مقاله : گردآوری توسط صادق کوچک پور / پیشکسوت تکواندو
رباط صلیبی چیست ؟
رباط متقاطع جلویی یکی از رباط‌های مهم مفصل زانو است.ازجمله عوامل مهم ثبات هر مفصل بستگی به سالم بودن ساختمان رباط آن مفصل دارد و اگر مفصلی تحرک زیادی در حالت طبیعی داشته باشد، نقش رباط یا رباط‌های آن مفصل اهمیت بیشتری می‌یابد.قدرت رباط متقاطع جلویی معادل رباط طرفی داخلی یا MCL و نصف قدرت رباط متقاطع پشتی (PCL) است.
رباط متقاطع جلویی معمولاً رباط صلیبی جلویی (قدامی) نیز خوانده‌می‌شود. این رباط ازجمله رباط‌هایی است که به هنگام فعالیت‌های شدید آسیب میبیند.در ورزشکاران حرفه‌ای پارگی رباط متقاطع جلویی شایع است و به پارگی ACL معروف است.اگر نیروی اعمال شده خیلی زیاد باشد، احتمال پارگی رباط طرفی داخلی و منیسک داخلی به همراه پارگی رباط متقاطع جلویی وجود دارد.
صلیبی قدامی چگونه آسیب میبیند؟
تقریبا نصف آسیب های لیگامان متقاطع قدامی همراه با آسیب به دیگر قسمت های زانو مثل آسیب به غضروف مفصل، منیسک و دیگر لیگامان های زانو است. آسیب این لیگامان در ۵۰ درصد موارد همراه با آسیب به منیسک، در ۳۰ درصد موارد همراه با آسیب به غضروف مفصلی و در ۳۰ درصد موارد همراه با آسیب به لیگامان های جانبی یا کلترال زانو است.
آسیب لیگامان صلیبی قدامی زانو ممکن است بصورت فقط یک کشیدگی باشد و یا ممکن است لیگامان دچار پارگی ناقص یا پارگی کامل شود. اکثر آسیب های این لیگامان بصورت پارگی کامل است. لیگامان متقاطع قدامی با مکانیسم های متفاوتی پاره میشود. تغییر ناگهانی وضعیت تنه روی زانو، ایستادن ناگهانی در حین دویدن، جهیدن و رسیدن مجدد به زمین در وضعیت نامناسب و ضربه مستقیم مثل تکل در فوتبال همگی میتوانند علل ایجاد اسیب در این لیگامان باشند. وارد شدن ضربه شدید از جلو به پایین ران میتواند موجب پارگی رباط متقاطع قدامی شود.
محل پارگی رباط ممکن است در محل اتصال آن به استخوان های ران یا درشت نی بوده و یا در وسط تاندون ایجاد شود. گاهی اوقات وقتی رباط صلیبی تحت کشش زیادی قرار میگیرد ممکن است بجای پاره شدن تکه ای از استخوان را در محل چسبیدن به ران یا درشت نی از این استخوان ها جدا کرده و پارگی خود را بدین صورت نشان دهد.
علائم بالینی پارگی رباط صلیبی قدامی :
در موقع پارگی یک صدای ناگهانی مثل پاره شدن چیزی در زانو احساس میشود و شخص ممکن است احساس کند زانویش از زیر تنه اش در میرود و ناپایدار شده است. بعد از آن درد شدید همراه با ایجاد تورم در ۲۴ ساعت اول بعد از پارگی و کاهش دامنه حرکت زانو ایجاد میشود. در بسیاری اوقات بدنبال پاره شدن رباط، خون زیادی در داخل مفصل زانو جمع میشود که به آن همارتروز Hemarthrosis میگویند.
در پارگی کامل رباط متقاطع جلویی به ویژه در ورزشکاران حرفه‌ای یک صدای پوپ ازطرف بیمار گزارش میشود.ابن صدا ی پوپ با احساسی از خالی نمودن زانو ایجاد می‌گردد.در لحظه پاره شدن درد شدید است اما پس از آن کاهش می‌یابد. چون خونریزی در مفصل (همارتروز) بعداً اتفاق می‌افتد درد ثانویه ناشی از آن وجود خواهد داشت.اما درصورت پارگی ناقص به علت وجود درد شدید، امکان ادامه فعالیت پس از آسیب غالبا وجود ندارد(برخلاف پارگی کامل).
در صورتیکه بیمار درمان مناسبی را انجام ندهد معمولا درد و تورم و محدودیت حرکتی بعد از چند هفته یا چند ماه خودبخود خوب میشود ولی به علت پاره ماندن رباط، زانو ناپایدار خواهد شد و بیمار هر چند وقت یکبار دچار پیچ خوردگی زانو شده و بدنبال آن زانو متورم و دردناک میشود.
اگر بیمار به این علائم بی توجه باشد و همچنان به ورزش ادامه دهد به علت ناپایداری زانو، دیگر بافت های زانو بخصوص منیسک ها در معرض جدی آسیب قرار میگیرند.
درجات آسیب :
به طورکلی شدت و درجات آسیب رباط صلیبی جلویی(قدامی)شامل:
سطح یک : در این سطح میزان خونریزی کم است و پارگی شدیدی رخ نداده است.
سطح دو : در این سطح پارگی شدید نیست و به طور کامل پارگی رخ نداده است اما همراه با خونریزی است.
سطح سه : در این سطح خونریزی همراه با پارگی کامل است و از حاد ترین نوع پارگی می باشد.
درمان غیر جراحی :
پارگی لیگامان متقاطع قدامی بدون انجام عمل جراحی بهبود نمیابد. با این حال در افراد مسن یا کسانی که فعالیت بدنی کمی در زندگی دارند اگر پایداری کلی زانویشان خوب باشد پزشک ممکن است تصمیم به درمان غیر جراحی بگیرد. بدین منظور بیمار باید مدتی از زانو بندهای مخصوصی استفاده کند و با استفاده از عصا مانع از وارد شدن زیاد وزن به زانو شود.
بعد از کاهش تورم زانو ،فیزیوتراپی میتواند با برگرداندن حرکات زانو به وضع طبیعی و تقویت عضلات ران کمک موثری به برگشت بیمار به فعالیت های روزمره زندگی بکند. در کسانی که پارگی ناکامل لیگامان داشته و ناپایداری در زانو ندارند، در کسانی که پارگی کامل داشته ولی علائمی از ناپایداری در زانو نداشته و ورزش پرتحرکی را دنبال نمیکنند، در کسانی که فعالیت بدنی کمی دارند و در بچه ها میتوان از درمان غیر جراحی استفاده کرد.
درمان جراحی :
هدف از درمان جراحی این ضایعه بازگرداندن پایداری به زانو است بطوری که بیمار بتواند به فعالیت های ورزشی خود برگردد. پارگی های لیگامان متقاطع قدامی با بخیه زدن ساده بهبود نمیابند. پس به درمان جراحی این پارگی ها ترمیم نمیگویند و بجای آن از لفظ بازسازی استفاده میشود. علت آنست که پزشک ارتوپد بافت دیگری را که معمولا یک لیگامان است از قسمت دیگری از بدن به ناحیه ای که لیگامان متقاطع قدامی بوده است منتقل میکند تا این بافت جایگزین بافت قبلی شده و داربستی برای ترمیم لیگامان شود. این بافت ها راگرافت مینامند.
وقتی رباط صلیبی فردی در حین ورزش به ناگهان پاره میشود ترمیم اولیه آن عملا امکانپذیر نبوده و موثر نخواهد بود. در این مواقع معمولا خون داخل زانوی فرد کشیده شده و زانو برای چند هفته در یک گچ یا بریس بیحرکت میشود تا درد و تورم اولیه فروکش کند و سپس بازسازی رباط آسیب دیده بصورت تاخیری انجام میشود.
معمولترین گرافت مورد استفاده در این جراحی استفاده از قسمتی از تاندون پاتلا (کشکک) است. این تاندون استخوان کشکک را به قسمت بالایی ساق متصل میکند. گرافت دیگر تاندون همسترینگ در قسمت پشتی ران یا تاندون کوادری سپس در بالای کشکک است. گاهی اوقات از گرافتی که از فرد فوت شده گرفته میشود برای پیوند استفاده میشود. به این نوع گرافت آلوگرافت میگویند.
آلوگرافت ها را میتوان از تاندون کشکک، آشیل، گراسیلیس، سمی تندینو و … فرد متوفی اخذ کرد. استفاده از هر کدام از این گرافت ها فواید و مضرات مخصوص به خود را دارد. شما میتوانید قبل از جراحی راجع به نوع گرافت مورد استفاده با جراح ارتوپد خود صحبت کنید.
درمان جراحی در حدود ۹۰ درصد موارد موفقیت آمیز است. بهبودی حدود شش ماه طول میکشد پس گذشت تقریبی این زمان برای بازگشت ورزشکار به ورزش مورد نیاز است. جراحی بازسازی لیگامان متقاطع قدامی امروزه بیشتر با استفاده از آرتروسکوپ انجام میشود. جراحی ارتروسکوپی اجازه میدهد تا بیمار درد کمتری بعد از جراحی داشته باشد، زودتر از بیمارستان مرخص شود و طول زمان بازپروری کمتر شود.
معمولا عمل جراحی پارگی لیگامان متقاطع قدامی بلافاصله بعد از آسیب انجام نمیشود مگر اینکه این پارگی همراه با پارگی دیگر لیگامان های زانو باشد. تاخیر در بازسازی زمان کافی را در اختیار میگذارد تا تورم زانو کم شده و حرکات زانو با انجام فیریوتراپی به حد اولیه خود برگردد. انجام جراحی زودرس ممکن است موجب تشکیل چسبندگی داخل مفصلی و محدودیت حرکتی شود.
راه های پیشگیری:
گرم کردن و حرکات کششی قبل از تمرین ، تقویت عضلات همسترینگ ، افزایش تدریجی تمرینات سرعتی و قدرتی در برنامه های آماده سازی ( علت آسیب دیدگی های رباط صلیبی در تمرینات پیش از آغاز فصل در بعضی از باشگاه های ما عدم توجه به این نکته است ) ، استفاده از کفش مناسب ، تلفیق تمرینات قدرتی با حرکات تعادلی و آموزش با پای برهنه ( از آن جا که تقویت اعصاب منتقل کننده ی حس عمقی جلوی آسیب دیدگی را می گیرد ، تمرینات با پای برهنه می تواند این اعصاب را تقویت کند ، آن گونه که کریستف دام در لورکوزن بازیکنان را با پای برهنه مجبور به راه رفتن بر روی خرده شیشه می کرد بیش از تقویت تمرکز بر فایده ی جسمی چنین تمریناتی در جلوگیری از آسیب دیدگی تاکید دارد) .
»
