مرتبط با:همت و کار مضاعف در وقف و امور خیریه
اعتقاد به آخرت و جهان پس از مرگ يکي از اصول مهم مکاتب توحيدي را تشکيل
ميدهد و آماده شدن انسان در اين دنيا براي سفر به عالم باقي و ايجاد آرامش
روح در عالم معنوي با انجام دادن کارهاي نيک در اين دنيا براي روز آخرت،
مهمترين بخش انديشه و کوشش انسانهاي موحّد و خداترس را به خود مشغول
ميدارد، در چنين موقعيتي برنامه «وقف» اموال يا ابنيه نقش مهم خود را در
راه برآورده شدن هدف يکتاپرستان و معتقدان به عالم باقي ايفا ميکند.
با
نزول کتاب مقدس تورات و شکلگيري و رسميّت يافتن آيين يهود به پيامبري يکي
از شخصيتهاي بزرگوار و فداکار عالم بشريت، يعني حضرت موسي (ع) هدف از
زندگي که همانا «تکامل روح و تقرب به ذات اقدس الهي است» مشخص شد و راههاي
گوناگوني براي رسيدن به اين مقصود براي آنان روشن گشت و موضوع وقف که در
زبان عبري از آن با واژه (مقدس براي حدـ اوند) ياد ميشود، يکي از راههاي
مهم براي آمرزش در روز آخرت و از موارد حائز اهميت در بين پيروان اين مکتب
شناخته شد. يهوديان عقيده دارند که با وقف کردن دارايي خود در راه حدـ ا،
دارايي مادي خويش را به دارايي معنوي تبديل ميکنند و اين سرمايه روحاني
يکي از راههايي است که ميتواند پشتوانهاي براي انسان
-اين مقاله به
قلم جمعي از پژوهشگران جامعه کليميان اصفهان نوشته شده و در پارهاي از
موارد ـ مثل کلمه خداوند ـ رسمالخط مقاله حفظ شده است.
در جهان آخرت
باشد و او را نزد حدـ ا سرافراز نمايد و از عذاب دوزخ رهايي بخشد انسان را
به آمرزش ابدي برساند.
اگر بخواهيم بر ابنيه مقدسي که در اصفهان توسط
افراد خيّر يهودي ايجاد شده است، مروري کنيم متوجه ميشويم که اين آثار به
دو دسته کلي تقسيم ميشوند:
دسته اول: آثاري است که شخص بهطور خصوصي در
ايجاد آن دخالت داشته و با همت شخصي خود، آن را به وجود آورده است؛ بهطور
مثال کنيساي «کتر داويد» واقع در فلکه فلسطين، از مکانهاي مقدسي است که
بنيانگذار آن شخصي خيّر و نيکوکار به نام «اسحاق ساسون» بوده است، که لوح
يادبودي نيز از ايشان در ديوار اين کنيسا موجود است متن لوح نصب شده بر
کتيبه مرمرين اين کتيبه که به دو زبان عبري و فارسي نوشته و حک شده اين
چنين است:
«نام نيکـو گـر بمانـد ز آدمـي
به کزو ماند سراي زرنگار
به
رسم يادبود و تجليل از مرحوم حاج اسحق ساسون رادمرد خيّر و نيکوکار جامعه
ايسرائل اصفهان اهداکننده زمين و بنيانگذار کنيساي کِتِر داويد تاريخ 1323
شمسي.»
همچنين کنيساي «مُلا نيسان» در محله جهانباره، به همت يکي از
روحانيون خيرخواه و نوعدوست به نام ملا نيسان بنا شده است که تابلويي از
اين دانشمند نيکوکار همراه با تاريخچه مختصري از ساخت اين مکان مقدس در محل
اين کنيسا موجود است.
دسته دوم: ابنيه مقدسي است که به همّت جماعت
ايجاد شدهاند و در حقيقت با جمعآوري کمکهاي مالي از قشرهاي مردم ـ
بهطوري که هر کس بنا به استطاعت مالي خويش در اين راه خير قدم برداشته ـ
ساخته شدهاند. از بارزترين اين آثار ميتوان به کنيساي بزرگ و دو کنيساي
ديگر در مجاورت آن اشاره کرد که در محله جهانباره واقع شدهاند (1) و
همچنين مدارس قديم اتحاد که مخارج بناهاي اين مدارس با کمک يهوديان اصفهان
فراهم شده است و توسط مؤسسه آليانس جهاني (2) اداره ميگرديد. علاوه بر
موارد گفتهشده مورد ديگري که به عنوان وقف در ميان کليميان مرسوم است،
اهداي متعلقات و وسايل لازمِ امکنه مقدس است؛ مثلاً تورات دستنويس بر روي
پوست حيوان حلالگوشت؛ کتاب نمازهاي روزانه به نام «صيدور(3)» و ساير کتب
مقدّسه توسط افراد خيّر و نيکوکار تهيه ميگردد و معمولاً بر روي اين کتب
موقوفه متوني به زبان عبري يا فارسي که نام وقفکننده و علت وقف ـ معمولاً
درخواست آرامش روح براي فرد متوفي و يا امثال آن ـ ذکر ميگردد. از جمله
اين موارد به کتاب مقدسي با نام «طومار استر» ميتوان اشاره نمود.
در
پشت اين طومار متني درباره «وقف» نوشته شده و براي شخص اهداکننده آن طلب
آمرزش شده است (4)
در ديباچه اين طومار با خط عبري با اشاره به وقفي
بودن طومار آمده است: «اين طومار مقدس در سال 5693 عبري، مطابق با
1311هـ.ش، توسط يهودا فرزند يوسف جهت شادي روح و روان پدرش مرحوم يوسف
شموئل، فرزند مرحوم شمعون، وقف کنيسا شد» همچنين توراتي وقفي در کنيسه
کِتِر داويد به صورت طومار وجود دارد که در محفظهاي بسيار شکيل و زيبا
نگهداري ميشود. بر لبه دريچه محفظه اين تورات دو پلاک فلزي، که روي آن
عبارت وقف حک شده، نصب گرديده است ترجمه متن عبارت وقفنامه که به خط عبري
است اينچنين است: «اين تورات مقدس توسط اسحاق، فرزند موسي، در سال 5661
عبري، برابر با 1279هـ.ش، براي شادي ارواح تمام اعضاي خانوادهاش وقف شد.»
آنچه
موضوع وقف را تحت تأثير قرار ميدهد و نتايج آن براي روز آخرت بسيار مهم
تلقي شده است، موضوع آموزش است؛ بخصوص آموزش تورات مقدس. در دين حضرت موسي
کليماللّه تعليم و تربيت از مهمترين وظائف بشري اعلام شده است، بهطوري
که حضرت داود (ع) ميگويد: من بنده آنم که کلمهاي به من بياموزاند. در
زماني که جهل و بيسوادي زمين را فرا گرفته بود يهوديان همگي قادر به
خواندن تورات مقدس بودند. تکليف هر فرد يهودي است که در روز شبات (شنبه)
تورات مقدس را علاوه بر روزهاي ديگر مطالعه کند و به فرزندانش تعليم دهد،
در حالي که هر کار ديگري در روز شبات (شنبه) ممنوع است. بدينترتيب فقهاي
بزرگ يهود، فروش اموال وقفي و به کار بردن وجوه آن را در راه تعليم و تربيت
مجاز دانسته و در اين مورد دارالشرع وقت جامعه يهود ميتواند حکم به فروش
اموال و داراييهاي وقفشده بدهد و مبالغ بهدستآمده را فقط در راه ترويج
دانش تورات هزينه نمايد.
در خاتمه گفتني است که حفظ و نگهداري موقوفات و
کلاً تمام ابنيه و آثاري که در راه تقرّب به پروردگار يکتا از آنها
استفاده ميگردد، وظيفه مهمّي است بر عهده حق باوران و حد ـ اجويان. باشد
که در راه صيانت از اين اماکن و اموال مقدس هرچه بيشتر کوشا باشيم.
پي نوشت :
1-يهوديان اصفهان،
بيست کنيسه دارند که در محلات شهر به شرح زير واقع شدهاند:
محله دردشت
(دو کنيسه)؛ محله گلبار يا گلبهار (يک کنيسه)؛ محله جوباره، يعني
قديميترين ناحيه يهودينشين اصفهان (شانزده کنيسه)؛ در يکي از ميدانهاي
جديد شهر (يک کنيسه نوساز)؛ کنيسههاي يهوديان اصفهان به نام بانيان آنهاست
و قديميترين آنها در جوباره کنيسه (عمو شعيا) ميباشد.
2-مؤسسه آليانس
يک مؤسسه خيريه جهاني است که در تمام کشورهاي جهان مخصوصا کشورهاي جهان
سوم، که نيازمند تعليم و تربيت رايگاناند، شعبي تأسيس کرده است. مدارس
اتحاد اصفهان يکي از آن مدارس است. مرکز اين مؤسسه خيريه جهاني در فرانسه
است.
3-پيروان حضرت موسي کليماللّه در هر روز موظف به برگزاري سه نماز
يعني: نماز شَحَريت (نماز صبحگاهي)، نماز مينحا (نماز بعدازظهر) و نماز
عَرْويت (نماز شب) ميباشند و در روزهاي شنبه و اعياد مختلف نماز ديگري
اضافه بر نمازهاي ذکرشده به نام نماز موصاف (فوقالعاده) بعد از نماز شحريت
(نماز صبحگاهي) خوانده ميشود. در واقع نمازهاي روزانه در کتابي به نام
سيدور (= صيدور) جمعآوري و نگاشته شده است که افراد براي اجراي فريضه مهم
نماز از اين کتاب استفاده مينمايند. علاوه بــر ايــن قابــل ذکـر است چون
متون نماز در اعياد و ايام ياد بود و روزهها تا حدودي با هم تفاوت دارند،
براي هر کدام از اعياد و ايام يادبود و روزهها سيدورهاي خاصي وجود دارند،
اما مهمترين سيدور که در حقيقت در اکثر اوقات سال از آن استفاده ميشود،
سيدوري است که نماز روزهاي معمولي و روز شنبه در آن درج شده است.
4-اين
طومار (= مقيلا) هماکنون به کنيساي کتر داويد تعلق دارد. متن اين مقيلا در
شب و صبح عيد پوريم، که روز احسان و جشن و نيکوکاري در بين يهوديان و
مطابق با چهاردهم ماه ادار (به تاريخ عبري) است بهدقت خوانده ميشود.
همچنين 3 دعاي ديگر و يک دعا پس از خاتمه آن قرائت ميشود.
نویسندگان :