هپاتیت ب
تصویر الکترونی از ویروس هپاتیت ب
آی‌سی‌دی-۱۰	B16, B18.0-B18.1
آی‌سی‌دی-۹	070.2-070.3
اُمیم	610424
دادگان بیماری‌ها	۵۷۶۵
مدلاین پلاس	000279
ای‌مدیسین	med/992 ped/978
پیشنت پلاس	هپاتیت ب
سمپ	D006509

هپاتیت B یا هپاتیت ب (به انگلیسی: Hepatitis B) نوعی بیماری ویروسی در انسان‌هاست که به کبد بیشترین آسیب را می‌زند. ویروس این بیماری یکی از جدی‌ترین انواع هپاتیت را سبب می‌شود.

محتویات

ویروس هپاتیت ب

این ویروس عامل مولد هپاتیت ب است و جزء ویروس‌های کبدی دارای DNA طبقه‌بندی می‌شود. HBV از خانواده Hepadenaviridae می‌باشد. بافت هدف این بیماری و میزبان آن محدود و فقط در کبد، گاهی پانکراس و کلیه انسان و میمون را نیز آلوده می‌کند. این ویروس کوچک، دارای پوشش، دارای DNA دو رشته و حلقوی که قسمتی از آن تک رشته‌ای است ودارای آنزیم ریورز ترانس کرپیتاز (RTase) است که این آنزیم چسبیده به ژنوم ویروس است و دارای فعالیت ریبونوکلئاز است.

این ویروس دارای ۳ نوع آنتی ژن مهم به نامهای آنتی ژن سطحی، آنتی ژن مرکزی و یک آنتی ژن دیگر است. آنتی ژن سطحی که آنتی ژن استرالیا نامیده می‌شود (بعلت اینکه اولین بار در سرم یک فرد بومی استرالیل که در ظاهر سالم شناسایی شد). از نظر شکل ظاهری دارای دو فرم است: ۱- شکل کروی که فراوانترین نوع این خانواده است. ۲- شکل لوله‌ای یا رشته‌ای. این آنتی ژن در PH کمتر از ۴ به مدت ۶ ساعت پایدار می‌ماند؛ ولی در این PHعفونت زایی هپاتیت B از بین می‌رود. این ویروس به علت داشتن غشا در برابر اتر مقاوم است، PH پایین، حرارت متوسط، یخ زدن و اشعه ماورا بنفش پایدار می‌ماند. DNA ویروس تمایل زیادی برای ادغام شدن با DNA سلول میزبان دارد. نسخه برداری ویروس توسط عوامل نسخه بردار سلول میزبان کنترل می‌شود.

پوشش ویروس هپاتیت B شامل سه پلی پپتید بصورت همپوشان است که پروتئین‌های اصلی Small (S)، Middle (M) و Large (L) را بوجود می‌آورد و به ترتیب توسط سکانسهای ژنی S، Pre-S1 و Pre-S2 کدگذاری می‌شوند. پلی پپتید s دارای وزن مولکولی ۲۴ کیلو دالتون و۲۲۶ اسیدآمینه، توسط ناحیه S ژن سطحی ویروس کد گذاری می‌شود و به نام پروتئین اصلی (Major)خوانده می‌شود؛ که شامل دترمینانت‌های ساب تایپیک متداول، (a) و (d/y , w/r) می‌باشد. بر اساس متغیرهای سرولوژیکی بیوشیمیایی و ژنتیکی مشاهده شده در HBsAg جداشده از سویه‌های مختلف HBV، این ویروس به ژنوتایپ‌ها و سروتایپ‌های مختلفی طبقه‌بندی شده است.

این ویروس دارای چندین ساب تایپ اصلی به نامهای ayr, ayw, adr, adw می‌باشد؛ که شاخص آنتی ژنیکی a در همگی مشترک است و از نظر اپیدمیولوژی در جهت تعیین شیوع عفونت اهمیت ویژه‌ای دارد. همچنین دو شاخص آنتی ژنیکی دیگر مثل “r” یا “w” و “y” یا “d” را نیز شامل می‌گردند. در افرادی که به عفونت HBV آلوده شده‌اند پاسخ ایمنی علیه شاخص a ایجاد می‌شود. . آنتی بادی ایجاد شده علیه شاخص a در مقابل همه ساب تایپ‌های متداول HBV ایمنی می‌دهد.

علاوه بر چهار ساب تایپ اصلی ساب تایپ‌های غیرمعمول HBV نظیر aywr, adwr, adyr, adywr نیز گزارش شده‌اند. ساب تایپ ayw بیشتر در نواحی مدیترانه، خاورمیانه، هند شایع می‌باشد. ساب تایپ adw در شمال غربی اروپا و آمریکا مشاهده شده است. وساب تایپ‌های دارای شاخص r اکثراً در خاور دور دیده شده است. سروتایپ‌های HBV در تشخیص و بررسی‌های اپیدمیولوژیک حائز اهمیت است.

علایم

علایم و نشانه‌های هپاتیت ب مهمولا ۳ ماه بعد از آلوده شدن به ویروس HBV ظاهر می‌شوند و می‌توانند طیف گسترده‌ای از علایم را شامل شود،^[۱] علایم عفونت هپاتیت ب می‌تواند شامل:

1. درد شکم
2. ادرار تیره^[۱]
3. تب
4. درد مفاصل و ماهیچه‌ها
5. حالت تهوع و استفراغ
6. زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها^[۱]
7. خستگی و ضعف

نحوه انتقال

دلیل ابتلا به بیماری هپاتیت ب، ویروس این بیماری بنام HBV یا ویروس هپاتیت ب است. دلایل معمول انتقال هپاتیت ب به بدن افراد شامل:

۱)تماس جنسی، درصورتیکه شما رابطه جنسی محافظت نشده با فرد مبتلا به این بیماری داشته باشید که خون، بزاق، منی و یا ترشحات واژنی‌اش وارد بدن شما شود، ممکن است شما مبتلا شوید.

۲)استفاده از سوزن مشترک، ویروس هپاتیت ب براحتی از طریق سوزن و سرنگ آلوده به خون فرد مبتلا منتقل می‌شود. این راه شامل تیغ اصلاح و لوازم دندانپزشکی غیر استریل نیز می‌شود.

۳)انتقال از مادر به فرزند، زنان باردار مبتلا به این بیماری می‌توانند ویروس را به بدن فرزند خود منتقل نمایند.

۴)انتقال از راه تزریق خون وفراورده‌های خونی بیمار مبتلا به فرد سالم. امروزه چون قبل از انتقال خون، سالم بودن خون اهداشده از نظر ویروس هپاتیت بررسی می‌شود احتمالابتلا از این طریق بسیار کاهش یافته است ولی درگذشته بیماران بخصوص بیماران هموفیل که نیاز به تزریق خون مکرر داشتند اغلب از این راه مبتلا به هپاتیت می‌شدند.

5-احتمال انتقال این بیماری از طریق استنشاق سرم افرادی که خیلی آلوده هستند وجود دارد.

بیماریزایی

از طریق مایعات بدن، خون، مقاربت جنسی ودر ماههای آخر حاملگی از مادر به جنین منتقل می‌شود و ابتلا به این بیماری هیچ ارتباطی به سن، فصل و جنس ندارد. دارای دوره کمون متوسط سه‌ماهه است. در ۵ تا ۱۰ در صد مبتلایان تبدیل به حالت مزمن می‌شود و گاهی منجر به سرطان کبد می‌شود. این ویروس ۳ روز پس از ورود به سلولهای کبدی شروع به تکثیر می‌نماید؛ اما علایم بالینی بعلت نا معلومی حدود ۴۵ روز بعد ظاهر می‌شود که بستگی به راه ورود مقدار ویروس و وضعیت فرد مبتلا دارد. علایم بالینی شامل تهوع، استفراغ، بی اشتهایی شدید می‌باشد که به دنبال آن یرقان ظاهر می‌شود (گرچه هپاتیت بدون یرقان نیز شایع است). حدود ۸۵ در صد بیماران کاملاً بهبود حاصل پیدا می‌کند. مرگ و میر بین ۷/۲- ۶/۰ درصد است که بسته به سن و شرایط متغیر است. حدود ۱۰ تا ۵ در صد افراد به هپاتیت مزمن می‌شوند که این مبتلایان منبع اصلی انتشار ویروس در جامعه هستند. در اکثر موارد ژنوم ویروس ادغام شده در ژنوم سلولهای سرطانی دیده می‌شود. درمان اختصاصی برای هپاتیت B وجود ندارد. درمان بیشتر جنبه علامتی و حفاظتی دارد. انترفرون آلفا ممکن است برای هپاتیت مزمن موثر باشد. این ویروس انتشار جهانی دارد. حاملین ویزوس در جهان حدود ۲۰۰ میلیون نفر هستند که یک میلیون آنها در امریکا زندگی می‌کنند. افراد در معرض خطر شامل شاغلین، در مراکزبهداشتی و درمانی، کارکنان آزمایشگاهها، کارکنان بانک خون، افراد ساکن در مناطق آندمیک (چین، آفریقا …………..) نوزادان متولدشده از مادر مبتلا، معتادین تزریقی و افراد دارای هموفیلی و دریافت کنندگان خون و محصولات آن. بیشترین موارد آلودگی به این ویروس در کشورهای عقب مانده است بطوریکه ۵ درصد نوزادان در هنگام متولد شدن و شیردادن مبتلا می‌شوند.

پیشگیری

روشهای پیشگیری و کنترل وجود دارند که عبارتند از: ۱- انجام واکسیناسیون ۲- کنترل و جدا کردن خونهای آلوده ۳- تزریق ایمنوگلوبین به نوزدان که از مادر مبتلا متولد شده و افرادی که با بیماران تماس داشته ۴- عدم مصرف خون کسانی که هرگونه ناراحتی کبدی دارند ۵- استفاده از وسایل مانند دستکش هنگام معاینه بیمار و …….. ۶- حذف سریع وسایل آلوده وضدعفونی وسایل مورد استفاده ۷- اجتناب از رفتارهای اجتماعی پر خطر وخطرساز که انتشار ویروس را تسهیل می‌کند

در ایران

بنا بر گفته رئیس شبکه هپاتیت کشور در سال ۱۳۹۳، یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در ایران به این بیماری مبتلا هستند و ناقل آن به حساب می‌آیند. از سال ۱۳۷۳ و با انجام واکسیناسیون نوزادان و افراد پرخطر میزان بروز هپاتیت B رو به کاهش است و هپاتیت B در جمعیت زیر ۲۰ سال کشور بسیار نادر می‌باشد.^[۲]

جستارهای وابسته

هپاتیت

منابع