شیخ مفید رحمه الله می‌فرماید: «خدای متعال در آیه مباهله حكم نموده است كه علی علیه السلام جان رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌باشد، و از این حكم معلوم می‌شود كه امیرمؤمنان علی علیه السلام به بالاترین درجه فضیلت و برتری نائل شده است و با پیامبر صلی الله علیه و آله در كمال و عصمت از گناهان مشترك است.» ¹

این سخن شیخ مفید برگرفته از حدیث معروف مساوات است. اهل سنت این حدیث را از پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله نقل می‌كنند كه فرمودند: «من اراد ان ینظر الی آدم فی علمه والی نوح فی تقواه وفهمه و الی ابراهیم فی حلمه و الی یحیی بن زكریا فی زهده والی موسی فی هیبته والی عیسی فی عبادته فلینظر الی علی بن ابی طالب؛ ² هر كس می‌خواهد علم حضرت آدم و تقوا و فهم حضرت نوح و حلم حضرت ابراهیم و زهد حضرت یحیی و هیبت حضرت موسی و عبادت حضرت عیسی را ببیند، به علی بن ابی طالب بنگرد.

بر اساس این روایت، وجود امیرمؤمنان علی علیه السلام با تمام پیامبران الهی مساوی است.

علامه بزرگوار استاد محمدتقی جعفری در این زمینه می‌نویسد: «روایاتی متنوع در منابع اولیه اسلام، مخصوصا حدیث مقدس «مساوات امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام با رسولان الهی در امتیازاتی كه خداوند سبحان به آنان عطا فرموده است» ، به اضافه آیه مباهله كه علی بن ابی طالب علیه السلام در آن نفس رسول اعظم صلی الله علیه و آله منظور شده است، با كمال وضوح اثبات می‌كنند كه علی علیه السلام آن بزرگ بزرگان و آن یگانه نسخه انسان كامل - كه پس از وجود نازنین محمد مصطفی صلی الله علیه و آله نظیر او به عرصه هستی گام نگذاشته است - تجلی گاه نمونه همه امتیازات والای پیشوایان معصوم علیهم السلام می‌باشد.» ³

در یكی از گفتگوهای امام رضا علیه السلام با مامون، آمده است كه مامون از حضرت رضا علیه السلام پرسید: شما چه دلیلی بر خلافت جدتان علی بن ابی طالب بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله دارید؟! امام رضا علیه السلام فرمودند: «آیة انفسنا؛ آیه مباهله»

شخصیت شناس پرتلاش، علامه سیدعلی اصغر بروجردی، در كتاب طرائف المقال در توضیح سخن امام رضا علیه السلام می‌نویسد: بدون تردید در صحنه مباهله به غیر از اصحاب كساء هیچ كس دیگر از مسلمانان حضور نداشت و اگر به غیر از علی علیه السلام مرد با فضیلت دیگری - كه به اندازه او در نزد رسول گرامی اسلام موقعیت و منزلت والائی كسب كرده بود - وجود داشت، هیچ گاه پیامبر صلی الله علیه و آله علی علیه السلام را به جای او گزینش نمی‌كرد و یا حداقل به همراه علی علیه السلام او را نیز می‌آورد. اما آیه مباهله و شان نزول آن گواهی می‌دهد كه علی علیه السلام شایسته‌ترین و بافضیلت‌ترین فرد در میان یاران پیامبر صلی الله علیه و آله بود.

سخن رسول گرامی اسلام در روز مباهله شاهد دیگری بر این مدعاست. آن حضرت هنگام مباهله با نصارای نجران با اشاره به علی علیه السلام فرمود: «اللهم هذا نفسی وهو عندی عدل نفسی؛ ⁴ پروردگارا این [علی] جان من است و او در نزد من معادل نفس من است.»

برای همین بود كه امیرمؤمنان علی علیه السلام در اوج مظلومیت خویش در ماجرای شورای خلافت، خطاب به اهل شورا با آیه مباهله احتجاج نمود. ابن حجر هیثمی از محدثان اهل سنت كلام علی علیه السلام، خطاب به اهل شورا را چنین نقل می‌كند: «انشدكم الله هل فیكم احد جعله الله نفس النبی، وابناءه ابناءه، ونساءه نسائه، غیری؛⁵ شما را به خدا قسم می‌دهم، آیا به غیر از من در میان شما كسی  هست كه خداوند او را جان پیامبر و فرزندانش را فرزندان پیامبر و زنانش را زنان پیامبر قرار داده باشد؟!» همه یكصدا گفتند: نه؛ به غیر از تو چنین فردی را سراغ نداریم.

ابن حماد شاعر پرشور و متعهد قرن چهارم هجری در ضمن اشعاری علی علیه السلام را با آیه مباهله ستوده، می‌گوید:

سماه رب العرش نفس محمد یوم البهال وذاك ما لا یدفع ⁶

«پروردگار عرش، در روز مباهله، علی علیه السلام را جان محمد نامید و این واقعیتی انكارناپذیر است.»

پی نوشت:

1) شیخ مفید، ارشاد، ج 1، ص 170.

2)ابن عساكر، تاریخ مدینه دمشق، ج 42، ص 313؛ الریاض النضره، ج 2، ص 218؛ قوشچی، شرح تجرید، ص 338. و از منابع شیعه، فتال نیشابوری، روضه الواعظین، ص 128.

3)طرحهای آموزشی نهج البلاغه، ص 11.

4) تفسیر امام عسكری، ص 660؛ الامام علی علیه السلام ص 285.

5)الصوائق المحرقه، ص 93.

6) مناقب آل ابی طالب، ج 2، ص 1455.

منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 50.