| مهره‌شکاف | |
|---|---|
 |
|
| آی‌سی‌دی-۱۰ | Q05, Q76.0 |
| آی‌سی‌دی-۹ | 741, 756.17 |
| اُمیم | 182940 |
| دادگان بیماری‌ها | 12306 |
| ای‌مدیسین | orthoped/557 |
| پیشنت پلاس | مهره‌شکاف |
| سمپ | C10.500.680.800 |
شکاف مادرزاد مهره‌ها به‌صورت آشکار یا پنهان را مُهره‌شِکاف[۱] یا اسپینا بیفیدا (به انگلیسی: Spina bifida) می‌گویند. کمر باز یا بیرون‌زدگی نخاع دیگر نام‌ها برای این عارضه هستند.
مهره‌شکاف نقص مادرزادی لوله عصبی/نخاع و بیرون‌زدگی نخاع از حفره باز (بسته نشده) در ستون فقرات است. این نقص مادرزادی لوله عصبی با درجات صدماتی کاملاً متفاوت شکل می‌گیرد و می‌تواند کم و بیش بدون اثر بروی تکامل بچه بوده یا که عامل فلج او گردد. زمان ایجاد این نقص در جنین بین روزهای ۲۲ تا ۲۸ام بارداری است یعنی دورانی که لوله حامل عصب نخاع در جنین شکل می‌گیرد. کمر باز می‌تواند منجر به بی اختیاری ادرار و مدفوع شود و در حدود ۳۰٪ از این نوزادان دچار عقب ماندگی ذهنی کم تا شدید می‌شوند.
محتویات
عوامل موثر در ایجاد آن
ژنتیکی (سابقه نقص لوله عصبی در نسل‌های قبل)، مصرف والپروئیک اسید و کاربامازپین در سه ماههٔ اول بارداری، رژیم غذایی غلط، دیابت، تب شدید در اوایل بارداری، استفاده از وان آب داغ در اوایل بارداری.
انواع
- مهره‌شکاف آشکار (spina bifida manifesta, spina bifida aperta) مهره‌شکافی که از روی سطح خارجی بدن قابل تشخیص است و شامل همهٔ انواع مهره‌شکاف‌های کیسه‌ای و شمار اندکی از انواع مهره‌شکاف‌های پنهان نیز می‌شود.
- مهره‌شکاف پنهان (spina bifida occulta): مهره‌شکافی که آسیب‌های آن درون ستون مهره‌ها باقی می‌ماند و از روی سطح خارجی بدن قابل تشخیص نیست
- مهره‌شکاف پسین (spina bifida posterior) مهره‌شکافی که در آن بیرون‌زدگی به سمت پسین ستون مهره‌ها رخ دهد
- مهره‌شکاف پیشین (spina bifida anterior) مهره‌شکافی که در آن بیرون‌زدگی به سمت پیشین ستون مهره‌ها رخ دهد و اغلب با رشد ناقص احشا شکمی و صدری همراه است
- مهره‌شکاف کیسه‌ای (spina bifida cystica) مهره‌شکافی که در آن بیرون‌زدگی کیسه‌مانندی شکل می‌گیرد.
تشخیص
ارزیابی آلفا فیتوپروتئین آزمون غربالگری موثری برای نقایص عصبی است این آزمون در هفته‌های ۱۶ تا ۱۸ بارداری انجام می‌شود در صورت مثبت شدن آزمون غربالگری MSAFP باید سونوگرافی تخصصی جهت رد دیگر ناهنجاری‌ها ی جنین بعمل آورد .آمنیوسنتز نیز در صورت بالا بودن MSAFP بایدانجام شود.
درمان
این نقص جنین را امروزه می‌توان پس از تشخیص با عمل جراحی در روی جنین در شکم مادر برطرف کرد. در غیر اینصورت می‌بایستی عمل جراحی به دلایل بهداشتی و خطر از کار افتادن کلیه‌ها فوراً پس از تولد انجام بگیرد.
پیشگیری
نقایص مادرزادی لوله عصبی مثل «آنانسفالی» (فقدان مغز) و کمر باز با مصرف اسید فولیک کاهش می‌یابند. اسید فولیک یا فولات بطور طبیعی در غذاهایی مثل جگر (مقدار زیاد آن بخاطر سموم ذخیره شده در جگر برای دوران بارداری تجویز نمی‌شود)، سبزی‌ها با برگ سبز تیره (اسفناج)، شلغم، کلم، گل کلم، مارچوبه، مرکبات، لوبیا خال‌خالی، لوبیا چشم بلبلی سفید و انواع نخودها یافت می‌شود. اسید فولیک ویتامینی قابل حل در آب، در برابر اکسیژن، گرما و نور بسیار حساس است. به این دلیل در بیشتر موارد تا حد پنجاه درصد آن ضمن آماده کردن غذا (شستن / طبخ) از بین می‌رود. آشپزی اصیل ایرانی (پخت چندین ساعته غذاها) تا ۹۰٪ اسید فولیک را نابود می‌کند. به همین خاطر بهتر است مواد یاد شده در بالا خام یا تفت داده شده مصرف شوند.
منابع
- برابر فرهنگستان زبان.
- ویکی‌پدیای انگلیسی و آلمانی
- واژه‌های مصوّب فرهنگستان تا پایان سال ۱۳۸۹ (مجموع هشت دفتر فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان)
