بیانات امیرالمؤمنین(علیه السلام)آمده است، چه این كه در بیان رسول الله(صلى الله علیه وآله)هم رسیده است كه حضرتش فرمود:

«زِنُوا قَبْلَ أنْ تُوزَنوا» (2)

روزى مى رسد كه انسانها را وزن مى كنند كه كدام انسان سبك و كدام انسان سنگین است. كمال انسان به عقل و معارف عقلى اوست، خود را با یك میزانى كه خدا نازل كرده است بسنجد، با میزان قرآن كریم و با وزنى كه حق است. و تشخیص این كار كه انسان بفهمد روى حقیقت كار مى كند یا خیر، خیلى دشوار نیست .

در سفینة البحار از عیون اخبار الرضا چنین نقل مى كند:

امام رضا علیه السلام فرمود: هر كس توانایى نداشته باشد كه كفاره گناهان خود را بدهد، پس باید بر محمد و آل او زیاد صلوات بفرستد؛ به درستى كه صلوات گناهان را به تمام معنا از بین مى برد.(3)

مفهوم خطبه حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) که فرمود در ماه مبارك رمضان هر كس بیشتر بر من صلوات بفرستد خدا ترازوى او را سنگین مى كند این است که صلواتى را كه ما مى فرستیم از طرف ما نسبت به حضرت كمالى عائد نمى شود. خداى سبحان كمالات لائق را به آن حضرت (صلی الله علیه و آله) مرحمت كرد و مى كند، ما آن چیزى را كه از خداى سبحان مسئلت مى كنیم ، بعنوان یك علت فاعلى و واسطه در فیض سبب خیر نخواهیم بود كه پیامبر بوسیله درود ما كامل بشوند، بلكه بوسیله درود ما كمالاتشان ظاهر مى شود و علت فیاضه اش خداى سبحان است .

از ما خیرى به آن حضرت (صلی الله علیه و اله ) نمى رسد، چون هر چه ما داریم محصول تربیت ایشان است . مثل یك باغبانى كه در روزه عید دسته گلى از باغ صاحب باغ داده است ؟ ما به هر كه برسیم ، گلهائى است كه بوستان رسول خدا - علیه آلاف التحیه و الثناء - نصیب ما شده است ؛ اگر هم یك دسته گلى مى چینیم و به حضرتش تقدیم مى كنیم از باغ او است . بنابراین درودهاى ما چیزى نیست كه حضرت (صلی الله علیه و آله) از آن به كمال برسند، اما براى خود ما یك تقربى است كه ما از آن راه به كمال نائل مى شویم . لذا على - علیه السلام - فرمود هرگاه حاجتى داشتید، دعائى كردید. چیزى از خدا خواستید، همراه با آن یا بعدا صلوات بر پیامبر را فراموش نكنید(4) .زیرا صلوات بر آن حضرت یك دعائى مستجاب است ، و چون همراه صلوات حاجت خود را خواستید، خداى سبحان این چنین نیست كه یكى را برآورده كند و دیگرى را برآورده نكند؛ لذا گفتند اگر خواستید دعا كنید او از خداى سبحان را درود بر پیامبر را مسئلت كنید تا در پرتو این صلوات كه یك دعائى است مستجاب ، سائر دعاها هم مستجاب بشود. لذا در برنامه هاى آموزنده امام سجاد - سلام الله علیه - كه مثل اعلاى نیایش و دعا را به ما مى آموزاند، در بسیارى از فرازهاى ادعیه ایشان صلوات بچشم مى خورد. هر مطلبى را كه آن حضرت از خدا مى خواهند قبل و بعدش صلوات است چون آن اول و این آخر را خداوند مستجاب مى كند بین آن ها را هم مستجاب خواهد فرمود.

این صلوات را كه خدا و ملائكه بر پیامبر مى فرستند بر مؤمنین هم مى فرستند این مؤمن چه مقامى دارد كه خداى سبحان بر او صلوات مى فرستد.

در سوره مباركه احزاب آمده است که هو الذى یصل علیكم و ملائكته لیخرجكم من الظلمات الى النور (احزاب 43). خدا و ملائكه او بر شما صلوات مى فرستند تا شما را از تاریكى ها به نور هدایت فرماید.

مؤ من به جائى مى رسد كه خدا بر او صلوات مى فرستد تا او را به فضاى نور منتقل كند. خداوند بر شما صلوات مى فرستد و فرشتگان او نیز، تا شما را از ظلمت ها به نور بیرون بیاورند. معلوم مى شود صلوات خدا بر مومنین یعنى نورانى كردن و اگر این فیض قطع بشود و خدا بر كسى صلوات نفرستد، یعنى در ظلمت ماندن . ما باید خود را با این معیار وزن كنیم . ببینیم از صلوات خدا بهره مى بریم یا خیر؟ بدانیم هر جا كه لغزیدیم و گرفتار گناه شدیم در آن حال صلوات فرشتگان خدا نصیب ما نشده است ؛و هر لحظه كه توفیق اطاعت و انجام تكالیف شرعى نصیب ما شد، از احكام و آداب عبادات كم و بیش به اسرار عبادات راه پیدا كردیم ، بفهیم به اینكه صلوات خدا و فرشتگان خدا و فرشتگان خدا نصیب ما شده است .

این مقام شامخ مؤ من است كه مؤ من به جائى مى رسد كه خدا و ملائكه او بروى صلوات مى فرستند، تا او را نورانى كنند. اگر كسى از این راه نور گرفت ، هم راه خود را مى بیند و هم راه را به دیگران نشان مى دهد؛و اگر از این راه نور نگرفت ، نه راه خود را مى بیند و نه مى تواند راهنماى دیگران باشد.

پس بیاییم در این ماه عزیز صلوات بسیار بر پیامبر و اهل بیت بفرستیم تا از فیض دنیا و آخرتی آن، برآورده شدن حوایج دنیایی، نجات از تاریکی ها و رسیدن به نور و سنگین شدن اعمالمان در قیامت بی نصیب نمانیم.

پی نوشت ها:

1.وسائل ‏الشیعة ج : 10 ص : 314

2.قال على - علیه السلام - زنوا انفسكم من قبل ان توزنوا وحاسبوها من قبل ان تحاسبوا و تنفسوا قبل ضیق الخناق و انقاد و اقبل عنف السیاق . نهج البلاغه ، خطبه 90.

3. سفینة البحار ج 5، ص 170

4. بحار الانوار، ج 94، ص 54، و ج 2، ص 491، خبر 2-1 و ج 93، ص 316 -311؛ثواب الاعمال ، ص 312؛كنز العمال ، خبر 3988.