خوش آمدید

خلاصه پرسش

نظر امام علی(ع) درباره نسبت بین عقل زنان و مردان چیست؟

پرسش

منظور حضرت علی(ع) از این‌که در نهج البلاغه می‌فرمایند: «مردان، هم از نظر عقلی و هم از نظر احساسی بالاتر از زنان هستند»، چیست؟

پاسخ اجمالی

حضرت علی(ع)، چنین چیزی را نگفته است که مردان هم از نظر عقل و هم از نظر احساس از زنان بالاتر و برترند.

آنچه از امام علی(ع)، درباره نقصان عقل زنان، در نهج البلاغه آمده است، بر فرض صحت انتساب به آن حضرت، در ارتباط با یک حادثه­ی خاص (جنگ جمل) است و یک حکم کلی در مورد تمام زنان نیست. چنانکه در بعضی از موارد گروهی از مردان نیز مورد نکوهش قرار گرفته اند. وجود زنانی که از نوابغ روزگار خود و یا عاقل تر از مردان عصر خود بوده اند، مانند حضرت خدیجه کبری (س)، حضرت فاطمه (س) و ...، می تواند شاهد خوبی برای مدعای ما باشند.

البته احتمالات دیگری هم در باره ی این جمله حضرت داده شده است مثلا؛ منظور حضرت علی (ع) در این جا، عقل حسابگر یا عقل اجتماعی است، نه عقل ارزشی که موجب تقرب به خدا و کسب مقامات معنوی می شود، و در این عقل هیچ تفاوتی بین مردان و زنان نیست. و یا حضرت خواسته است بفرماید از نظر ویژگیهای روانی، احساسات زن بر عقل او غلبه دارد که اگر این نبود زن نمی توانست به وظایف مادری خود عمل کند و از این جهت مرد در نقطه ی مقابل زن است یعنی عقل مرد بر احساس او غلبه دارد و این تفاوتها در نظام خلقت بر طبق حکمت الهی است و وجود این تفاوتها هم ضروری است، پس حضرت نخواسته است در مقام ارزش گذاری یکی را بر دیگری ترجیح دهد بلکه در صدد گزارش از یک واقعیت تکوینی است.

بقیه در ادامه مطلب

خلاصه پرسش

وظیفه ی مأمومین، زمانی که امام جماعت در نماز اشتباه کند، چیست؟

پرسش

اگر امام نماز جماعت فراموش کند که رکعت چندم را دارد می خواند، تکلیف چیست ؟ چند روز پیش در نماز عشاء در رکعت سوّم امام شروع به خواندن تشهّد کرد. بعضی از نمازگزاران با صدای بلند «سبحان الله» گفتند تا امام متوجه بشود که یک رکعت هنوز مانده. امام جماعت متوجه نشده بود و بالاخره یکی از نمازگزاران در حال نماز داد می زند که این رکعت سوّم است»، و علاوه بر این، امام رویش را برمی گرداند و می گوید «جدّی می گویی»؟ و سپس بلند می شود و نمازش را با خواندن رکعت چهارم، تمام می کند. در این مورد حکم چیست و باید چه کار کرد؟
خلاصه وظیفه ی مأمومین، زمانی که امام جماعت در تعداد رکعت های نماز اشتباه کند، چیست؟

پاسخ اجمالی

اگر امام جماعت در شماره­ی­ رکعت های نماز شک کند یا نماز را اشتباه بخواند و مأموم به شماره­ی رکعت نماز یقین داشته باشد می تواند به امام جماعت بفهماند و او را از شماره­ی ­رکعت ها و وظیفه اش آگاه نماید.[1] ولی  باید این آگاه کردن به نحوی باشد که باعث باطل شدن نماز نشود، مثل اینکه با اشاره­ی دست یا با گفتن ذکر «الله اکبر» یا ذکری دیگری باشد. ولی اگر برای آگاه کردن امام جماعت حرف بزند، نماز خودش را باطل کرده است. هم چنین اگر امام جماعت حرف بزند یا روی خود را از قبله برگرداند، نمازش باطل می شود. امام جماعت اگر با اشاره یا ذکر گفتن مأموم، متوجه اشتباه خود شد باید اشتباه خود را اصلاح کند و نماز را ادامه بدهد که در این صورت، نمازش صحیح است و نیازی به اعاده یا خواندن نماز احتیاط نیست.[2] اما اگر متوجّه نشود، دیگر مأموم وظیفه ای ندارد و اگر می بیند که نماز  امام جماعت باطل است، نماز خود را به نیت نماز فرادی ادامه می دهد.

به هر حال، مأموم حتی اگر متوجه اشتباه و باطل بودن نماز امام بشود نباید نماز خود را باطل نماید، هم چنین دیگر نماز گزاران هم نباید کاری کنند که نمازشان باطل شود.

در ذیل به پاسخ کتبی دفاتر مراجع  توجه فرمائید:

پاسخ دفتر آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):

اگر چنین چیزى اتفاق افتاده باشد، وظیفه کسى که سهواً حرف زده ـ در صورتى که جاهل قاصر بوده ـ این است که براى کلام بى‌جا دو سجده سهو بجا آورد و امام جماعت اگر پشت به قبله کرده، نمازش باطل و دیگران باید همان موقع قصد فرادا کنند.

پاسخ دفتر آیت الله العظمی بهجت (مدظله العالی):

امام برای رفع شک به مأموم رجوع می کند و مأموم به انجام ذکر بحول الله در مثال مذکور با صدای بلند امام را مطلع می کند.

پاسخ دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):

در صورتی که واقعاً آنها سخنی گفته باشند نمازشان باطل شده و باید از سر گیرند.

پاسخ دفتر آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (مدظله العالی):

در نماز جماعت اگر امام یا مأموم شک کند در صورتی که دیگری می داند و به نحوی می تواند امام را مطلع کند امام طبق علم مأموم عمل می کند و صحیح است. ولی در فرض سؤال نماز مأمومی که گفته رکعت سوم است و نماز امام جماعت باطل شده است. ولی نماز سایر مأمومین صحیح است.

[1]  توضیح المسائل مراجع، مسئله­ی 1192.

[2] همان.

طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟

پرسش

طبق فتوای رهبر، نماز مغرب چه زمانی قضا می شود؟ با توجه به اینکه برخی از مراجع، زمان قضای نماز عشا را نیمه ی شب و برخی دیگر، اذان صبح می دانند، طبق فتوای ایشان، نماز عشا چه زمانی قضا می شود؟

پاسخ اجمالی

پاسخ دفتر مقام معظم رهبری:

آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود[2]. در واقع نظر ایشان در مساله­ی ادای نماز بعد از نیمه شب یا نیمه شب شرعی، با امام راحل (ره) یکی است.

در تحریر الوسیله ی امام خمینی (ره) آمده است: وقت نماز مغرب و عشا از مغرب (موقعی که قرمزی سمت مشرق در آسمان از بین برود) تا نیمه شب می باشد. از این زمان، به اندازه ی سه رکعت اول آن، به نماز مغرب اختصاص دارد که به جا آوردن نماز عشا در این وقت جایز نیست. همچنین به اندازه ی چهار رکعت، برای کسی که در وطن خود می باشد (حاضر)، و به اندازه ی دو رکعت، برای کسی که مسافر است، از آخر این وقت، به نماز عشا اختصاص دارد و نمی توان در آن، نماز مغرب را به جا آورد.

بنابراین، نماز مغرب وقتی قضا می شود که به اندازه چهار رکعت (برای حاضر) یا به اندازه دو رکعت (برای مسافر) به نیمه شب وقت باقی مانده باشد و پایان وقت نماز عشا نیمه شب است و اگر کسی نماز مغرب و عشا ی خود را از نیمه شب به تأخیر انداخت (چه اضطرارا باشد و چه عمدا) و خواست بعد از نیمه شب تا اذان صبح، آن را به جا آورد، احتیاطا نه به نیت ادا و نه به نیت قضا، بلکه به نیت مافی الذمّه به جا آورد.[3]

اما پاسخ دفاتر سایر مراجع:

دفتر حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی «مدظله العالی»:

تا اذان صبح بدون نیت ادا و قضا بخواند و اگر بعد از اذان صبح می خواند نیت قضا کند.

[1] آنچه بر عهده من است.

[2] از دفتر مذکور استفتا شده است.

[3] تحریر الوسیلة، ج 1، ص 112؛ فصل فی مقدمات الصلاة، مسأله­ی 6.

خلاصه پرسش

آیا طبق نظر آیت الله خامنه ای، حضور زن آرایش کرده (چیدن ابرو، سرمه کشیدن و استفاده از کحل) در اجتماع و معرض دید نامحرم، جایز است؟ اگر آرایش کم باشد، چه حکمی دارد؟

پرسش

آیا طبق نظر آیت الله العظمی خامنه ای:
1- زن می تواند با آرایش هایی همچون چیدن ابرو، تراشیدن موهای بالای لب و استفاده از سرمه های آرایشی در اجتماع حضور پیدا کرده و خود را در معرض دید نامحرمان قراردهد؟
2- در صورت وجود اشکال، آیا این حکم شامل کحل هم می شود؟
3- آیا اگر آرایش، خیلی کم بوده و قابل توجه نباشد، جایز است؟

پاسخ اجمالی

1 و 2: جایز نیست و تفاوتی میان انواع وسیله­ی زینت نیست.

3: اگر عرفاً زینت محسوب می­شود، جایز نیست. [1]

[1] ـ استفتا از دفتر آیت­الله­ العظمی  خامنه­ای مد ظله العالی.

خلاصه پرسش

چه دلایل عقلی بر زنده بودن امام زمان(عج) وجود دارد؟

پرسش

چه دلایل عقلی منوط بر زنده بودن امام زمان (عج) در آخرالزمان وجود دارد؟

پاسخ اجمالی

وجود امام زمان(ع) و امامت آن حضرت از مباحث امامت خاصه است که برای اثبات آن مستقیماً نمی توان از دلیل عقلی بهره گرفت، بلکه با استخدام دلیل عقلی در امامت عامه و ضرورت وجود امام در همه زمان ها و استناد به روایات و نقل های تاریخی که در این زمان، امام را منحصر در وجود حضرت مهدی(عج) می کند، می توان به مقصود نائل آمد.

ضرورت وجود انسان معصوم و حجت الهی در همه زمانها با استناد به دلایل متعدد عقلی در امامت عامه است مثلا نبوت و امامت یک فیض معنوی از جانب خداوند است و بر اساس قاعده لطف باید چنین لطفی همیشگی باشد.

روایاتی هم که دلالت می کنند آن انسان معصوم و کامل در وجود امام زمان (عج) منحصر گشته است به حدی زیاد است که قابل انکار نیست تا جایی که بسیاری از دانشمندان نامدار اهل سنت پذیرفته و در کتاب هایشان متذکر شده اند که: مهدی موعود فرزند امام حسن عسکری(ع) است و در سامراء در سال 255 هجری متولد شده است و در پس پرده غیبت زندگی می کند و روزی به امر خداوند ظهور خواهد کرد.

پذیرش طول عمر حضرت مهدی(عج) نیز هیچ گونه استبعادی ندارد. زیرا آن حضرت با دانش خدادادی و با استفاده از روش‏های طبیعی و علمی می‏تواند برای مدتی بسیار طولانی و بدون اینکه آثار فرسودگی و پیری در او پدیدار گردد، در این دنیا زندگی کند. علاوه بر اینکه استبعادی ندارد که در عالم انسانی خداوند حجت خود را به عنوان ذخیره و پشتوانه اجرای عدالت و نفی و طرد ظلم و ظالمان، به صورت استثناء و فراتر از عوامل طبیعی و ظاهری قرار دهد .

بقیه در ادامه مطلب

خلاصه پرسش

آیا برای یک مسلمان، درخواست حکم قضایی از دادگستری آمریکا جایز است؟

پرسش

آیا جایز است که یک زن مسلمان، قضاوت های قانونی، از قبیل پشتیبانی مالی از سوی شوهرش را از دادگستری آمریکا درخواست کند؟ (با توجه به این که طلب کمک از حکومت ظالم از نظر اسلام مردود است.)

پاسخ اجمالی

پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه­ای (مدظله العالی):

اگر استیفاى حق زن موکول به رجوع به محاکم غیر شرعى باشد، مانع ندارد خصوصاً اگر ترک رجوع موجب عسر و حرج براى زن باشد.

پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

ج 5 : در صورتی که راه دیگری برای احقاق حقوقش نباشد و مجبور به مراجعه به آنها باشد اشکالی ندارد.

پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی بهجت (مدظله العالی):

اگر حق شرعی دارد و راه استفاده ی حق منحصر در آنست، مانعی ندارد.

پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (مدظله العالی):

جایز نیست، مگر اینکه احقاق حق بدون آن ممکن نباشد.

پس رجوع به محاکم قضایی در حکومت­های غیر اسلامی و ظالم و درخواست کمک از آنها جایز نیست، مگر اینکه استیفا و گرفتن حق، منوط به آن باشد و هیچ راه دیگری وجود نداشته باشد. و روشن است، گرفتن چیزی که حق فرد نیست و استحقاق آن را ندارد، حتی از طریق حکومت اسلامی و عادل، صحیح نبوده و جایز نمی­باشد.

 خلاصه پرسش

آیا نمازهای کسی که به جهت ندانستن مسئله، پس از استمنا غسل نمی کرده، صحیح است؟

پرسش

آیا نمازهای کسی که به جهت ندانستن مسئله، پس از استمنا غسل نمی کرده، صحیح است؟

پاسخ اجمالی

خیر، نمازهای او باطل است و باید نمازهایی را که با حالت جنابت به جا آورده است، قضا نماید. زیرا طهارت از حدث[1]، شرط صحت نماز است و اگر کسی این شرط را ترک کند، نمازش باطل است و فرقی نمی­کند آن را عمداً ترک کرده باشد یا سهواً و به آن عالم باشد یا جاهل.[2]

پاسخ دفاتر مراجع:

پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای «مدظله العالی»:

صحیح نیست.

دفتر حضرت آیت الله العظمی بجهت (مدظله العالی(:

نمازهایی را که بدون غسل خوانده باطل است .

دفتر حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (مدظله العالی):

نمازهایی را که بدون غسل خوانده باطل است.

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):

باید نمازهایی که بدون غسل واجب و یا مستحب معتبری خوانده قضا کند.

[1]  منظور از حدث چیزی است که وضو یا غسل را باطل می کند، مثل خواب و جنابت و.... 

 [2]تحریر الوسیلة، ج 1، ص 154: القول فی خلل الواقع فی الصلاة، مسئله­ی 1؛ عروة الوثقی، ج1، فصل فی الخلل الواقع فی الصلاة ،مسئله­ی ­5. 

خلاصه پرسش

آیا طلاقی که از طریق SMS انجام شود، صحیح است؟

پرسش

آیا طلاقی که از طریق SMS (پیام کوتاه تلفن همراه) انجام شود، صحیح است؟

پاسخ اجمالی

طلاق از نظر اسلام دارای شرایطی است:

شرایطی برای مرد که طلاق دهنده است[1]، مثل اینکه باید:

1 ـ عاقل باشد (دیوانه نباشد)

2 ـ بالغ باشد (بچه و کودک نباشد)

3 ـ با قصد و اختیار همسرش را طلاق بدهد. (از روی شوخی و اکراه و اجبار نباشد)

و همچنین شرایطی برای زن، از جمله:

1 ـ همسردائمی باشد (همسر موقت نباشد)

2 ـ از خون حیض و نفاس پاک باشد و اگر زن پاک نباشد، طلاق او صحیح نیست.

همچنین صیغه ی طلاق هم دارای شرایط زیر می­باشد:

1 ـ باید صیغه ی خاص شرعی آن باشد.

2- باید به صورت گفتاری با لفظ و کلمات باشد و با نوشتن و یا اشاره کردن، طلاق واقع نمی­شود مگر اینکه فرد گنگ و لال باشد[2].

3ـ باید در حضور دو شاهد عادل (دو مرد) بیان شود.

لذا طلاقی که با تلفن همراه و از طریق SMS صورت می­گیرد، حتی اگر از  جانب شوهر باشد، فایده­ای ندارد چرا که طلاق باید با الفاظ، به صورت گفتار، و در حضور دو شاهد عادل باشد. ضمنا حضور زن شرط نیست، زیرا طلاق از ایقاعات است؛ یعنی انشای یک طرفه[3] است که فقط توسط شوهر یا وکیل او انشا می­شود.[4]

البته بعد از اینکه طلاق با همه ی شرایط انجام شد، شوهر یا فرد دیگر می تواند آن را با هر وسیله ای ( از جمله SMS) به اطلاع زن برساند.

پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):

کفایت نمی کند.

پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (مدظله العالی):

خیر طلاق باید با شرایط خود انجام شود. بلی می توان به این وسیله خبر وقوع طلاق را به کسی داد.

پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی بجهت (مدظله العالی):

طلاق باید در حضور دو شاهد عادل با دیگر شرایط انجام شود.

[1]  از نظر اسلام، اختیار طلاق به دست مرد (شوهر) می­باشد.

[2] تحریر الوسیله، کتاب الطلاق، القول فی الصیغه، مسئله ی 3، ص765، و توضیح المسائل مراجع، ج2، ص 522، مسئله ی 25088.

[3]  بعبارت دیگر، طلاق از یک طرف ایجاد و محقق می شود.

[4]  تحریرالوسیله، کتاب الطلاق، القول فی شروطه، صص 762- 767.

آیا زنی که پنج ماه نفقه نگرفته باشد، می تواند خودش را مطلقه بداند؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، عده ی او از چه زمانی شروع می شود؟

پرسش

آیا زنی که پنج ماه نفقه نگرفته باشد، می تواند خودش را مطلقه (طلاق داده شده) بداند؟ (مثلا، در صورتی که پدری، چون خانواده ی دیگری دارد، خانواده ی اولی اش را ترک کرده و دیگر به آن اهمیت نمی دهد)، در صورت مثبت بودن پاسخ، عده ی او از چه زمانی شروع می شود، از روزی که آن مرد خانواده اش را ترک کرده و یا سه ماه پس از اینکه آن مرد زن را ترک کرده و خانواده را تنها گذاشته است؟

پاسخ اجمالی

از نظر اسلام، اختیار طلاق به دست مرد (شوهر) می­باشد[1]، بنابراین زن نمی­تواند خود را طلاق بدهد و نفقه ­ندادن مرد، چنین اختیاری را به زن نمی­دهد که خود را طلاق دهد، در نتیجه، مسئله ی نگه داشتن عده و اینکه از چه زمانی شروع می شود، مطرح نخواهد شد. البته زن می­تواند به حاکم شرع[2] مراجعه کند و مسئله ی خود (نفقه ندادن مرد، ترک کردن  خانواده و ...) را مطرح و افزون بر تقاضای نفقه، تقاضای طلاق نماید تا حاکم شرع علاوه بر الزام شوهر به پرداخت نفقه، در صورت لزوم به صورت غیابی، طلاق شرعی را اجرا نماید.

به هر حال در صورتی که شوهر، بدون عذر شرعی نفقه را ترک کند حاکم شرع می تواند زن را طلاق دهد و عده هم پس از اجرای طلاق شروع می شود.

خوشبختانه، امروزه با وجود امکانات ارتباطی از قبیل تلفن، ایمیل، پست تصویری و... زنان مسلمان، در هر جای دنیا که باشند می توانند برای حل مشکلات خود اقدام نمایند.

پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):

در صورتی که شوهر بدون عذر شرعی نفقه را ترک کند حاکم شرع می تواند او را شرعاً طلاق دهد.

عده پس از اجرای صیغه طلاق شروع می شود.

پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (مدظله العالی):

خیر باید به دادگاه رجوع کند.

عدّه از وقتی که شروع می شود که طلاق جاری شود.

پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی بجهت (مدظله العالی):

خیر، نمی تواند و باید طلاق را از شوهر درخواست کند که اگر خواست شوهر طلاق دهد.

[1] تحریرالوسیله، کتاب الطلاق، ص 763، مسائل 1، 2 و3 .

[2] مراد از حاکم شرع ، فقیه جامع االشرایط می باشد.