دوران نوجواني وجواني اوبحث زيادي نداريم ،هم بدان خاطر که زندگي وشرايطش تحت الشعاع حيات جد وپدر بود وهم بدان علت که تاريخ درباره بسياري ازوقايع وجريانات ريز زندگي اوتقريباً ساکت است.
درخشندگي هاي فوق العاده دوران امامت او،خدمات علمي وفرهنگي او،تربيت شاگردان وسازندگي هاي او ودرنهايت احياي خط قرآن وسنت او،بحد وميزاني بودند که ديگر مسائل زندگي امام راتحت پوشش قراردادند.
بهمين جهت مورخان ووقايع نگاران همه همت وتلاش خودرامصروف اين مباحث کردند وديگر مسائل رامورد بحث وعرضه قرارنداند.
درکنار پدر
اوبه واقع حدود بيش از 30سال اززندگي خودرادرکنارپدرگذارند که حدود 19سال آن پس از وفات امام سجاد (عليه السلام) جدبزرگوار اوبود. درتمام اين مدت اوهمگام وهمراز وهمرزم پدربود ودرهمه امور اوراهمراهي مي کرد.
پدر او اهل علم وفضل وعصمت بود، جلسه درس وبحث درعرصه معرفي قرآن وسنت داشت . اهل جود وسخاوت وبخشش بود وهمه عمر وزندگي خودرا درراه خداوقف وايثارکرده بود.
اوامام بحق وجانشين حقيقي پيامبر( صلي الله عليه وآله ) بود،اگرچه مردم وياحمکرانان روزآن را نپسنديده باشند.
امام صادق(عليه السلام) نيزازهمان دوران کودکي ، نوجواني وجواني تحت نفوذ جد وپدر، به آداب ورسوم اهل بيت انس گرفت ومراعات آنهارابرخود واجب ولازم شمرد. ممارستها وايمان به امور ديني اين امر رادرسينه اوقوت بخشيد وآن معارف و زهد وفضيلت راوهم آن علم وعبادت راعمل نموده و پذيرا شد.
اوهمنشين پدر،شاگردودانشجوي او، محرم اسراراو وهمدم وهمراه اوبود. در دردهاورنجهاي ناشي اززمامداران ومصائب ودشواريهاي دهر بااومشارکت داشت واين عهدي ازجانب او باپروردگار بود.
درس آموزي ها
امام باقر(عليه السلام) جلسات درس عمومي وخصوصي داشت. جلسات عمومي او درمسجد پبامبر( صلي الله عليه وآله ) ودروس خصوصي اودرخانه صورت مي گرفت. ولي نکته مهم اين بود که درآن روزگار مردم رابخاطر جّو نابسامان حکومت،اعمال فشارها و تهديدها ، تحت کنترل نامرئي بودن خاندان رسول الله ( صلي الله عليه وآله ) حال وجرأت حضور درمحضر امام وشرکت درجلسات درس اونبود.
داوطلبان براي کسب علم اندک بودند، مردم به واقع حال وهواي علم رادرسر نمي پروراندند ، بسياري ازآنان منتظر بودند که ببينند فرجام مخالفت بني اميه باخاندان پيامبر( صلي الله عليه وآله ) به کجا مي انجامد و يا برسر شرکت کنندگان موجود درمحضر درس او چه مي آيد.
البته بتدريج برعده دانش پژوهان وطالبان افزوده شد ومجلس درس امام دراواخرعمر او،وحدود پايان دوران جواني امام صادق(عليه السلام) رونق گرفت وبعدها همان شاگردان باجمعي جديد، گردآمده ازنقاط مختلف جهان آن روز، به محضر درس امام صادق(عليه السلام) واردشده وبه او پيوستند.
اودرتمام جلسات درس پدر شرکت مي کرد، وحتي پاره اي ازاسناد مانشان مي دهند که درمجالس علما وفقهاي زمان حضور مي يافت وبه اظهار نظر ونقد آراء آنها مي پرداخت وياباآنان مباحثه مي کرد.
درمجلس درس امام باقر(عليه السلام)ازهمه دروس آن روزگار بحث بعمل مي آمد،حتي ازتاريخ ،جغرافيا ،هيئت ونجوم و....ولي عمده مباحث امام درزمينه قرآن وتفسير آن بود امام مي کوشيد تااذهان رااز آموخته هاي غلط ونابسامان بشويد واسلام رابه همانگونه که درعصر پيامبر( صلي الله عليه وآله ) مطرح بود عرضه نمايد.