صورت حساب سرمایه یکی از صورتهای مالی است و بیانگر خلاصه تغییراتی است که در سرمایه یک واحد تجاری طی یک دوره مالی یا یکسال مالی روی می دهد . صورت حساب سرمایه با سرمایه اول دوره شروع شده در مرحله بعدی اگرمالکین شرکت سرمایه گذاری مجدد در موسسه خود انجام داده باشند مبلغ این سرمایه گذاری به سرمایه اول دوره اضافه میشه همچنین اگر سود ویژه هم در طی همان دوره کسب کرده باشند مبلغ این سود نیز به سرمایه اول دوره اضافه می شود اما در ادامه اگر مالکین برداشتی از حساب شرکت کرده باشند یا اینکه در طی دوره زیان ویژه داشته باشند ، این دو مبلغ از سرمایه اول دوره کسر می شود که در نهایت به مبلغ سرمایه پایان دوره خواهیم رسید . پس به طور کلی تغییرات در سرمایه به دو صورت می باشند

1-

تغییراتی که باعث افزایش در سرمایه اند      

2-

تغییراتی که باعث کاهش در سرمایه اند

 همانطور که متوجه شدید مبلغ سرمایه گذاری مجدد و سود ویژه باعث افزایش در سرمایه شده و مبلغ برداشت مالکین از حساب شرکت و زیان ویژه باعث کاهش در حساب سرمایه می شوند .

صورت سرمایه یک واحد خدماتی به طور کلی به صورت زیر تهیه میشود :

                             موسسه خدماتی ..................

                                    صورت حساب سرمایه

                          برای دوره مالی منتهی به 31/02/84

سرمایه اول

دوره                                                                

                                          ×××

اضافه میشود :

سرمایه گذاری مجدد                   ×××

سود ویژه                                  ××      

                          ×××

کسر میشود :

برداشت                                    ××

زیان ویژه                                 ××                                         

                                             (**)

افزایش (کاهش) در سرمایه               ×××

سرمایه پایان دوره                      ×××

 نکته :

در طول یک سال مالی شرکت  یا سود دارد یا زیان ، اما من در صورت حساب سرمایه بالا هر دو مورد را اشاره کردم که با توجه به اینکه شرکت شما سود داشته یا زیان می توانید مبلغ موجود را در محل مناسب از صورت حساب سرمایه قرار داده و به این ترتیب سرمایه پایان دوره را محاسبه نمایید . حال با توجه به مطالب بالا صورت حساب سرمایه با توجه به اطلاعات مالی موسسه خدماتی محمد و حسن به شکل زیر ارایه میشود :

                             موسسه خدماتی محمد و حسن

                                    صورت حساب سرمایه

                          برای دوره مالی منتهی به 31/02/84

سرمایه اول

دوره                                                                50.000.000

اضافه میشود :

سرمایه گذاری مجدد                   10.000.000

سود ویژه                                  2.062500

                                                 12.062.500

کسر میشود :

برداشت                                    1.500.000

 (1.500.000)

 افزایش در سرمایه                                   

                           10.562.500

سرمایه پایان

دوره                                                               

60.562.500

صورت حساب سود و زیان income statement

صورت حساب سود و زیان همانطور که از نامش پیداست جهت تعیین سود یا زیان ویژه واحد مالی تهیه میشه و شامل خلاصه ای از درآمدها و هزینه های برای یک دوره زمانی معین می باشد.

این صورت حساب معمولا به دو طریق تهیه می شود :

1- تک مرحله ای

2- دو مرحله ای

صورت حساب سود و زیان به روش تک مرحله ای :

در این روش ابتدا کلیه درآمد ها یکجا و در ادامه کلیه هزینه ها در زیر آنها آورده می شود و در نهایت از تفاضل آنها به سود یا زیان قبل از کسر مالیات می رسیم که با کسر مالیات (در صورتی که موسسه سود داشته باشد) به سود یا زیان بعد از کسر مالیات یا همان سود یا زیان ویژه خواهیم رسید .

صورت حساب سود و زیان به روش دو مرحله ای :

در این روش ابتدا درآمدهای عملیاتی آورده شده در ادامه هزینه های عملیاتی ذکر می گردد که از تفاضل این دو به سود یا زیان عملیاتی می رسیم در مرحله بعد درآمدهای غیر عملیاتی و هزینه های غیر عملیاتی آورده می شود که از تفاضل این مرحله و مرحله قبل به سود و زیان قبل از کسر مالیات می رسیم که با کسر مالیات به سود و زیان بعد از کسر مالیات یا همان سود و زیان ویژه خواهیم رسید .

به صورت حساب سود و زیان صورت حساب درآمد یا صورت حساب عملیات نیز گفته میشود . مهمترین بخش صورت حساب سود و زیان قسمت پایانی آن یعنی سود یا زیان ویژه است که نتیجه فعالیت یک واحد تجاری را نشان می دهد که آیا واحد تجاری در طول دوره مالی فعالیتش سود آور بوده است و یا خیر.

به طور کلی صورت سود و زیان یک واحد خدماتی به روش تک مرحله ای به صورت زیر می باشد :

موسسه خدماتی ............

صورت حساب سود و زیان

برای سال مالی منتهی به 29/12/××

--------------------------------------------------------------------------------

درآمد ها :

درآمد خدمات ××

کسر مشود هزینه ها :

هزینه اجاره ××

هزینه بیمه ××

هزینه حقوق ××

هزینه آب و برق و تلفن ××

جمه هزینه ها (××)

سود (زیان) قبل از کسر مالیات ××

مالیات (×)

سود (زیان) ویژه ××

حالا با توجه به مطالب ارایه شده در بالا و با توجه به مفروضات درسهای قبلی صورت حساب سو و زیان برای موسسه خدماتی محمد و حسن یه شکل زیر تهیه میشود :

موسسه خدماتی محمد و حسن

صورت حساب سود و زیان

برای دوره مالی منتهی به 31/2/84

--------------------------------------------------------------------------------

درآمد :

درآمد خدمات آموزشی 5.000.000

کسر میشود هزینه ها :

هزینه اجاره 1.000.000

هزینه حقوق 1.000.000

هزینه آب و برق و تلفن 250.000

جمع هزینه ها 2.250.000

سود و (زیان) قبل از کسر مالیات 2.750.000

مالیات به ماخذ 25% (687.500)

سود (زیان) ویژه 2.062.500

* سود(زیان) ویژه :چنانچه درآمد های یک واحد مالی نسبت به هزینه های آن بیشتر باشد آن واحد مالی دارای سود بوده و اگر هزینه ها نسبت به درآمد ها بیشتر باشند واحد مالی دارای زیان است .

** درآمد های عملیاتی و هزینه های عملیاتی به مواردی گفته میشود که مستقیماً مربوط به عملیات جاری و اصلی شرکت است و در غیر اینصورت از اصطلاح درآمد و هزینه غیر عملیاتی استفاده میشود . بطور مثال در موسسه خدماتی محمد و حسن درآمد آموزشی جزو درآمد های عملیاتی بوده و اگر همین موسسه با فروش یکدستگاه خودرو منافعی به دست بیاورد چون جزو عملیات جاری آن نبوده بنابر این درآمد آن غیر عملیاتی محسوب میشود .

*** مآخذ 25% طبق قانون مالیاتهای مستقیم محاسبه شده است .

ترازنامه که گاهی اوقات به آن صورت وضعیت مالی نیز گفته می شود عبارت است از فهرستی از تمام داراییها ، بدهیها و سرمایه یک واحد تجاری در یک تاریخ زمانی معین که معمولاً پایان دوره مالی می باشد . 

به طور کلی ترازنامه بر اساس معادله حسابداری یعنی سرمایه + بدهیها = داراییها شکل گرفته است و همانطور که از نامش (ترازنامه) پیداست هر دو طرف آن باید برابر باشد و به دو طریق تهیه می شود : 

1- شکل حساب تی (T) 

2- شکل گزارشی

چون معمولاً ترازنامه به شکل تی تهیه میشود لذا در این درس فقط شکل تی آن را توضیح میدهیم .

در ترازنامه به شکل تی تمام داراییها اعم از جاری و ثابت در سمت راست ترازنامه و تمام بدهیها اعم از جاری و بلندمدت و حساب سرمایه در سمت چپ ترازنامه آورده می شوند . 

ترازنامه با توجه به اطلاعات موسسه خدماتی محمد و حسن به شکل تی به صورت زیر می باشد : 

                               موسسه خدماتی محمد و حسن 

                                              ترازنامه 

                                       به تاریخ 31/2/84

داراییهای جاری:

صندوق                250.000

بانک                    86.312.500

بدهکاران              2.000.000

ملزومات               500.000

جمع داراییهای جاری              89.062.500

داراییهای ثابت :

اثاثه                    2.000.000

جمع داراییهای ثابت                2.000.000

بدهیهای جاری :

بستانکاران                500.000

جمع بدهیهای جاری                500.000

بد هیهای بلند مدت :

اسناد پرداختنی         30.000.000

جمع بد هیهای بلند مدت          30.000.000

جمع بد هیها                                30.500.000

سرمایه :

سرمایه اول دوره       50.000.000

اضافه میشود :

سرمایه گذاری مجدد  10.000.000

سود ویژه                 2.062.500              

کسر میشود :

برداشت                   (1.500.000)

سرمایه پایان دوره                         60.562.500

جمع داراییها                             91.062.500

جمع بدهیها و سرمایه                  91.062.500

در حسابداری هر حساب دارای یک ماهیت است یعنی حسابها ماهیتاً یا بدهکار هستند و یا بستانکار . ماهیت حسابها از بحث دو طرفه بودن حسابداری نشات گرفته و کنترل بعضی از حسابها با دانستن ماهیت آن حساب انجام می شود .

در ارتباط با حسابهای موقت و دایم هم قبلاً یک توضیح مختصر داده شد که حسابها در یک دسته بندی کلی به دو نوع حسابهای موقت و حسابهای دایم تقسیم میشوند .

1 - حسابهای موقت :

حسابهایی هستند که مربوط به عملیات حسابداری در یک سال مالی هستند و در پایان سال با یک حساب واسطه بسته شده (صفر میشوند) و در نهایت نتیجه عملیات آنها به حسابهای دایم منتقل میشن و باز در ابتدای سال بعد مجدداً افتتاح میشوند ضمناً به این نوع حسابها ، حسابهای سود و زیانی هم میگن مانند حسابهای درآمد و هزینه .

2 - حسابهای دایم :

حسابهایی هستند که از ابتدای تاسیس یک واحد تجاری افتتاح شده و عملیات حسابداری سالهای مختلف در آنها انجام شده و مانده آنها از یک سال به سال مالی بعد منتقل میشوند ضمناً به این نوع حسابها ، حسابهای ترازنامه ای هم میگن مثل داراییها ، بدهیها و حساب سرمایه .