بانوی محیط زیست ایران متولد ۱۲۹۷ است. چهره آرام و مهربانی دارد و تاکنون اقدامات زیادی برای ارتقاء محیط زیست کشور انجام داده است. «بهترین شخصیت میراث طبیعی» «دوستدار محیط زیست» از جمله عناوینی است که در کارنامه خانم «مه لقا ملاح» ثبت شده است.

یک کتاب مرا به سمت محیط زیست کشاند
خانم دکتر ملاح برای تحصیلات تکمیلی‌اش در مقطع دکترا عازم فرانسه می شود و در آنجا همزمان با تحصیل کتابداری را گذارنده و همین موضوع موجب می شود پس از بازگشت در کتابخانه موسسه روان‌شناسی دانشگاه تهران مشغول به کار می‌شود. در کتابخانه دانشگاه با کتابی درباره محیط زیست روبرو می شود که تاثیر عمیقی بر زندگی اش می‌گذارد.

«از تمام سفارتخانه‌ها خواستم که اطلاعات محیط زیست کشورشان را در اختیارم قرار دهند. مدام مطالعه و تحقیق کردم و به این نتیجه رسیدم باید برای اقدام جمعی دست به کار شویم. دوست داشتم فرهنگ حفاظت از محیط زیست را به مردم بیاموزم.» خانم ملاح بعد از بازنشستگی در سال ۵۶ از طرف سازمان بازرسی کل کشور دعوت به کار شد و در گروه تحقیق شرکت کرده و مشکلات محیط زیستی تهران را بررسی کرد.

خانواده ما زباله تولید نمی‌کرد
این فعال محیط زیست از ساکنان قدیمی تهران است و در خانواده ای تربیت شده که زباله تولید نکردن برایشان اهمیت ویژه ای داشته است.«من در دل خانواده‌ای بزرگ شدم که مادرش قبل از من فعال محیط زیست بود. در خانه ما زباله‌ای تولید نمی‌شد. مادرم قبل از من به این موضوع بسیار اهمیت می‌داد و هیچ وقت زباله بیرون نمی‌گذاشت. البته خیلی از مردم آن دوران مثل حالا نبودند و زباله قدیم کم تولید می‌شد. هر فردی در هر خانواده‌ای راه حلی برای بازیافت زباله‌اش پیدا می‌کرد. غذا را به اندازه تعداد و میزان خوراک افراد خانواده تهیه می‌کردیم که اضافه نیاید و مجبور به دور ریختن آن نشویم. حتی یک غذا را دو وعده نخوریم چون باقی مانده غذا را به همسایه می‌دادیم آن بخشی را که می‌توانست خودش می‌خورد و آنچه که اضافی می‌آمد به بزی که داشت، می‌داد. برخی از باقی مانده مواد غذایی را به مرغ و جوجه‌ها می‌دادیم. از کاغذ و پلاستیک هم خیلی استفاده نمی‌کردیم. خلاصه زندگی روستایی موجب شده بود، به محیط زیست کمتر آسیب بزنیم و کمتر آن را به مخاطره بیاندازیم اما حالا آلودگی‌های جدیدی را وارد این چرخه کرده‌ایم و موجب بروز بیماری‌های جدید هم شده‌ایم که باید زود‌تر به فکر راه حل مناسب در این زمینه باشیم. شاید باورتان نشود اما آن موقع مردم کمتر بیمار می‌شدند.»

۶۰ سال است زباله بیرون نگذاشته‌ام
خانم ملاح تا سرفه اش می‌گیرد دستمال پارچه‌ای سفید گلدار اتو کشیده و تا خورده را برای دکتر می‌آورند و دکتر آن را مقابل دهان می‌گیرد و آهسته سرفه می‌کند. پرستار می‌گوید: «در خانه خانم، من به یاد ندارم که هیچ وقت دستمال کاغذی داشته باشیم . ما از دستمال پارچه‌ای استفاده می‌کنیم. برای دکتر ملاح مهم است که زباله کم تولید شود. هنوز زباله‌ های تر را در چاه داخل حیاط می‌ریزیم و کود می‌شود و برای درختان حیاط استفاده می‌کنیم.» خانم ملاح ۶۰ سال است که زباله ای بیرون از خانه نگذاشته است حتی اعضای خانواده اش هم این کار را نکرده اند. مگر اینکه زباله ها بازیافتی باشند مانند کاغذ و پلاستیک.

آنها زباله هایشان را داخل گودالی در حیاط می ریزند که تبدیل به کود می شود. «زمانیکه همسرم زنده بود، بیشتر رسیدگی می‌کرد اما حالا با نبود او و بالارفتن سن و سخت شدن راه رفتنم، خودم نمی‌توانم این کار را بکنم و سرایدار زباله را در محل مربوطه می‌ریزد.» او می‌افزاید: «هنوز هم از بطری‌های پلاستیکی استفاده نمی‌کنیم. قبل‌تر‌ها که خودم برای خرید می‌رفتم ساک پارچه‌ای می‌بردم تا برای حفظ محیط زیست گام بردارم. همه را برای این کار تشویق می‌کردم. همواره توصیه می‌کنم برای خرید کیسه پارچه‌ای ببرند و از تخریب حریصانه محیط زیست خودداری کنند تا نسل آینده هم بتوانند از این میراث بهره‌مند شوند.»

برای پول کار نمی‌کردم 
خانم ملاح خودش با مردم محله های مختلف درباره ضرورت تفکیک زباله‌تر و خشک در خانه ها صحبت می‌کند حتی در مدارس نیز برای معلم ها دوره های آموزشی برگزار می‌کند. «یادم هست چند سال پیش قرار بود با مشارکت شهرداری طرح جمع آوری زباله خشک در روزهای جمعه را برای اولین بار و آزمایشی در یکی از محله‌ها اجرا کنیم که براساس آن طرح شهروندان محله زباله‌های خشک خود را تفکیک می‌کردند و خودرو در ساعت مشخص به محل می‌رفت و جمع آوری می‌کرد. از مسئولان وقت خواستیم یک وانت در اختیار ما برای اجرای این طرح قرار دهند تا سر ساعت اعلام شده در محله گشت بزند و زباله را جمع کند. حتی قرار بود تبلیغات و تزئین وانت را هم بچه‌های جمعیت انجام دهند که این طرح اجرا نشد. اما هنوز برای اجرای کارهای مشارکتی و آموزشی در زمینه تفکیک زباله و کمک به محیط زیست آمادگی داریم. ما می‌توانیم برای ارتقای آگاهی و خدمت به محیط زیست رایگان فعالیت کنیم. چون ما دوستدار محیط زیست هستیم و برای پول کار نمی‌کنیم.»

زباله ها باید از همان مبدا تفکیک شوند
خانم ملاح برای بهبود وضعیت محیط زیست همواره ایده های جالبی داشته است.«تفکیک زباله از مبدا در سال‌های اخیر بهتر شده اما هنوز جای دارد در این زمینه کارهای گسترده تری انجام شود که یکی از آن‌ها توجه به بانوان به عنوان مربیان فطری جامعه بشری است که باید اهمیت داده شود.» او ادامه می‌دهد: «همچنین باتوجه به اینکه وجود یک باطری خراب در کیسه زباله می‌تواند اثرات مخرب برای محیط زیست داشته باشد، شهرداری‌ها می‌توانند برای جمع آوری مجزای این باطری‌ها در مکان‌های مختلف حتی سوپرمارکت‌ها مخزن مکعبی شکل را تهیه کنند و در اختیار آن مراکز عمومی قرار دهند تا شهروندان باطری‌های خراب و دور انداختنی خود را به آنجا تحویل دهند. روی آن هم می توان با نوشتن پیامی نوع کارکرد مخزن مشخص شود. از این رو شهردای می‌تواند در انجام چنین کارهایی، متولی اجرای این طرح شود.» او می‌افزاید: «همچنین روغن‌های سوخته غذا‌ها نیز وقتی وارد چرخه فاضلاب شهر می‌شوند، آسیب‌های بسیاری به محیط زیست وارد می‌کنند که برای جمع آوری آنها می‌توانیم مخازنی را در مراکز تجاری یا محل هایی که حضور مردم بیشتر است، قرار دهیم تا شهروندان روغن سوخته خود را به آنجا تحویل دهند و متولیان مربوطه برای تصفیه و استخراج مفید آن وارد عمل شوند. درست مانند اقدامی که برای بازیافت روغن سوخته خودرو‌ها انجام می‌شود.»

مردم می‌توانند با زباله هایشان کود درست کنند
آمار و ارقام تولید زباله در پایتخت بسیار بالاست و خانم ملاح بسیار از این بابت  متأسف است. «هر فردی سهمی در کاهش تولید زباله دارد که باید در این زمینه اقدام کند. یکی از راحت‌ترین و در درسترس‌ترین اقدامات تبدیل زباله‌های‌تر به کمپوست است که یکی از عالیترین کود‌ها برای مصرف گل، گیاه و درختان محسوب می‌شود. حتی می‌توان ورمی کمپوست(به کمک کرم خاکی) که سبک و بی بو است، درست کرد.» او ادامه می‌دهد: « این کار فقط مختص خانه‌های حیاط دار نیست بلکه حتی آنهایی که آپارتمان نشین هستند و حیاط ندارند، می‌توانند در خانه خود بدون مزاحمتی برای دیگران در این زمینه اقدام کنند. کاری که تعدادی از اعضای جمعیت زنان مبارزه با آلودگی هوا در بالکن آپارتمانی که زندگی می‌کنند انجام داده‌اند و نتیجه گرفته اند. حتی بالکن، بوی بد هم نگرفته است. چون آنها هم خوب می دانند با استفاده از کمی خاک اره آن بو از بین می رود. برای این کار کافی است یک سطل در دار داشت و قسمت زیرین آن را از چند بخش سوراخ کرد. بعد زباله‌هایی نظیر پوست میوه، تفاله چای و را داخل آن ‌ریخت. زیر سطل هم یک بشقابی که نیاز ندارید بگذارید تا شیرابه از زیر آن خارج و وارد ظرف دیگری شود. زباله هم کود می‌شود. آن کود برای انواع گیاهان مفید و قابل استفاده است.»

اخبارگوناگون - مهر نیوز