سرآغاز

تولد و شهادت

جهاد فرهنگى و سیاسى

پیكار سیاسى

عوامل دشمنى با امام عسكرى علیه‏السلام

الف) شخصیّت آن حضرت

ب) وجود مبارك امام زمان علیه‏السلام

سرآغاز

از روزگاران بسیار دور تا به امروز، همواره زندگانى و رفتار مردان بزرگ كهابعاد انسانی برجسته ای داشته‌اند، مورد توجه بوده است. در این میان، پیامبران الهى و پیشوایان مكتب علوى، یگانه افرادى هستند كهجامعتمام صفات برجستههستند و از سوى پروردگار به عنوان الگوهایى شایسته براى همگان معرفى شده‏اند.

این نوشتار، نگاهى است گذرا به گوشه‏هایى از تلاش فرهنگى «امام حسن عسكرى علیه‏السلام »، همراه با بررسى كوتاهى از اوضاع سیاسى و اجتماعى آن دوران.

پیكار امام حسن عسكرى علیه‏السلام، از پسوند «عسكر» در نام مباركشان پیداست. عسكر، در زبان فارسى به معناى لشكر و پادگان به كار برده مى‏شود. آن حضرت به خاطر ترسى كه در دل حاكمان بنى‏عباس ایجاد شده بود، تمام مدت امامت خود را بالاجبار در محله نظامیان، سكونت داشت. «متوكل»، خلیفه عباسى به خاطر ترس شدیدى كه از امام هادى علیه‏السلام و فرزند بزرگوارش امام حسن علیه‏السلام داشت، آن دو وجود پر بركت را از مدینه به سامرا تبعید نمود و تا پایان عمر در حلقه مراقبت لشكریانش نگه داشت.

تولد و شهادت

امام حسن عسكرى علیه‏السلام یازدهمین پیشواىشیعیانجهان، به سال 232 ق. در شهر «مدینه» دیده به جهان گشود. پدر بزرگوارش «امام هادى علیه‏السلام » است.

مادر گرامى آن حضرت، «سوسن»(1) یا «حُدَیْثه»(2) بانویى نیكوكار، پارسا و دانشمند بود كه پس از شهادت امام هادى و امام عسكرى علیهما‏السلام چندى مسئولیت امور شیعیان را به عهده داشت و پناهگاه شیعیان شمرده مى‏شد.

از آنجا كه امام علیه‏السلام همچون پدرش به دستور خلفاى عباسى در محله «عسكر» (منطقه نظامى) سامرا ساكن بود، به «عسكرى» معروف گردید.(3) كنیه‏اش «ابومحمّد» و القاب معروفش «نقى» و «زكى»است.آن حضرتشش سال امامت نمود و در 28 سالگى به دست «معتمد» عباسى به شهادت رسید.(4)

جهاد فرهنگى و سیاسى

امام حسن عسكرى علیه‏السلام در هدایت......

 

سرآغاز

تولد و شهادت

جهاد فرهنگى و سیاسى

پیكار سیاسى

عوامل دشمنى با امام عسكرى علیه‏السلام

الف) شخصیّت آن حضرت

ب) وجود مبارك امام زمان علیه‏السلام

سرآغاز

از روزگاران بسیار دور تا به امروز، همواره زندگانى و رفتار مردان بزرگ كهابعاد انسانی برجسته ای داشته‌اند، مورد توجه بوده است. در این میان، پیامبران الهى و پیشوایان مكتب علوى، یگانه افرادى هستند كهجامعتمام صفات برجستههستند و از سوى پروردگار به عنوان الگوهایى شایسته براى همگان معرفى شده‏اند.

این نوشتار، نگاهى است گذرا به گوشه‏هایى از تلاش فرهنگى «امام حسن عسكرى علیه‏السلام »، همراه با بررسى كوتاهى از اوضاع سیاسى و اجتماعى آن دوران.

پیكار امام حسن عسكرى علیه‏السلام، از پسوند «عسكر» در نام مباركشان پیداست. عسكر، در زبان فارسى به معناى لشكر و پادگان به كار برده مى‏شود. آن حضرت به خاطر ترسى كه در دل حاكمان بنى‏عباس ایجاد شده بود، تمام مدت امامت خود را بالاجبار در محله نظامیان، سكونت داشت. «متوكل»، خلیفه عباسى به خاطر ترس شدیدى كه از امام هادى علیه‏السلام و فرزند بزرگوارش امام حسن علیه‏السلام داشت، آن دو وجود پر بركت را از مدینه به سامرا تبعید نمود و تا پایان عمر در حلقه مراقبت لشكریانش نگه داشت.

تولد و شهادت

امام حسن عسكرى علیه‏السلام یازدهمین پیشواىشیعیانجهان، به سال 232 ق. در شهر «مدینه» دیده به جهان گشود. پدر بزرگوارش «امام هادى علیه‏السلام » است.

مادر گرامى آن حضرت، «سوسن»(1) یا «حُدَیْثه»(2) بانویى نیكوكار، پارسا و دانشمند بود كه پس از شهادت امام هادى و امام عسكرى علیهما‏السلام چندى مسئولیت امور شیعیان را به عهده داشت و پناهگاه شیعیان شمرده مى‏شد.

از آنجا كه امام علیه‏السلام همچون پدرش به دستور خلفاى عباسى در محله «عسكر» (منطقه نظامى) سامرا ساكن بود، به «عسكرى» معروف گردید.(3) كنیه‏اش «ابومحمّد» و القاب معروفش «نقى» و «زكى»است.آن حضرتشش سال امامت نمود و در 28 سالگى به دست «معتمد» عباسى به شهادت رسید.(4)

جهاد فرهنگى و سیاسى

امام حسن عسكرى علیه‏السلام در هدایت مردم و دفاع از اسلام، لحظه‏اى قرار نداشت. سراسر عمر كوتاه خود را به جهاد و مبارزه در راه خدا اختصاص داد. اگرچه امام عسكرى علیه‏السلام در اوج جوانى به شهادت رسید، لیكن تلاش و مبارزات فراوان آن حضرت در دو جبهه «فرهنگى» و «سیاسى»، ثمرات گوناگونى به همراه داشت.

در بعد فرهنگى، باعث نجات اسلام از كجروى‏هاى فكرى و بروز عقاید خرافى شد و در بُعد سیاسى نیز چهره شوم حكومت‏هاى عباسى را ـ كه به نام امیرالمؤمنین و خلیفه مسلمین، ریاست مى‏نمودند ـ آشكار ساخت.

پیكار سیاسى

پیكار امام حسن عسكرى علیه‏السلام، از پسوند «عسكر» در نام مباركشان پیداست. عسكر، در زبان فارسى به معناى لشكر و پادگان به كار برده مى‏شود. آن حضرت به خاطر ترسى كه در دل حاكمان بنى‏عباس ایجاد شده بود، تمام مدت امامت خود را بالاجبار در محله نظامیان، سكونت داشت. «متوكل» خلیفه عباسى به خاطر ترس شدیدى كه از امام هادى علیه‏السلام و فرزند بزرگوارش امام حسن علیه‏السلام داشت، آن دو وجود پر بركت را از مدینه به سامرا تبعید نمود و تا پایان عمر در حلقه و مراقبت لشكریانش نگه داشت.(5) بدین ترتیب، امام حسن عسكرى علیه‏السلام تمام دوران امامت خود را در تبعید، محاصره مأموران عباسى یا در زندان سپرى نمود. با این همه، در مدار مخالفت حكومت بنى‏عباس گام برمى‏داشت. نه چون عالمان دربارى براى ماندگارى حكومت، دعا مى‏كرد و نه در اعیاد سلطنتى مانند دیگر شخصیت‏هاى مذهبى، به دست بوسى خلیفه مى‏شتافت. حتى وقتى كه خلیفه به مسافرت مى‏رفت، در هنگام بازگشت كه همه چهره‏هاى علمى، فرهنگى، نظامى و سیاسى به پیشوازش مى‏رفتند و همه قبایل به ترتیب منزلت خانوادگى بر سر راهش، همراه با پرچم‏هاى ویژه مى‏ایستادند، امام عسكرى علیه‏السلام حضور نمى‏یافت و بدین گونه، مشروعیت حكومت ظالم عباسى را زیر سؤال مى‏برد.

مبارزه دلیرانه و تلاش خستگى‏ناپذیر حضرت عسكرى علیه‏السلام باعث شد تا نیمى از شش سال امامتش، در زندان سپرى گردد و در زندان مخوف عباسى زیر شدیدترین شكنجه قرار گیرد.

ترس حكومت از امام تا بدانجا بود كه جاسوسان مرتب نزد امام عسكرى علیه‏السلام آمد و شد داشتند و تمام رفتار و گفتار آن حضرت را مو به مو گزارش مى‏كردند. هیچ كس اجازه ورود نزد آن حضرترانداشت. برخى مأموران براى چاپلوسى، امام را نزد پادشاه عباسى خطرناك و در پى دست یازیدن به حكومت، معرفى مى‏كردند و از فعالیت‏هاى سیاسى و ارتباط ایشان با برخى شیعیان و مخالفان حكومت خبر مى‏دادند.

مبارزه دلیرانه و تلاش خستگى‏ناپذیر حضرت عسكرى علیه‏السلام باعث شد تا نیمى از شش سال امامتش، در زندان سپرى گردد و در زندان مخوف عباسى زیر شدیدترین شكنجه‌ها قرار گیرد.

یكى از روش‏هاى شكنجه، تنورى بود از چوب و پر از میخ؛ بدین گونه كه میخ‏ها را از بیرون كشیده بودند، چنانكه نوك تیز آن به مقدار دو یا سه سانتى‏متر از جداره داخل تنور پیدا بود. امام عسكرى علیه‏السلام و برخى شیعیان آن حضرت را درونتنور قرار مى‏دادند و درپوشى بر آن مى‏نهادند و آن را به سرعت روى زمین مى‏غلطانیدند. میخ‏ها در بدن فرو مى‏رفت و دردى جانكاه داشت.(6)

عوامل دشمنى با امام عسكرى علیه‏السلام

دشمنى بنى‏عباس با امام علیه‏السلام در سه محور كلى قابل بررسى است:

1. عزّت نفس، آزاد اندیشى، مسئولیت‏پذیرى و مبارزه خستگى‏ناپذیر امام حسن عسكرى علیه‏السلام بر ضد خلفاى ستمگر.

2. دشمنى دیرینه بنى‏عباس با علویان.

عباسیان كسانى بودند كه با شعار «الرّضاء من آل محمّد صلى‏ الله ‏علیه ‏و ‏آله‏» حمایت مردم را به خود جلب كرده و بر اریكه قدرت تكیه زدند. بزرگ‏ترین دست‏آویز آنان نیز در مدت شصت سال تلاش و تبلیغ، بهره‏گیرى از خون پاك سرور شهیدان، حضرت امام حسین علیه‏السلام بود. آنان به خوبى مى‏دانستند كه وارثان حقیقى خلافت رسول خدا صلى ‏الله ‏علیه‏ و ‏آله‏ و سلم «امامان شیعه»هستند. از این رو، علویان را همواره یگانه رقیب خویش در حكومت مى‏شمردند و تمام سعى خود را در نابودى آنها به كار مى‏گرفتند. زندان‏هاى خود را از مردان و زنان علوى پركرده بودند و حتى بزم عیاشى خود را در كاخ‌هایى مى‏چیدند كه دیوارهاى آن، مدفن جوانان علوى بود و در زیر سنگفرش‌هاى ایوان و تالارهاى آن، صدها علوى زنده به گور شده بودند.

خلفا و كارگزاران بنى‏عباس تمام دارایى علویان را گرفته بودند، چنانكه از فقر و نادارى، چهره‏اى رنجور و قامتى ضعیف داشتند. با این همه، آتش دشمنى عباسیان جز با نابودى كامل و حتى زدودن نام و یاد علویان از دل‌ها، خاموش نمى‏شد.

3. ویژگى‏هاى شخصى امام حسن عسكرى علیه‏السلام .

ویژگى‏هاى برجسته آن حضرت فراوان است، اما دو چیز بیشتر از همه موجب دشمنى بنى‏عباس مى‏شد:

الف) شخصیّت آن حضرت

امام حسن عسكرى علیه‏السلام در میان مسلمانان آگاه و دیندار، مقامى بلند و منزلتى نیكو داشت. آوازه دانش و فضل وى در سراسر بلاد پهناور اسلام پیچیده بود. مقام معنوى امام در گستره جهان اسلام، براى خلفاى عباسى بسیار گران مى‏آمد؛ به ویژه این كه مى‏دیدند بسیارى از درباریان، فرماندهان و بزرگان مسلمان از حجاز، عراق و ایران و حتى برخى شخصیت‏هاى عباسى شیفته آن بزرگوار شده و از ایشان به چشمه‏سار علم، زهد، پارسایى، سخاوت، فتوت، سیادت و عظمت یاد مى‏نمایند، در آتش رشك و حسد مى‏سوختند.

ب) وجود مبارك امام زمان علیه‏السلام

در میان مردم، اخبارى كه از وجود مبارك امام زمان علیه‏السلام خبر مى‏داد، به تواتر مى‏رسید. و از این كه همگان شنیده بودند كه به وسیله ایشان جهان پر از عدل و داد مى‏گردد، موجى از شادى و افقى از امیدوارى در میان آگاهان و ستمدیدگان مى‏گشود.

این اخبار، ذهن حاكمان بنى‏عباس را نیز به خود مشغول مى‏نمود. چنان كه جاسوسان فراوانى در اطراف خانه امام گماشته بودند تا بلكه خبر میلاد «مهدى موعود» را به گوش آنان برسانند. با این همه، امام عسكرى علیه‏السلام هم ارتباط خود با شیعیان را حفظ مى‏نمود و هم در پنهان ساختن وجود مبارك امام زمان علیه‏السلام موفق بود.(7)

پی نوشت‌ها:

1. اصول كافى، ج 1، ص 503/ كشف الغمّة فى‏معرفة الائمة، ج 3، ص 284.

2. ارشاد، شیخ مفید، ص 654، البته نام‌هاى دیگرى نیز براى مادر آن حضرت نوشته‏اند. (اعلام الورى، علامه طبرسى، ص 366.)

3. معانى الاخبار، شیخ صدوق، ص 65.

4. دلائل الامامة، محمد بن جریر طبرى، ص 223.

5. مناقب آل ابیطالب، ابن شهرآشوب، ج 4، ص 429/ اعلام الورى، ص 351.

6. المحاسن و المساوى، ص 531/ تاریخ الفخرى، ابن طقطقا، ص 214.

7. مناقب آل ابیطالب، ج 4، ص 194.

منبع:تبیان