در كنار رفتارهاى قرآنى امام حسن مجتبى‏عليه السلام، از ديدگاه‏هاى حضرت پيرامون قرآن هم نبايد غافل ماند. حسن بن على‏عليهما السلام گاه از نقش راهنمايى قرآن سخن مى‏گويد، زمانى از تفسير و شيوه‏ها و نبايدهايش سخن مى‏گويد. از تأثير آن در جلاى سينه‏ها، تأثيرش در قيامت و احوال مؤمنان و شرايط تمسّك به قرآن و... سخن دارد. گوشه‏هايى از اين بخش‏ها را مى‏خوانيم:

 

الف) قرآن؛ ثقل اكبر

امام حسن‏عليه السلام بعد از بيعت مردم، فرمود: ما حزب پيروز خداييم. نزديك‏ترين خاندان پيامبريم. اهل‏بيت پاكيزه و پاك اوييم و «احدالثقلين الّذين خلّفهما رسول اللّه‏صلى الله عليه وآله وسلم فى‏امّته والثانى كتاب اللّه فيه تفصيل كل شى‏ء «لايأتيه الباطل من بين يديه و لامن خلفه»1؛ و يكى از آن دو گران‏سنگ هستيم كه رسول خدا در امّت خود به يادگار نهاد و دومى آن، كتاب خداست كه «در آن بيان هر چيز است و از پيش روى آن و از پشت سرش باطل به سويش نمى‏آيد.»

ب) قرآن؛ امام هدايت‏

امام حسن‏عليه السلام فرمود: «ما بقى فى‏الدنيا بقيّة غيرهذا القرآن فاتّخذوه اماماً يدلّك على هداكم و إنّ احقّ.....

در كنار رفتارهاى قرآنى امام حسن مجتبى‏عليه السلام، از ديدگاه‏هاى حضرت پيرامون قرآن هم نبايد غافل ماند. حسن بن على‏عليهما السلام گاه از نقش راهنمايى قرآن سخن مى‏گويد، زمانى از تفسير و شيوه‏ها و نبايدهايش سخن مى‏گويد. از تأثير آن در جلاى سينه‏ها، تأثيرش در قيامت و احوال مؤمنان و شرايط تمسّك به قرآن و... سخن دارد. گوشه‏هايى از اين بخش‏ها را مى‏خوانيم:

 

الف) قرآن؛ ثقل اكبر

امام حسن‏عليه السلام بعد از بيعت مردم، فرمود: ما حزب پيروز خداييم. نزديك‏ترين خاندان پيامبريم. اهل‏بيت پاكيزه و پاك اوييم و «احدالثقلين الّذين خلّفهما رسول اللّه‏صلى الله عليه وآله وسلم فى‏امّته والثانى كتاب اللّه فيه تفصيل كل شى‏ء «لايأتيه الباطل من بين يديه و لامن خلفه»1؛ و يكى از آن دو گران‏سنگ هستيم كه رسول خدا در امّت خود به يادگار نهاد و دومى آن، كتاب خداست كه «در آن بيان هر چيز است و از پيش روى آن و از پشت سرش باطل به سويش نمى‏آيد.»

ب) قرآن؛ امام هدايت‏

امام حسن‏عليه السلام فرمود:

«ما بقى فى‏الدنيا بقيّة غيرهذا القرآن فاتّخذوه اماماً يدلّك على هداكم و إنّ احقّ النّاس بالقرآن من عمل به و إن لم يحفظه و أبعدهم منه من لم يعمل به و إن كان يقرأه‏2؛ در دنيا غير از اين قرآن چيزى نمانده است. پس آن را امام خود قرار دهيد تا شما را به هدايت راهنمايى كند. سزاوارترين مردم به قرآن كسى است كه به آن عمل كند، هرچند آن را حفظ نكرده باشد و دورترين فرد از قرآن كسى است كه به آن عمل نكند، هرچند آن را بخواند.»

ج) قرآن در قيامت‏

امام حسن‏عليه السلام فرمود:

«إنّ هذا القرآن يجى‏ء يوم القيامة قائداً و سائقاً يقود قوماً الى الجنّة أحلّوا حلاله و حرّموا حرامه و آمنوا بمتشابهه و يسوق قوماً الى النّار ضيّعوا حدوده و احكامه و استحلّوا محارمه‏3؛ اين قرآن در روز قيامت در حالى كه راهبر است مى‏آيد؛ مردمى را كه حلال قرآن را، حلال و حرام آن را، حرام گرفته‏اند و به متشابه آن ايمان آورده‏اند، به بهشت رهنمون مى‏شود و مردمى را كه حدود و احكامش را ضايع كرده‏اند و حرامهايش را روا شمرده‏اند، به آتش مى‏اندازد.»

د) قرآن؛ شفاى سينه‏ها

از امام حسن‏عليه السلام است كه فرمود:

«إنّ هذا القرآن فيه مصابيح النّور و شفاء الصّدور فليجل جال بضوءه و ليلجم الصّفة قلبه، فانّ التّفكير حياة القلب البصير كما يمشى المستنيرفى الظلمات بالنّور4؛ چراغهاى نور و شفاى سينه‏ها در اين قرآن است. پس بايد سالك، در نور آن راه بپيمايد و با اين ويژگى، دل خود را لگام زند؛ زيرا اين انديشيدن حيات دل بيناست، همان گونه كه آدمى در تاريكى‏ها با نور روشنايى مى‏گيرد.»

ه.) قرآن؛ طرف محاسبه و حجّت‏

كسى از امام حسن‏عليه السلام تقاضاى اندرز كرد... امام فرمود: با نعمت‏هاى خداوندى خود را بازداريد و از اندرزها سود بريد كه خدا براى پناه‏جوئى و ياورى كافى است. «وكفى بالكتاب حجيجاً و خصيماً و كفى بالجنّة ثواباً و...5؛ و قرآن حجّت و طرف محاسبه‏اى تمام است و بهشت براى ثواب و...»

و) شرط آويختن به قرآن‏

امام حسن‏عليه السلام در ضمن موعظه‏اى طولانى پيرامون تمسّك به قرآن فرمود: «واعلموا علماً يقيناً أنّكم لن تعرفوا التقى حتّى تعرفوا صفة الهدى و لن تمسّكوا بميثاق الكتاب حتّى تعرفوا الذى نبذه و لن تتلوا الكتاب حقّ تلاوته حتّى تعرفوا الذى حرّفه فاذا عرفتم ذلك عرفتم البدع والتكلّف و رأيتم الفرية على اللّه و التحريف و رأيتم كيف يهوى من يهوى و...6؛ يقين داشته باشيد تا ويژگى هدايت را نشناسيد، تقوا را نخواهيد شناخت و تا آنانى را كه قرآن را پشت سر انداختيد، نشناسيد، به پيمان قرآن نتوانيد آويخت و تا تحريف كنندگان قرآن را نشناسيد، آن را چنان كه حقّ تلاوت آن باشد، نخواهيد خواند. پس وقتى اينها را شناختيد، بدعت‏ها و پيرايه‏ها را نيز خواهيد شناخت و افتراها بر خدا و تحريف را مى‏بينيد و پى مى‏بريد آن كه سقوط كرد، چگونه سقوط نمود.»

ز) حرمت تفسير به رأى‏

از نگاه امام حسن‏عليه السلام «تفسير» بايد روشمند باشد. بر اين اساس، «تفسير به رأى» حرام است. «من قال فى القرآن برأيه فأصاب فقد أخطاء7؛ هركسى درباره قرآن با رأى خود سخن گويد و به حق باشد، باز گناه كرده است.»

ح) پيرامون تلاوت قرآن‏

از امام حسن‏عليه السلام است كه: «من قرأ القرآن كان له دعوة مجابة امّا معجّلة و امّا مؤجّلة8؛ هركس قرآن بخواند، يك دعاى مستجاب دارد؛ دير يا زود.» و فرمود: «من قرأ ثلاث آيات من آخر سورة الحشر اذا أصبح فمات من يومه ذلك طبع بطابع الشّهداء و إن قرأ اذا أمسى فمات فى‏ليلته طبع بطابع الشهداء9؛ هركسى هنگام صبح سه آيه آخر سوره حشر را بخواند، و در آن روز بميرد، مُهر شهدا خواهد خورد و چون شب شود و بخواند و بميرد، نيز ممهور به مهر شهدا مى‏شود.»

 

پى‏نوشت‏ها:

1.بحارالانوار،ج 43، ص 359؛ شيخ طوسى، ص‏691.

2. كشف الغمّه، ج 1، ص 573؛ ارشادالقلوب، ص 79.

3. بحارالانوار، ج 78، ص 112 و ج 92، ص 32؛ كشف الغمّه، ج 1، ص 573.

4. بحارالانوار، ج 78، ص 112 و ج 92، ص 32.

5.تحف العقول، ص‏236؛ بحارالانوار،ج 78،ص‏109.

6. تحف العقول، ص 227.

7. كشف الغمّه،ج 1، ص 573؛ ارشاد القلوب، ص 79.

8. بحارالانوار، ج 92، ص 204.

منبع:مجله كوثر شماره ( 62)