ذات ربوبي شبيهي ندارد

«قال عليه‏السلام فليس الله عرف من عرف بالتشبهه ذاته» شرح: مي‏فرمايد، پس نشناخته است خدا را آنکسي که تشبيهه کرده است ذات مقدس او را به مخلوقين، شباهت بايد بين دو شيي‏ء باشد و عديل و نظير هم باشند، مثلا: بين دو جسم از حيث صلابت و سختي شباهت بهم دارند بين دو پارچه از حيث لطافت و نرمي شبيه بهم هستند. قال الله تعالي: تشابهت قلوبهم يعني قلوب کفار در کفر و فسق شبيه بهم هستند، و قال الله تعالي و اتوا به متشابها يعني ميوه‏هاي بهشت در خوبي شبيه بهم هستند و يا در صورت شبيه بهمند و در طعم مختلف مي‏باشند. و قال الله تعالي: کتابا متشابها اي يشبه بعضه بعضا، و قال الله تعالي و آخر متشابهات يعني مماثلات يماثل بعضها بعضا آخر، پس بين دو شيي‏ء تا از جهاتي شباهت باشد و يا اقلا در يک جهت مثلا اگر گفتيد فلان شخص مثل شير مي‏ماند، يعني در شجاعت و در اين صفت مثل شير است، و اگر از هيچ جهتي شباهت با هم نداشته باشند تشبيهه غلط است. همين قدر که پاي امکان در بين آمد و گفتيم کل ممکن زوج ترکيبي له    [ صفحه 55]   ماهيه و وجود پاي تشبيهه هم مي‏آيد در کليه عوالم وجود از مجردات و ماديات تشبيهه ساري است، نباتات همه شبيه بهم هستند گلها و گياه‏ها و اشجار و درختها همه شبيهه بهم هستند کوهها و درياها و حيوانات و کليه‏ي انسانها شبيهه به هم هستند ملائکه و عقول و مجردات عالم علوي همه شبيهه بهم هستند، فقط واجب الوجود است جلت قدرته و عظم شأنه که شباهت بهيچ موجودي ندارد و نبايد داشته باشد و الا او هم مثل ساير مخلوقات خواهد بود. پس اگر کسي ذات خداوند را از روي مثال و تشبيه بشناسد شبيهه کرده است او را بمخلوق و اگر شباهت آمد سنخيت مي‏آيد و سنخيت بين خالق و مخلوق غلط است. علاوه برهان عقل حاکم است باينکه دو شيي‏ء که مماثل هم باشند و لو در يک جهت باشد عقل حاکم است که حکم هر دو يکي مي‏باشند و لو در همان يک جهت از آن طرف برهان قائم است باينکه خداوند متعال قديم است، و ممکنات حادث هستند لازمه‏اش اين است که قديم باشد و حادث هم باشد و لو در يک جهت از جهات ممکنات و اين از اغلاط فاحشه است. برهان ديگر خداوند چون محدود نيست برخلاف خلق است که محدود هستند و چون برخلاف مي‏باشد شبهه ندارد و شباهت در صورتي است که عديل و نظير داشته باشد و موجودي که عديل ندارد چطور مي‏شود، شبيهه داشته باشد؟ قال رسول الله (ص) قال جل جلاله ما آمن بي من من فسر برأيه کلامي و ما عرفني من شبهني بخلقي، رسول خدا مي‏فرمايد: خداوند عظيم فرموده‏اند   [ صفحه 56]   ايمان نياورده است بمن کسي که برأي خودش کلام مرا تفسير کند يعني قرآن را که کلام الله است از پيش نظر و راي تفسير کند، و نشناخته است مرا کسي که تشبيهه کند مرا بمخلوق من [1] . عن ابي‏عبدالله (ع) قال من شبه الله بخلقه فهو مشرک، امام صادق عليه‏السلام فرموده است کسي که تشبيهه خداوند را بخلقش کند پس مشرک به خداوند است [2] . پس بمقتضاي عقل و نقل بين خالق و مخلوق بينونت است از هيچ جهتي شباهتي نيست. قال عليه‏السلام، و لا اياه و حد من کنه شرح الشيي‏ء نهايته. و يقال اعرفه کنه المعرفه اي حقيقتها. و في الحديث ملکلم رسول الله (ص) العباد بکنه عقله، بدانکه شناختن ماهيت و حقيقت هر شيي‏ء بشناختن جنس و فصل اوست، و معناي جنس آن است که محمول شود بر کثرت مختلفه الحقايق بحسب وجود نه بحسب ماهيه و بعبارة اخري جنس فاني در انواع است و دائر است در انواع مثلا حيوان که جنس است دائر است بين نوع انسان و فرس و حمار که اگر سؤال شود انسان و فرس حمار چيستند شما جواب مي‏دهيد حيوان يعني تمام المشرک بين اين انواع حيوانيت است، پس تحصل حيوان بتوسط انواع است و لکن نوع تحصلش بفرد است. مثلا انسان که نوع است در خارج ممکن نيست که يافت شود مگر در ضمن فرد و اگر موجودي در خارج يافت شود ممکن نيست مگر اينکه جنس و    [ صفحه 57]   و فصل را بياوريد، مثلا: اگر سؤال شود انسان چيست بايد جواب بدهد حيوان ناطق، حيوان همان جنس است و ناطق فصل است، يعني حيوان را از ابهام خارج کرد بواسطه‏ي فصلي که ناطق باشد، حالا اين قاعده مطرد است در تمامي موجودات از جمادات و نباتات و حيوانات و انسان و جن و ملائکه و عقول مجرده و لکن در عين حال همه‏ي موجودات شناختني نيستند مثلا: حقيقت ملائکه شناختني نيست و حقيقت جن هم همينطور جاي دوري نرويم، حقيقت خود انسان شناختني نيست، آيا روح مجرد انسان را کسي ديده و شناخته، ممکن است کسي اشکال بذهن او جلوه کند که من عرف نفسه فقد عرف ربه، يعني چه؟ جوابش اين است که:

دوشنبه 2 آذر 1388  نظرات : 0