یار دیرینه امام، مرد روزهای سخت و مجاهد خستگی ناپذیر، آیت الله هاشمی رفسنجانی نیز به دیدار حق شتافت. کارنامه چندین ساله او در عرصه های مختلف اجرایی و قانون گذاری موجب شده است، از ایشان به عنوان یک شخصیت شاخص و برجسته ی سیاسی و انقلابی یاد شود، حال آنکه با اندک تأملی در شش ده زندگی و مجاهدت این روحانی مبارز، متوجه می شویم ایشان نه تنها یک شخصیت برجسته سیاسی، بلکه یک متفکر و اندیشمند قرآن پژوه به حساب می آمدند، که علاوه بر آثار و خدمات ارزشمند قرآنی که از ایشان به یادگار مانده، ویژگی ها و عناصر قرآنی زندگی ایشان نیز درس های ماندگاری برای نسل های آینده است.
خدمات و فعالیت های قرآنی هاشمی
خدمات و فعالیت های قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی را می توان در دو حوزه: الف): آثار شفاهی و ب): آثار مکتوب، مورد مطالعه و دقت قرار داد. سخنرانی ها و خطبه های نماز جمعه ایشان از جمله آثار شفاهی ارزشمند ایشان به حساب می آیند که نوعاً از مباحث و معارف دقیق قرآنی تشکیل یافته است و مؤمنین بسیاری را با معارف دقیق قرآنی آشنا ساخته است. در خصوص آثار مکتوب قرآنی ایشان می توان به دو اثر فاخر و ارزشمند، تفسیر راهنما و همچنین مجموعه ارزشمند فرهنگ قرآن اشاره کرد که بدین وسیله زمینه بهره‌مندی از معارف قرآنی را برای قرآن پژوهان فراهم نمودند.
معرفی آثار مکتوب و قرآنی هاشمی رفسنجانی
1) تفسیر راهنما: تفسیر راهنما، یکی از آثار فاخر و قرآنی است که براساس یاداشت ها و پژوهش های قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی، توسط تعدادی از محققان تهیه و تدوین شده است. در معرفی این تفسیر می توان این چنین بیان داشت، تفسیر راهنما در 20 جلد سعی دارد که در ذیل هر آیه معنای مفید و مختصری از آیات را در اختیار مخاطب قرار دهد. علاوه بر این به تناسب هر آیه، چندین برداشت در ذیل آن قرار گرفته و در مواردى نیز توضیحاتى در تبیین نحوه استفاده و برداشت از آیه آورده شده است.
در پایان هر آیه، فهرستى از عنوان های موجود در آیه و برداشت ها به صورت عنوان هاى اصلی و فرعی طبقه بندی شده. این تفسیر، كه با روشی كاملاً جدید و بدیع نوشته شده، ضمن آشنا ساختن قرآن پژوهان، به روش برداشت از آیات، مى‌تواند كلید راهنمایى براى آنان باشد تا بتوانند هر چه دقیق‌تر و كامل‌تر به موضوع مورد پژوهش خود در آیات قرآنى دست یابند.(پژوهشکده فرهنگ و معارف اسلامی)
آیت الله هاشمی رفسنجانی را هرچند بیشتر به عنوان شخصیتی سیاستمدار می شناسند، ولی اگر به درستی در خدمات و آثار شفاهی و مکتوب ایشان دقت شود، می توان گفت هاشمی متفکری قرآن پژوه بودند که آموزه های قرآنی از ایشان سیاستمداری قوی تربیت کرده بود.
2) فرهنگ قرآن: فرهنگ قرآن یکی دیگر از آثار فاخر قرآنی است که طرح اولیه آن توسط آیت الله هاشمی رفسنجانی ارائه شده و جمعی از محققان در تهیه و تدوین آن همت گماشته اند. این کتاب که در نوع خود یکی از بهترین و بزرگترین انواع معجم معنایی معارف و مفاهیم قرآن كریم به حساب می آید، سعی دارد حجم زیادی از معارف و مفاهیم قرآنی را به صورت ترتیب الفبایی و موضوعی در اختیار مخاطب قرار دهد، در واقع این كتاب مشتمل بر هزاران موضوع قرآنی است كه در بیش از 25 جلد تدوین شده است. (پژوهشکده فرهنگ و معارف اسلامی)
شخصیت و شاخص های قرآنی هاشمی
اگر به دید انصاف و دقت در سیره و زندگی آیت الله هاشمی رفسنجانی نظر شود، به خوبی می توان شاخص ها و مؤلفه های زیبا و قرآنی را مشاهده کرد که می توانند الگوهای مناسبی برای هر انسان مجاهد و انقلابی به حساب آیند، در ادامه به بعضی از این شاخص ها اشاره می کنیم:
1-ظلم ستیزی و مبارزه با طاغوت و استکبار: یکی از بارزترین ویژگی ها و شاخص زندگی آیت الله هاشمی، روحیه ی ظلم ستیزی و مبازه علیه طاغوت و استکبار بود. تاریخ زندگی ایشان به خوبی گواه بر مبارزات خالصانه ایشان علیه طاغوت است. در واقع شش دهه مبارزه خستگی ناپذیر ایشان چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب علیه استکبار جهانی به خوبی گویای این شاخص قرآنی ایشان است، به خوبی می توان این چنین بیان داشت که این روحیه قرآنی وام گرفته از فرهنگ قرآن است که همگان را به مبارزه علیه طاغوت تشویق می نماید: « وَ لَقَدْ بَعَثْنا فی كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوت[نحل، آیه 36] ما در هر امتى رسولى برانگیختیم كه: «خداى یكتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب كنید!»
2-صبر و استقامت: کسانی که با این عالم فرهیخته آشنایی دارند، به خوبی با رنج و اسارت های پیش از انقلاب ایشان و شکنجه‌هایی که در زندان رژیم ستم شاهی توسط مأموران ساواک بر ایشان وارد شد، آگاهی دارند. نکته مهم و قابل توجهی که می توان در این خصوص بدان اشاره نمود این است که، در طول این مدت با وجود این همه سختی، هیچ گونه خلل و سستی در آرمان های قرآنی ایشان روی نداد، گویا ایشان در مسیر جهاد انقلابی خود به این آیه شریف اقتدا کرده بودند: « فَاسْتَقِمْ كَما أُمِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَكَ وَ لا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ[هود، آیه 112]پس همان گونه كه فرمان یافته اى، استقامت كن و همچنین كسانى كه با تو به سوى خدا آمده اند (باید استقامت كنند)! و طغیان نكنید، كه خداوند آنچه را انجام مى دهید مى بیند!».
3-خدمتگزاری و تلاش در جهت محرومیت زدایی: از جمله ویژگی قرآنی ایشان را می توان خدمتگزاری به مردم و تلاش در محرومیت زدایی دانست. این شاخص به خصوص در دوران تصدی ریاست جمهوری ایشان بیشتر به چشم می خورد؛ کما اینکه در آن دوران، ایشان به سردار سازندگی شهرت یافتند، با توجه به اینکه در هشت سال دفاع مقدس، بسیاری از زیرساخت های حیاتی کشور نابود شده بود، این مرد خستگی ناپذیر در جهت اصلاح آنها و خدمت به امت هیچ گونه سستی و تعللی به خود راه نداد. اهمیت و ارزش این شاخص را به خوبی می توان در روایات اسلامی این چنین مشاهده کرد: در بیان موسی بن جعفر (علیه السلام) آمده است: «إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً فِی الْأَرْضِ یَسْعَوْنَ فِی حَوَائِجِ النَّاسِ- هُمُ الآْمِنُونَ یَوْمَ الْقِیَامَة؛(الكافی، ج2، ص197،ح2) برای خداوند در روی زمین، بندگانی هستند که در راه رفع حوایج مردم تلاش می کنند. آنان در روز قیامت، ایمن اند.»
سخن آخر
آیت الله هاشمی رفسنجانی را هرچند بیشتر به عنوان شخصیتی سیاستمدار می شناسند، ولی اگر به درستی در خدمات و آثار شفاهی و مکتوب ایشان دقت شود، می‌توان گفت هاشمی متفکری قرآن پژوه بودند که آموزه های قرآنی از ایشان سیاستمداری قوی تربیت کرده بود.
قرآن کتاب مقدس دین اسلام است و در باور مسلمانان سخنان خداست که به صورت وحی از سوی او توسط جبرئیل بر پیامبر اسلام، محمد بن عبدالله، نازل گردیده است. مسلمانان، قرآن را بزرگترین معجزهٔ محمد و روشن‌ترین دلیل بر پیامبری او می‌دانند.
