سال ها از زماني که زکرياي رازي، دانشمند
ايراني، بنيان علم داروسازي
را با تلفيق دو علم شيمي و پزشکي، گذاشت مي گذرد، اما
متأسفانه مصرف خودسرانه
داروهاي با بنيان شيمي، روز به روز در جوامع مختلف خصوصاً
کشورهاي
جهان سوم، به خصوص ايران ابعاد وسيع تري به خود مي گيرد
.
به گزارش سرويس
بهداشت و درمان خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) منطقه فارس،
آن
زمان شايد
اين حکيم ايراني حتي گمان نمي کرد که روزي عوارض داروهايي که به
شيوه بنيان گذاري
شده او توليد مي شود، به خطري بزرگ براي جوامع بشري تبديل شود
.
آنچه که امروز تحت عنوان داروهاي مختلف با
هدف درمان بيماري ها در
داروخانه ها وجود دارد، در واقع سمومي است که در شرايط خاص
و به
تشخيص طبيب اثرات مثبت آن بر جنبههاي منفي پيشي گرفته و علي رغم بر جا گذاشتن
تأثيراتي
مخرب، مي تواند جان بيماري را نجات دهد
.
اين موضوع يک موضوع عام بوده و تمام
داروهايي که با پايه علم
شيمي تهيه مي شوند را بدون استثنا شامل مي شود. به طوري که
سالانه
شاهد خارج شدن تعدادي از داروها از ليست نسخه هاي تجويزي پزشکان به دليل
عوارض
شديد و زيانبار آنها هستيم
.
همه به ياد داريم که زماني آکسار (آسپرين
)
يکي از مهم ترين مسکن هاي خوراکي و
ديپرون از مهم ترين و کاربردي ترين مسکن هاي
تزريقي بودند، اما اکنون
کدام طبيب را سراغ داريد که در ده ساله اخير يکي از اين دو
مسکن
را براي تسکين درد تجويز کرده باشد يا تجويز کند. (مگر آسپرين تحت عنوان
A.S.A
با فرمول جديد و در شرايط
خاص، آن هم نه به عنوان مسکن
)
به گفته دكتر محمد هادي ايمانيه، رئيس
دانشگاه علوم پزشکي شيراز،
علم پزشکي هر 20 ماه يکبار حداقل دو برابر مي شود
بنابراين پزشکان و
داروسازان و همين طور فعالان بخش پيراپزشکي نيازمند دوره هاي
بازآموزي
مداوم هستند
.
به گزارش ايسنا، اين تغييرات در سطح و حجم
آموخته هاي پزشکي در بخش
مهمي مشمول دنياي داروسازان شده و همه ساله شاهد تغييرات
وسيعي در داروها هستيم
.
ايمانيه با تأکيد بر اينکه اصلاح مصرف
دارو يکي از مهمترين ارکان
اصلاح الگوي مصرف در حوزه سلامت است، گفت: آموزش در خصوص
مصرف درست دارو و جلوگيري
از مصرف خودسرانه، بسيار مهم است
.
وي از پزشکان خواست که توضيحات بيشتري در
خصوص دارو به بيماران بدهند
و وقت بيشتري را به آگاه سازي بيماران اختصاص دهند
.
اين در حالي است که يک پزشک در ساعتهاي
محدود تعداد زيادي بيمار را
ويزيت مي کند، اين تعداد در بعضي موارد آن قدر زياد است
که پزشک حتي نمي تواند
معاينه کاملي از بيمار انجام دهد. به عنوان مثال يک متخصص
مشهور
پوست روزانه بين (فقط عصرها) 35 تا 50 بيمار را در مطب خود ويزيت مي کند،
بيماراني
که براي رفع جوش و آکنه و دُمل و ديگر بيماري هاي پوستي نيازمند مصرف طيف
وسيعي
از داروها با عوارض گسترده و عميق از گروه کرتون تا آنتي بيوتيک هاي بسيار
قوي و
ديگر داروهاي تخصصي هستند. داروهاي که بعضاً يکي از عوارض اوليه آنها عقيم
شدن
مصرف کننده است
.
رييس دانشگاه علومپزشكي شيراز در اشاره به
وجه ديگري از مسأله بسيار
مهم و کثيرالوجه مصرف خودسرانه و بالا دارو، به موضوع
توليد کنندگان پرداخت و
تصريح کرد: شرکت ها و کارخانه هاي توليد دارو پس از ترويج
الگوي
مصرف منطقي، مي توانند منافع خود را از طريق توسعه صادرات و توسعه مناطق عرضه
محصولات
تأمين کنند. هرچند برداشت از اين وجه کلام اين است که برخي توليد کنندگان
اگر از
اصلاح الگوي مصرف ناراحت نباشند، به حتم خشنود هم نخواهند بود
!
رئيس دانشگاه علوم پزشکي شيراز در ميان
راهکار براي رفع اين معضل
بر لزوم ترويج داروهاي با عوارض کمتر تأکيد و از پزشکان و
داروسازان
و فعالان اين بخش مي خواهد در اصلاح الگوي مصرف و تغيير رفتار بيماراني
که از
نسخ چندين دارويي خشنود مي شوند به طور جدي کمک کنند
.
وي البته با اشاره به برگزاري جشنواره ملي
کودک و مصرف منطقي دارو در
شيراز گفت: توجه خانواده به خواسته هاي کودک و آموزش
پذيري مناسب اين گروه يکي
از علت هاي برگزاري اين جشنواره است
.
ايمانيه همچنين گفت: ساخت و نمايش فيلم و
تئاتر، انتشار كتاب، تنظيم
گزارش و مقاله در روزنامه ها مي تواند بر فرهنگ عمومي و
حتي نگرش فعالان حوزه
بهداشت و درمان از جمله پزشكان تاثير گذار باشد به گونه اي كه
به
اصلاح فرهنگ زياده خواهي دارو منجر شود
.
رييس دانشگاه علوم پزشكي شيراز رسانه ها
را اصلي ترين نقطه اتكاي
حوزه سلامت در فرهنگ سازي افكار عمومي ذكر و اظهار
اميدواري كرد با همكاري
مناسب دانشگاه و ساير بخشهاي مرتبط بتوان الگوي مصرف دارو
را
منطقي كرد
.
دبير جشنواره كودك و مصرف منطقي دارو و
معاون غذا و داروي دانشگاه
علوم پزشكي شيراز نيز گفت: دارو علاوه بر اثرات شفابخش
همواره با عوارضي نيز همراه
است
.
دكتر هاشم منتصري افزود : بر اساس
تحقيقاتي كه در برخي كشورها
انجام شده است عوارض ناشي از مصرف داروهايي كه در گذشته
مصرف شده دليل بستري شدن 28
درصد از بيماران در بيمارستان است
.
وي گفت: اين در حاليست كه استفاده از
اقلام دارويي و همچنين
تداخل دارويي در كشور ما بيشتر است
.
منتصري ادامه داد: بر اساس بررسي هاي
انجام شده آمار تجويز دارو
توسط پزشكان استان فارس 21/3 قلم در هر نسخه است
.
وي گفت: ميزان تداخل دارويي در نسخه هاي
متخصصان استان فارس 5/1 در
هر هزار نسخه و در استان فارس در نسخه هاي پزشكان عمومي
به 2/3 در هر هزار نسخه مي
رسد
.
منتصري با يادآوري اينکه اين تداخل ها که
از نوع درجه يك هستند به
احتمال زياد منجر به بستري شدن بيمار مي شود، تاكيد كرد
:
دقت بيشتر براي جلوگيري از تداخل
دارويي به ويژه براي كودكان ضروري است زيرا در
صورت تجويز غيرمنطقي دارو و
تداخل داروهاي مصرفي، كودك دچار عوارضي مي شود كه گاهي
تا آخر عمر مي تواند ادامه
داشته باشد
.
وي گفت : آشنايي كودكان بامصرف منطقي دارو
از جمله موارديست كه مي
تواند دركاهش اين عوارض موثر باشد
.
منتصري همچنين از تدوين برنامه استراتژيك
سال هاي آينده در پايان
جشنواره كودك و مصرف منطقي دارو خبر داد
.
به گزارش ايسنا، مصرف خودسرانه دارو نه
تنها فرد مصرف کننده را در
معرض خطر مستقيم عوارض خطرناک داروي مصرف شده قرار مي
دهد، بلکه به واسطه تداخل
تأثيرات داروها، افرادي که مصرف کننده چند دارو هستند
بايد منتظر تشديد عوارض نيز
باشند
.
از طرفي اثرات سمي برخي داروها از طرق
مختلف ديگران را نيز تهديد
مي کند. به عنوان مثال مادري که حامله است يا کودک
شيرخوار دارد بايد بداند هر
ماده اي که وارد بدنش شود، به صورت مستقيم از طريق خون
و به واسطه شير يا بند ناف،
کودک دل بند او را تهديد کرده و در معرض خطر قرار مي
دهد
.
بر اساس دستاوردهاي پزشکي داروهاي مختلف
در شرايطي تأثيرات مختلفي
بر يکديگر مي گذارند که اين امر به تداخل اثر دارويي
معروف است، به اين معني که
استفاده همزمان يا بلافاصله دو دارو اگر بدون نظر پزشک و
به صورت خودسرانه استفاده
شود، مي تواند اثرات افزايشي، کاهشي يا سمي ايجاد کند
.
توجه به اين موضوع که هر بار پزشک يک دارو
را براي بيمار تجويز مي
کند، بر اساس مشاهده علائم و شواهد و بررسي نتايج آزمايش
هاي بيمار است. بنابراين
ممکن است دو بيمار با علائمي ظاهراً مشابه بعد از مراجعه
به يک پزشک دو داروي متفاوت
دريافت کنند
.
بنابراين به خاطر داشته باشيم که داروهاي
تجويز شده توسط پزشکان براي
همان بيماري خاص بوده و بعد از آن نبايد با مشاهده
علائم مشابه در شخص يا فرد
ديگري، آن دارو تجويز و مصرف شود
.
دلايل افزايش مصرف دارو
در بررسي علل افزايش تمايل به مصرف دارو،
عوامل زيادي دخيل است و به
صورت مستقيم يا غيرمستقيم روي از آنها مشاهده مي شود
.
يکي از دلايل اصلي اين معضل دسترسي به
پزشک است. توجه داشته باشيم
که جامعه ايران هنوز در سطح استانداردها پزشک در اختيار
ندارد و بسياري از مردم در
نقاط دور افتاده از دسترسي به پزشک حتي در سطح پزشک
عمومي هم محروم هستند
.
مدل مورد استفاده در مسير مراجعه بيمار به
پزشک دليل ديگريست که بر
اين مسأله تأثيري غيرمستقيم داشته است. به اين معني که
عليرغم تلاش هاي انجام شده،
در کشور، همچنان سيستم ارجاع به خوبي رعايت نمي شود
.
امروزه در کمتر کشور پيشرفته اي پزشک
عمومي اقدام به راه انداي
مطب مستقل کرده و بيماران را رأساً ويزيت مي کند. معمولاً
پزشک
عمومي در قاعده هرم مراجعه بيمار قرار داشته و بعد از بهورز و براساس برگه هاي
ارجاع
مشخص بيمار را معاينه و مشاهدات خود را ثبت کرده و پس از آن با توجه به تشخيص
يا
اقدام به درمان مي کند يا مريض را ارجاع مي دهد اما اين شيوه تنها در روستاها
اجرا
مي شود
.
در کشور ما معمولاً افراد پس از ابتلا به
يک بيماري، نوع آن مهم
نيست، بر اساس سفارش ها و توصيه ها مستقيماً به پزشکان متخصص
مراجعه
مي کنند
.
اگرچه روستائيان و هم وطناني که در نقاط
دور دست زندگي مي کنند هم
امروزه به دليل توسعه ارتباطات و تسهيل در مسافرت، ترجيح
مي دهند در همان ابتدا به
پزشک متخصص مراجعه کنند!!؟
توجه داشته باشيم که تشخيص بيماري به
سادگي امکان پذير نيست، حتي
يک سرما خوردگي بسيار ساده و اين بسيار ساده انگارانه
است که فردي فکر کند مي
تواند بيماري خود را تشخيص داده و بر اساس آن يک پزشک را
انتخاب کرده و به وي مراجعه
کند
.
متأسفانه هم به اين موضوع کمک کرده و براي
داشتن بيمار و در نتيجه
درآمد بيشتر تمام بيماران مراجعه کننده را مي پذيرند. هر
چند برخي از عزيزان متخصص و
فوق تخصص به دليل تثبيت تعداد قابل توجهي بيمار و به
طبع درآمد سرشار خود، توسط
منشي ها به بيمار اعلام مي کنند که حتماً بايد نامه يک
پزشک را در اولين مراجعه به
همراه داشته باشند. اما اين خود شايد شيوه اي براي جلب
بيشتر بيمار تلقي شود
.
متأسفانه در کشور علي رغم اينکه برخي
پزشکان با استفاده از
امکانات دولتي به مدارج علمي بالا دست پيدا مي کنند، اما در
حداقل
ميزان ممکن هم، در اختيار مردم نيستند
.
براي تربيت يک پزشک در دانشگاه هاي دولتي
حداقل سالانه 5 ميليون
تومان هزينه مي شود. اين ميزان در زمان طي دوره تخصص و فوق
تخصص
به چندين برابر افزايش پيدا مي کند
.
اما آيا بازخورد يک پزشک فوق تخصص براي
جامعه به ميزان همان سرانه
اي که برايش هزينه شده، است؟ از ديگر علت هاي افزايش
تمايل افراد به استفاده
خودسرانه دارو، گراني ويزيت پزشکان و محدوديت بيمه هاي
درماني است
.
بر اساس آمارها و با ديد مثبت نيمي از کل
افراد جامعه بيمه هستند و
البته بر اساس نوع بيمه خدمات مختلفي را دريافت مي کنند
.
خدماتي که مي توان حداقل خدمات ممکن
خواند. به طوري که مراجعه يک بيمار بيمه شده به
يک پزشک متخصص حداقل بين 20
تا 30 هزار تومان براي فرد هزينه در بردارد؟
!
حال آنکه افراد براساس نوع بيمه اي که از
آن استفاده مي کنند در
استفاده از امکانات درماني محدوديتها و ممنوعيت هاي نيز
دارند و شرکت ها و موسسات
بيمه گر با ترفند بيمه تکميلي آنچه را در همه کشورها به
عنوان خدمات عادي ارائه مي
کنند، با دريافت مبلغ هاي گزاف و اضافي، به بيمه شده
وعده مي دهند
.
نکته مهم اينکه نحوه محاسبه فرانشيز و سهم
بيمه شده و بيمه گر، به
شيوه ايست که هيچ يک از بيمه شدگان از آن سر در نمي آورند
.
به عنوان مثال سهم بيمه شده
از ويزيت ده هزارتوماني يک پزشک شش تا هفت هزار تومان
مي شود! در حالي که بايد
سهم بيشتر را بيمه گر پرداخت کند نه بيمه شده
.
اين موضوع به دارو و داروخانه نيز باز مي
گردد و معمولا هزينه دارو
در قالب فرمولي محاسبه و از بيمه شده اخذ مي شود که هيچ
فردي جز داروخانه دار از آن
سردر نمي آورد
!
حال اگر يکي از اعضاي خانواده به
سرماخوردگي که يک بيماري
ساده و معمولي محسوب مي شود، دچار شده و به پزشک مراجعه
کند، باقي مانده داروهاي
خود، به علاوه داروهاي مشابه مانده در مخزن دارويي خانه! و
بخشي
که احتمالا بدون نسخه از داروخانه (با توجه به نسخه تجويزي قبلي) تهيه شده است
را به
ديگر عضو خانواده که او نيز به سرماخوردگي مبتلا شده، تجويز مي کنيم
!!!
بنابراين افراد ترجيح مي دهد با مراجعه به
داروخانه نسخه هاي قبلي خود
را دريافت کرده و با حداقل هزينه به خود درماني مي
پردازند
.
سهولت دسترسي به دارو و بي توجهي يا کم
توجهي داروخانه داران به
ممنوعيت فروش بدون نسخه داروها نيز از ديگر عوامل اين معضل
بزرگ
به شمار مي رود
.
متأسفانه امروزه نگاه به علم پزشکي در
ابعاد مختلف طب، داروسازي
يا تشخيص (پاراکلينيکي يا همان آزمايشگاهي)، نگاهي هزينه
سرمايه اي است. به اين معنا
که پزشکي، داروسازي، آزمايشگاه تشخيص طبي، راديولوژي،
گفتار درماني، بينايي سنجي،
فيزيوتراپي و تمام انشعابات علم فخيمه پزشکي و طب بيشتر
يک تجارت پرسود تلقي مي شود
.
پزشکان در جامعه ايران جزو اقشار پردرآمد
و مرفه جامعه طبقه بندي مي
شوند، اگرچه ميزان درآمد بسته به ميزان تحصيلات و تخصص،
نوع آن، ميزان شهرت و... تفاوت
داشته و نموار پُر فراز و نشيبي طي مي کند. اما اگر
در زماني ابن سينا و زکرياي
رازي براي خدمت بهتر و بيشتر به خلق خدا طب را فراگرفته
و در توسعه کمي و کيفي آن
کوشيدند و در حالي که خود در تنگدستي و عسرت به سر مي
بردند بيماران را تا حد
امکان رايگان درمان مي کردند و خود برسر بالين بيمار مي
رفتند و... امروز نگاه
تجاري( تجارتي پرسود) به پزشکي است که افراد را شيفته خود
کرده و
تا آنجا پيش مي رود که گروهي براي رسيدن به مدارج علمي بالاتر ده ها ميليون
تومان
هزينه تلقب! در آزمون ها مي کنند
!!
براساس اين گزارش عضو كميته كشوري تجويز
مصرف منطقي دارو نيز با
بيان اين که كودكان و زنان خانه دار بيشترين تاثير را از
آموزش هاي مصرف منطقي دارو
دريافت كرده اند، گفت : آموزشهاي مردمي در اصلاح الگوي
مصرف دارو نقش موثري دارد
.
دكتر نوشين محمد حسيني افزود: كميته كشوري
تجويز مصرف منطقي دارو از سال
85 آموزشهاي مردمي را در كشور آغاز كرده است
.
وي گفت: اين كميته با همكاري دانشگاه علوم
پزشكي قم تحقيقي را آغاز
كرد كه بر اساس آن آموزش هاي متنوع در اين زمينه به
گروههاي مختلف از جمله
زائران ارائه شده است
.
حسيني وجود مسافران زياد در شهر قم را از
دلايل انتخاب اين شهر براي
آموزش مردمي ذكرو اضافه کرد: گروه هاي مختلف آموزش داده
شده پس از تكميل آموزش ها
مورد بررسي قرار گرفتند كه بر اساس گزارش هاي بدست آمده
زنان خانه دار و كودكان
بيشترين تاثير را از اين آموزشها دريافت كرده بودند
.
وي تصريح كرد : كودكان علاوه بر تاثير
پذيري خود ، آموزشها را به
خانواده نيز منتقل كرده بودند
.
حسيني ايجاد ارتباط مستقيم از جمله قصه
خواني ، جلسات مشاوره و
آموزش ارتباطات بين افراد به پزشكان ، داروسازان يا كاركنان
درماني
و آموزش از طريق رسانه هاي ارتباط جمعي را از روشهاي آموزش به عموم مردم ذكر
كرد و
گفت : برنامه ريزي در اين زمينه ها مي تواند در آموزش هاي عمومي نقش بسزايي
داشته
باشد
.
عضو كميته كشوري تجويز مصرف منطقي دارو
تاكيد كرد: اين آموزش ها به
اين منظور نيست كه دارو كم مصرف شود يا اصلا مصرف نگردد
بلكه سعي در اين است كه
دارو درست ، به اندازه و در زمان لازم و تا هنگام ضرورت
مصرف شود
.
به گزارش ايسنا، به نظر مي رسد پيش از
آنکه مسوولان براي تغيير در
رفتار متوجه مردم عادي و عموم جامعه باشند، ابتدا و
بسيار جدي بايد به گروه
پزشکان توجه کرده و بنيان هاي سست گذاشته شده را با برنامه
ريزي
دقيق برچينند و بنيان هاي جديد برپايه آنچه در جهان پيشرفته رايج است و با
عدالت
همخوان، پايه گذاري و دنبال کنند
.
به حتم تغيير رفتار در گروه هاي خاص و
بروز رفتارهاي درست در اين
گروه ها( مانند پزشکان، استادان دانشگاه ها و شاغلان در
حرفه هاي پيراپزشکي و مرتبط
با درمان بيماران) خيلي بهتر و سريع تر منجر به تغيير
در رفتارهاي به غلط نهادينه
شده گروه هاي عام، مياني و فرو دست جامعه خواهد شد
.
