حسین بن على علیه السلام در چند فراز از سخنانش ، مردم كوفه را مورد ملامت و نكوهش قرار داده ، حالت تزلزل و نوسان روحى ، پیمان شكنى و عدم ثبات فكرى - عقیدتى آنان را كه یكى از عوامل مهم آن ، تغذیه از حرام و استفاده از هدایاى غیر مشروع حكام و فرمانداران معاویه بود، مطرح نموده است ، آنگاه به ثمره تلخ و نتیجه خطر ناك این وضع نابسامان عقیدتى آنان اشاره كرده است و آن حمایت بى دریغشان آنان از بنى امیه دشمنان سرسخت اسلام و قرآن و عداوت و دشمنى با امام و رهبرشان و با فرزند پیامبرشان مى باشد كه با علم و آگاهى و شناختى كه از او دارند، به جنگ با وى آماده شده و جنایاتى كه در تاریخ بشریت بى سابقه است ، مرتكب گردانیده اند .
این درسى است براى همه مسلمانان در طول تاریخ كه ممكن است افرادى به همان علل و عواملى كه موجب انحراف مردم كوفه گردید، منحرف گردند و در عین ادعاى اسلام و پیروى از قرآن ، عملا در اختیار دشمنان اسلام و حركتشان در مسیر تحقق اهداف و آرمان آنان باشد و حتى گاهى سكوتشان موجب تقویت جبهه دشمن و تایید و تثبیت حكومت نااهلان و بنى امیه هاى دوران گردد .
1- و قد اتتنى كتبتكم و قدمت على رسلكم ببیعتكم ، انكم لا تسلمونى و لا تخذلونى ، فان اتممتم على بیعتكم تصیبوا رشدكم ... و ان لم تفعلوا و نقضتم عهد كم و خلعتم بیعتى من اعناقكم فلعمرى ما هى لكم بنكر، لقد فعلتموها بابى و اخى و ابن عمى مسلم ، فالمغرور من اغتربكم ، فحظكم اخطاتم ، و نصیبكم ضیعتم ، و من نكث فانما ینكث على نفسه ...
و به سیله نامه ها و پیام پیكهایى كه به من فرستادید، با من بیعت نمودید و پیمان بستید كه در مقابل دشمن ، مرا تنها نخواهید گذاشت و دست از یاریم نخواهید كشید، اینك اگر بر این پیمان وفادار و باقى بودید، به سعادت و ارزش انسانى خود دست یافته اید... و اگر با من پیمان شكنى كنید و بر بیعت خود باقى نمانید، به خدا سوگند! این عمل شما بى سابقه نیست كه با پدرم و برادرم و پسر عمویم مسلم هم این چنین رفتار نمودید، پس كسى گول خورده است كه به حرف شما اعتماد كند شما مردمانى هستید كه در به دست آوردن نصیب اسلامى خود، راه خطا پیموده و سهم خود را به رایگان از دست داده اید و هر كس پیمان شكنى كند، خود متضرر خواهد گردید .

این جملات ، بخشى از سخنرانى حسین بن على علیه السلام است كه در منزل بیضه به سپاهیان حر بن یزید ریاحى ایراد فرمود .
2- الناس عبید الدنیا، و الدین لعق السنتهم ، یحوطونه ما درت معائشهم ، فاذا محصورا بالبلاء قل الدیانون  (1)
این مردم (مردم كوفه ) برده و اسیر دنیا هستند و دین لقلقه زبانشان ، پیروى نمودن آنان از دین تا آنجاست كه زندگیشان در رفاه باشد و آنگاه كه در بوته امتحان قرار بگیرند، دینداران ، كم خواهند بود
این فراز، آخرین جمله در خطبه حسین بن على بن على علیه السلام است كه پس از ورود به كربلا در میان اهل بیت و یاران خویش ایراد فرمود .
توضیح اینكه : منظور از الناس با قرینه صدر و ذیل خطبه و شرایط موجود، مردم كوفه مى باشد و الف و لام نه براى جنس بلكه براى عهد خارجى است .
3- و اراكم قد اجتمعتم على امر قد اسخطتم الله فیه علیكم ، و اعرض بوجهه الكریم عنكم ، و احل بكم نقمته ، فنعم الرب ربنا، و بئس العبید انتم ، اقررتم بالطاعة و امنتم بالرسول محمد صل الله علیه و آله وسلم ثم انكم زحفتم الى ذریته و عترته تریدون قتلهم ، لقد استحوذ علیكم الشیطان فانساكم ذكر الله العظیم فتبا لكم و لما تریدون   (2)
مى بینم كه شما (مردم كوفه ) براى امرى اجتماع كرده اید كه خشم خدا را بر علیه خود بر انگیخته اید و موجب اعراض خدا از شما گردیده و غضبش را بر شما فرو فرستاده است . چه نیكوست خداى ما و چه بندگانى هستید شماها كه به فرمان خدا گردن نهادید و به پیامبرش ایمان آوردید و سپس گردیده و خداى بزرگ را از یاد شما برده است ، ننگ بر شما بر آنچه اراده كرده اید
این فراز، بخشى از اولین سخنرانى حسین بن على علیه السلام در روز عاشوراست كه خطاب به سپاهیان عمر سعد، ایراد فرموده است .
4- و انما ادعوكم الى سبیل الرشاد، فمن اطاعنى كان من المرشدین و من عصانى كان من المهلكین ، و كلكم عاص لامرى غیر مستمع لقولى ، قد انخزلت عطیاتكم من الحرام و ملئت بطونكم من الحرام فطبع الله على قلوبكم ، و یلكم الا تنصتون ؟ ! الا تسمعون (3)
من شما (مردم كوفه ) را به رشد و سعادت فرا مى خوانم ، هر كس را من پیروى كند، از رشد یافتگان است و هر كس ‍ مخالفت ورزد، از هلاك شدگان است . اینك همه شما سركشى و عصیان و با دستور من مخالفت مى كنید كه گفتار مرا نمى شنوید، آرى در اثر هدایاى حرام كه به دست شما رسیده و در اثر غذاهاى حرام كه شكمهاى شما از آنها انباشته شده ، خداوند این چنین بر دلهاى شما مهر زده است واى بر شما ! چرا ساكت نمى شوید؟! چرا به سخنانم گوش فرا نمى دهید؟
و این فراز و دو فراز آینده ، از دومین سخنرانى حسین بن على علیه السلام در روز عاشوراست ما مشروح این دو سخنرانى را با ذكر منابع ، در سخنان حسین بن على علیه السلام نقل نموده ایم .
5- فقبحا لكم فانما انتم من طواغیت الامة و شذاذ الاحزاب و نبذة الكتاب و نفثة الشیطان و عصبة الاثام و محرفى الكتاب و مطفئى السنن و قتله اولاد الانبیاء و مبیرى عترة الاوصیاء و ملحقى العهار بالنسب و موذى المومنین و صراخ ائمة المستهزئین الذین جعلوا القران عضین   (4)
رویتان سیاه باد! شما از سركشان امت و از بازماندگان احزاب مشرك هستید كه قرآن را به دور انداخته اید و از دماغ شیطان افتاده اید. شما از گروه جنایتكاران و تحریف كنندگان كتاب و خاموش كنندگان سنن هستید كه فرزندان پیامبر را مى كشید و نسل اوصیا را ریشه كن مى كنید. شما پیروان كسانى هستید كه زنازادگان را به نسب ملحق كردند و اذیت كنند گان مومنان و فریاد رس پیشوایان استهزا كنندگان مى باشید كه قرآن را بخشهایى نامفهوم و بى محتوا تصور مى كنند
6- اجل و الله ! الخذل فیكم معروف ، و شجت علیه عروقكم ، و توراثته اصولكم و فروعكم ، و نبتت علیه قلوبكم ، و غشیت به صدوركم فكنتم اخبث ثمرة شجى للناس و اكلة للغاصب   (5)
آرى ، به خدا سوگند! مكر و فریب ، از صفات بارز شماست كه رگ و ریشه شما بر آن استوار و تنه و شاخه شما آن را به ارث برده و دلهایتان با این عادت نكوهیده ، رشد نموده و سینه هایتان با آن مملو گردید، است به آن میوه نامبارك شبیه هستید كه در گلوى باغبان رنج دیده اش ، گیر كند، و در كام سارق ستمگر شیرین و گوارا باشد .

پی نوشتها: 

1- مقتل مقرم / 193. طبرى 6 / 229 . تحف العقول / 174 و خوارزمى 1 / 237 .
2- مقتل مقرم / 227 - 228 و مقتل خوارزمى 1 / 253 .
3- مقتل خوارزمى 2 / 6 .
4- همان مدرك 2 / 7 .
5- تحف العقول / 241 .

منبع: کتاب پیام عاشورا