تقيه و صبوري

در ادامه‏ي رسالت منتظران حقيقي، صبر، مقامي بس ارجمند دارد، به بيان امام رضا عليه‏السلام:  «ما أحسن الصبر و انتظار الفرج!... فعليکم بالصبر». [1] . وه! چه نيکوست شکيبايي و انتظار فرج... پس بر شما باد به شکيبايي.  تاکتيک پيروز کننده «صبر» همچون مکتب سازنده‏ي «انتظار» دچار تحريف و اتهام مخالفان دين شده، آن را مايه تسليم و شکست و نشانه سستي و درماندگي پنداشته‏اند، در حالي که «صبر» «مقاومت» است و «استقامت». [2] . بنابراين، صبر کمينگاهي براي بسيج نيروها در نبرد سرنوشت عصر ماست، و شخص منتظر در اين سنگر امکانات خويش را براي روز ظهور ذخيره مي‏نمايد، و از همين پناهگاه، به دشمن حمله‏ور مي‏گردد. روشن است که لازمه‏ي پيروزي در چنين رزمي، غافل ماندن دشمن، مستور بودن سنگر، و مخفي گشتن پيکارگر مي‏باشد. بنا به    [ صفحه 89]   روايات ما، اين منظور در سايه «تقيه» بدست مي‏آيد. «ذوالقرنين» خطاب به مردمي که در خطر هجوم قومي فاسد بودند، گفت:  (فأعينوني بقوة أجعل بينکم و بينهم ردما... فما استطاعوا أن يظهروه و ما استطاعوا له نقبا). [3] . مرا با نيرويي ياري دهيد، تا ميان شما و ايشان سدي بلند برآرم... که نتوانند بر فرازش روند، و نتوانند که شکافش دهند.  در تفسير آيه فوق، حضرت صادق عليه‏السلام فرمود: تقيه، همانند آن ديوار استوار است؛ چون بدان عمل کني، نخواهند توانست که تو را نيرنگ زنند يا بر تو دست يابند. تقيه، دژي پايدار و بلند مي‏باشد که ميان تو و دشمنان خدا، سدي نفوذناپذير مي‏گردد. [4] . اهميت و جايگاه تقيه براي شيعيان در عصر غيبت حضرت مهدي عليه‏السلام به عنوان يک وظيفه، در حدي است که حضرت رضا عليه‏السلام فرمود:  «من ترک التقية قبل خروج قائمنا فليس منا». [5] . آنکس که بکلي دست از تقيه بشويد - پيش از آنکه قائم ما قيام کند - پس، از ما نيست.  فهم دقيق اين بيان، نياز به توضيح فراوان دارد، اما مختصر و مفيد    [ صفحه 90]   آنکه: چون لازمه ظهور، آماده شدن گروه بسياري از شيرمردان پارسا و کارآزموده، براي ياري و نصرت حضرت مهدي عليه‏السلام است، لذا شيعه بايد بيش از هر چيز و پيش از هر کار، به فراهم ساختن اين جنگاوران پاک و دلاور همت گمارد، و براي تربيت آنان تلاش و کوشش نمايد، و به هيچ بهانه نبايد نيروي آنان را هدر داده و تلف کند. از سوي ديگر، دشمنان و بدخواهان درصددند تا به هزار و يک دسيسه و نيرنگ، قدرت شيعه را نابود سازند، و جمعيت ما را از هم بپراکنند. و هوايداست که در اين ميان، جز پنهان کاري و دشمن فريبي يعني «تقيه» چاره‏اي نيست.  نتيجه اينکه شيوه‏ي حفاظتي تقيه بمعناي «دست از تکاپو کشيدن» و «با بيگانه همدست گشتن» نيست، بلکه «پوشاندن تلاشها» و «خام کردن دشمنها» است، همانکه در علوم نظامي از آن به «استتار» و «غافلگيري» ياد مي‏کنند. حضرت صادق عليه‏السلام در حديثي، از اين تاکتيک، تعبير به «خباء» مي‏فرمايد:  والله ما عبد الله بشي‏ء أحب اليه من الخباء.  قلت: و ما الخباء؟  قال: التقية. [6] . به خدا قسم، خداوند به چيزي محبوب‏تر از خباء براي او عبادت نشده است.  عرض کردم، منظور از خباء چيست؟    [ صفحه 91]   فرمود: تقيه.  خباء به اين معاني آمده است:  1 - خيمه‏اي که انسان را از ديد ديگران يا وزش باد و ريزش باران و تابش آفتاب مصون مي‏دارد.  2 - لفاف بذر، مانند پوسته‏ي روي دانه گندم.  3 - خاکستري که روي آتش را مي‏پوشاند.  4 - کاسبرگ گل. [7] . در تمام اين معاني، مفهوم نگهداري و پوشش وجود دارد.  اما دشمن از دو راه مي‏تواند سد تقيه را بشکافد، و به نقشه‏ها و برنامه‏هاي منتظران راستين دست يابد: يکي گفتار و ديگري کردار؛ پس انسان چشم براه، زبانش را سخت مهار مي‏کند، هر سخني را به هر کس و هر جا و هر زمان نمي‏گويد و کمتر تظاهر خارجي به نبرد با دشمن مي‏نمايد. از حضرت باقر عليه‏السلام پرسيدند: برترين شيوه‏اي که يک مؤمن در ايام غيبت مي‏تواند داشته باشد چيست؟  فرمود:  «حفظ اللسان و لزوم البيت». [8] . نگهداري زبان و خانه‏نشيني.  در کلامي ديگر امام رضا عليه‏السلام، راه رهائي از فتنه‏هاي آخرالزمان را    [ صفحه 92]   اينگونه مي‏نماياند:  «يأتي علي الناس زمان تکون العافية فيه عشرة أجزاء؛ تسعة في اعتزال الناس و واحد في الصمت». [9] . زماني بر مردم آيد که عافيت و به سلامت جستن در ده جزء است: نه دهم در کناره‏گيري از مردم است و يکي در خاموشي.  فراموش نکنيم که اين کار آساني نيست، بطوري که حفظ ايمان در آن دوران پر مخاطره را تشبيه کرده‏اند به اينکه کسي با کف دستش، تيغهاي تيز درخت خارداري را چنان بتراشد که صاف گردد:  «المتمسک فيها بدينه کالخارط للقتاد بيده». [10] . اثرات چشمگير تقيه در نگهباني از زندگي و حيات عقيدتي بر انسان متعهد در برابر دشمنان روشن و آشکار است.  در بيان گهربار ديگري از حضرت علي بن موسي‏الرضا عليه‏السلام در ذيل آيه (ان أکرمکم عند الله أتقاکم) [11]  اين گونه از تقيه سخن مي‏گويند:  «ان أکرمکم عند الله أعملکم بالتقية».  گرامي‏ترين شما نزد پروردگار، کسي است که بيشتر به تقيه عمل کند.  پرسيده شد: تا کي؟ اي فرزند پيامبر! فرمود:  تا روز تعيين شده که روز ظهور قائم ما اهل‏بيت است، پس هر کس قبل از قيام قائم ما تقيه را ترک کند، از ما نيست. [12] .   [ صفحه 93]   آن حضرت کلمه «اتقاکم» - پرهيزکارترين شما - را به تقيه کننده‏ترين و سخت چنگ زننده‏ترين شما بدان تفسير فرموده‏اند؛ زيرا «اتقاه» در لغت عرب داراي اين معاني است: ترسانيد او را، آگاهانيدش، دورش کرد، و جان او را از بدي نگهداشت.  از اين رو، به دوري گزينندگان از گناه «متقي» مي‏گويند، و تقوي به معني کوشش و کرداري است که موجب نگهداري و حفظ خود از عذاب مي‏باشد. و آن کسي که از شر جنايت کاران و حيله و فريب کجروان دوري گزيند، خود فردي «متقي» است و عملي که موجب نجات از اين شر و مکر و فريب گردد، «تقيه» خواهد بود.      [ صفحه 95]

دوشنبه 2 آذر 1388  نظرات : 1