امام حسن عسکری (ع ) در سال 232هجری در مدينهچشمبهجهانگشود . مادر
والا گهرشسوسنياسليلزنی لايقو صاحبفضيلتو در پرورشفرزند نهايت
مراقبتراداشت، تا حجتحقرا آنچنانکهشايستهاستپرورشدهد . اينزن
پرهيزگار در سفری کهامامعسکری (ع ) بهسامرا کرد همراهامامبود و در سامرا از
دنيا رحلتکرد .
کنيهآنحضرتابامحمد بود .

صورت و سیرت ایشان

امام يازدهم صورتی گندمگون و بدنی در حد اعتدال داشت . ابروهای سياه
کمانی ، چشمانی  درشتو پيشانی گشادهداشت . دندانها درشتو بسيار سفيد
بود . خالی بر گونهراستداشت . امامحسنعسکری (ع ) بيانی شيرينو جذابو
شخصيتی الهی باشکوهووقار و مفسری بي نظير برای قرآنمجيد بود . راهمستقيم
عترتو شيوهصحيحتفسير قرآنرا بهمردمو بهويژهبرای اصحاببزرگوارش -
در ايامعمر کوتاهخود - روشنکرد .

به طور کلی دوران عمر 29سالهامامحسنعسکری (ع ) بهسهدورهتقسيم
مي گردد : دورهاول 13سالاستکهزندگی آنحضرتدر مدينهگذشت .
دورهدوم 10سالدر سامرا قبلاز امامت .
دورهسومنزديک 6 سالامامتآنحضرتمي باشد .
دورهامامتحضرتعسکری (ع ) با قدرتظاهری بنی عباسرو در روی بود .
خلفايی کهبهتقليدهاروندر نشاندادننيروی خود بلندپروازيهايی داشتند .
امامحسنعسکری (ع ) از ششسالدوراناقامتش، سهسالرا در زندان
گذرانيد . زندانبانآنحضرتصالحبنوصيفدو غلامستمکار را بر امامگماشته
بود ، تا بتواندآنحضرترا - بهوسيلهآندو غلام - آزار بيشتری دهد ، اما
آندو غلامکهخوداز نزديکناظر حالو حرکاتامامبودند تحتتأثير آنامام
بزرگوار قرار گرفتهبهصلاحو خوشرفتاری گراييدهبودند . وقتی از اينغلامان
جويای حالامامشدند، مي گفتند اينزندانی روزها روزه دار استو شبها تا بامداد
بهعبادتو راز ونياز با معبود خود سرگرماستو با کسی سخننمي گويد .
عبيداللهخاقانوزير معتمد عباسی با همهغروری کهداشتوقتی با حضرت
عسکری ملاقاتمي کردبهاحترامآنحضرتبرمي خاست، و آنحضرترا بر مسند خود
مي نشانيد . پيوسته می گفت : در سامرهکسی را مانند آنحضرتنديده ام، وی 
زاهدترينو داناترينمردمروزگار است .
پسر عبيداللهخاقانمي گفت : منپيوستهاحوالآنحضرترا از مردم
مي پرسيدم . مردمرا نسبتبهاو متواضعمي يافتم . مي ديدمهمهمردمبه
بزرگواريشمعترفند و دوستدار او مي باشند .
با آنکهامام (ع ) جز با خواصشيعيانخود آميزشنمي فرمود ، دستگاه
خلافتعباسی  برای حفظآرامشخلافتخود بيشتر اوقات، آنحضرترا زندانی و
ممنوعاز معاشرتداشت .
" از جملهمسائلروزگار امامحسنعسکری (ع ) يکی نيز اينبود کهاز طرف
خلافتوقت، اموالو اوقاتشيعه، بهدستکسانی سپردهمي شد کهدشمنآلمحمد
(ص ) و جريانهای شيعی  بودند ، تا بدينگونهبنيهمالی نهضتتقويتنشود .
چنانکهنوشته اند کهاحمد بنعبيداللهبنخاقاناز جانبخلفا ، والی اوقافو
صدقاتبود درقم، و او نسبتبهاهلبيترسالت، نهايتمرتبهعداوترا
داشت " .
" نيز اصحابامامحسنعسکری ، متفرقبودند و امکانتمرکز برای آنان
نبود ، کسانی چونابوعلی  احمد بناسحاقاشعری در قمو ابوسهلاسماعيلنوبختی 
در بغدادمي زيستند ، فشار و مراقبتی کهدستگاهخلافتعباسی ، پساز شهادت
حضرترضا (ع ) معمولداشت، چناندامنگستردهبود کهجناحمقابلرا با
سخت تريننوعدرگيری  واداشتهبود . اينجناحنيز طبقايمانبهحقو دعوتبه
اصولعدالتکلی  ، اينهمهسختی را تحملمي کرد ، و لحظه ای از حراست ( و
نگهبانی ) موضعغفلتنمي کرد " .
اينکهگفتيم : حضرتهادی (ع ) و حضرتامامحسنعسکری (ع ) هماز سوی 
دستگاهخلافتتحتمراقبتشديد و ممنوعاز ملاقاتبا مردمبودند و همامامان
بزرگوار ما - جز با يارانخاصو کسانی کهبرای حلمشکلاتزندگی مادی و دينی 
خود بهآنها مراجعهمي نمودند - کمتر معاشرتمي کردند بهجهتآنبود کهدوران
غيبتحضرتمهدی (ع ) نزديکبود ، و مردممي بايستکم کمبدانخو گيرند ، و
جهتسياسی و حلمشکلاتخود را از اصحابخاصکهپرچمدارانمرزهای مذهبی بودند
بخواهند ، و پيشآمدندورانغيبتدر نظر آنانعجيبنيايد . باری ، امامحسن
عسکری (ع ) بيشاز 29سالعمر نکرد ولی در مدتششسالامامتو رياست
روحانی اسلامی ، آثار مهمی  از تفسير قرآنو نشر احکامو بيانمسائلفقهی و جهت
دادنبهحرکتانقلابی  شيعيانی کهاز راههای دور برای کسبفيضبهمحضر امام
(ع ) مي رسيدند بر جای گذاشت .
در زماناماميازدهمتعليماتعاليهقرآنی و نشر احکامالهی و مناظرات
کلامی جنبشعلمی خاصی  را تجديد کرد ، و فرهنگشيعی - کهتا آنزمانشناخته
شدهبود - در رشته های ديگرنيز مانند فلسفهو کلامباعثظهور مردانبزرگی چون
يعقوببناسحاقکندی  ، کهخود معاصر امامحسنعسکری بود و تحتتعليماتآن
امام، گرديد .
در قدرتعلمی  امام (ع ) - کهاز سرچشمهزلالولايتو اهلبيتعصمت
مايهگرفتهبود - نکته ها گفته اند . از جمله : همينيعقوببناسحاقکندی فيلسوف
بزرگعربکهدانشمندمعروفايرانی ابونصر فارابی شاگرد مکتبوی بودهاست،
در مناظرهباآنحضرتدرماندهگشتو کتابی را کهبر رد قرآننوشتهبود
سوزانيدو بعدها از دوستدارانو در صفپيروانآنحضرتدرآمد .