1ـ تصغیر: ایجاد تغییر و دگرگونی در ساختمان صرفی كلمه طبق قواعدی خاص برای بیان كمی و كاستی یا خردی و كوچكی و یا نزدیکی را تصغیر می‌نامند.
2ـ واژه‌ای که از آن اسم مصغّر ساخته می‌شود باید معرب باشد، به خودی خود بر خردی و كوچكی یا كمی و كاستی دلالت نكند و معنای قابل تصغیر داشته باشد.
3ـ اسمی كه به لحاظ ساختمان صرفی خاصّ خود بر مفهوم خردی و كوچكی یا کمی و کاستی و یا نزدیکی دلالت کند اسم مصغِّر نامیده می‌شود. برای ساختن اسم مصغّر ابتدا حرف اول اسم را مضموم و حرف دوم را مفتوح می‌کنیم، سپس یاء ساكنه‌ای را ـ که یاء تصغیر نام دارد ـ به حروف آن می‌افزاییم؛ مانند: «نَهْر¬ نُهَیر».
4ـ در زبان عربی تصغیر به دلایل و انگیزه‌های متعدّدی صورت می‌پذیرد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
الف) بیان كوچكی؛ مانند: «بُلَیْبِل (بلبل کوچک)»؛
ب) بیان نزدیكی مكانی یا زمانی؛ مانند: «فُوَیق (اندكی بالاتر) و بُعَید (اندکی دورتر)»؛
ج) بیان كمی مقدار یا تعداد؛ مانند: «دُرَیهِم (مقدار اندكی درهم/ پول)»؛
د) توهین و تحقیر؛ مانند: «شُوَیعِر (شاعرک)»؛
ﻫ) ابراز محبت و شفقت؛ مانند: «أُخَيَّ (برادر عزیزم)».
اوزان تصغیر
1ـ «فُعَیل، فُعَیْعِل و فُعَیْعیل» صیغه‌هایی هستند که اسمها در زبان عربی با یکی از آنها مصغّر می‌شوند و «صیغه‌های تصغیر/ صیغه‌های اسم مصغر/ اوزان تصغیر/ اوزان اسم مصغر» نامیده می‌شوند.
2ـ وزن «فُعَیل» برای تصغیر كلمات سه حرفی به کار می‌رود؛ مانند: «نَهْر ← نُهَیْر».
3ـ وزن «فُعَیْعِل» برای مصغّر کردن كلمات چهار حرفی به کار می‌رود؛ مانند: «بُلْبُل ← بُلَیْبِل». همچنین كلمات پنج حرفی‌ای كه تمام حروف آنها اصلی است پس از حذف حرف چهارم یا حرف پنجم با این صیغه مصغّر می‌شوند؛ مانند: «فَرَزْدَق ← فَرَزْد ← فُرَیْزِد» یا «فَرَزْدَق ← فَرَزْق ← فُرَیْزِق».
4ـ كلمات پنج حرفی‌ای كه حرف چهارم آنها حرف علّه است بر وزن «فُعَیْعِیل» مصغر می‌شوند؛ مانند: «مِصْباح ← مُصَیْبیح».
ملاحظه
نکتۀ دیگری که در مبحث تصغیر باید به آن توجه کرد آن است که هنگام مصغّر کردن آن دسته از اسمهای مؤنث سه حرفی (ثلاثی) كه علامت تأنیث ندارند باید یک «تای مدوّره» به آخر آنها افزود و پیش از تای مدوّره آخرین حرف واژه را نیز مفتوح کرد؛ مانند: «عَین ← عُیَیْنَة، هِنْد ← هُنَیْدَة و سَمَاء ← سُمَیَّة».
