احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

و هو الذي خلق السموات و الارض في ستة ايام و کان عرشه علي الماء ليبلوکم ايکم احسن عملا» (هود: 7)
«اوست خدايي که آسمانها و زمين را در شش روز آفريد در حالي که عرش او بر روي آب بود. تا شما را بيازمايد که کدام يک از شما اعمالتان بهتر است.
امام رضا عليه‏السلام فرمود: خداوند تبارک و تعالي عرش، آب و ملايکه را قبل از خلقت آسمانها و زمين آفريد، و ملائکه با توجه نمودن به خود و عرش و آب، بر وجود خداوند استدلال مي‏کردند. سپس خداوند عرش خود را بر روي آب قرار داد تا بدين وسيله قدرت خود را به ملائکه بفهماند، که خداوند بر هر کاري تواناست، سپس با قدرت و توانايي خويش عرش را بلند کرده و بر فراز آسمان‏هاي هفتگانه قرا داد. آنگاه در حالي که بر عرش خود تسلط و استيلاء داشت، آسمانها و زمين را در شش روز آفريد، هر چند توانايي داشت که در يک چشم به هم زدن اين کار را انجام دهد لکن آنها را در شش روز آفريد تا با اين کار آنچه را که از آسمانها و زمين مي‏آفريد کم‏کم و يکي يکي به ملائکه نشان دهد، تا بوجود آمدن و هر يک در هر مرتبه‏اي، براي ملائکه دليلي باشد بر خدا.و خداوند عرش را به خاطر نياز، نيافريده است، زيرا او از عرش و تمام مخلوقاتش بي‏نياز است. در مورد ذات اقدس او نمي‏توان گفت که بر روي عرش نشسته است، زيرا او جسم نيست. خداوند بسيار بسيار برتر و والاتر از صفات مخلوقين است. اما درباره‏ي اين قسمت از آيه که مي‏فرمايد:
«ليبلوکم ايکم احسن عملا»

«تا شما را بيازمايد و ببيند عمل کدام يک از شما بهتر است.»
منظور اين است، خدا آنها را آفريد تا به اطاعت و عبادت و تکاليف خود آنها را بيازمايد، اما نه به عنوان امتحان و آزمايش، زيرا او هميشه همه چيز را مي‏دانسته است.
سپس مأمون گفت: معني اين آيه چيست؟
«و لو شاء ربک لامن من في الارض کلهم جميعا افانت تکره الناس حتي يکونوا مؤمنين - و ما کان لنفس ان تؤمن الا باذن الله» (يونس: 99 - 100)
اگر پروردگار مي‏خواست تمام کساني که بر روي زمين زندگي مي‏کنند و همگي ايمان مي‏آوردند آيا تو مي‏خواهي مردم را مجبور کني تا مؤمن شوند؟ در حالي که هيچ کس ايمان نمي‏آورد مگر با اذن و اجازه خدا.
امام رضا عليه‏السلام فرمود: مسلمانان به پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله عرض کردند يا رسول الله! اگر آن کساني را که بر آنها قدرت داشتي، مجبور مي‏کردي که مسلمان شوند، تعداد ما زياد مي‏شد، و در مقابل دشمنان نيرومند مي‏شديم. حضرت رسول در جواب آنها فرمودند.: نمي‏خواهم با بدعتي که خداوند در مورد آن دستوري به من نداده است، خداوند را ملاقات کنم، و کسي نيستم که بخواهم در کاري که به من مربوط نيست، دخالت کنم. سپس خداوند آيه فوق را نازل فرمود و معني آيه اين است که:
اگر خدا مي‏خواست همه را مجبور مي‏کرد، در دنيا ايمان آورند، همانطور که در موقع ديدن سختي‏ها در آخرت اظهار ايمان مي‏کنند. اگر اين کار را با آنها انجام مي‏دادم ديگر مستحق مدح و ثواب از جانب من نبودند لکن من مي‏خواهم مردم از روي اختيار و بدون اجبار و ايمان بياورند، تا مستحق احترام و اکرام و نزديکي به من و جاودانگي در بهشت برين باشند.
خدا مي‏فرمايد:
«افانت تکره الناس حتي يکونوا مؤمنين»
«آيا تو مي‏خواهي مردم را مجبور کني که ايمان آورند؟»
و اما اين قسمت از آيه که مي‏فرمايد:
و ما کان لنفس ان تؤمن الا باذن الله.
«کسي نمي‏تواند ايمان آورد مگر با اذن و اجازه و خواست خدا»
به اين معني نيست که انسانها از ايمان آوردن محروم هستند، بلکه به اين معني است که بدون خواست خدا نمي‏توانند ايمان آورند، و اذن و خواست خدا، عبارت است که از امر و فرمان او به ايمان آوردن مردم در دنيا است که محل تکليف و تعبد است، و مجبور نمودن مردم به ايمان در موقعي است که تکليف از آنها برداشته شود.
مأمون گفت: معني اين آيه را توضيح دهيد:
«الذين کانت اعينهم في غطاء عن ذکري و کانوا لايستطيعون سمعا»  (کهف: 101)
«کساني که چشم‏هايشان از ياد من در پرده و پوشش بود و توانايي شنيدن هم نداشتند.»
امام رضا عليه‏السلام پرده و غطاء چشم، از ياد و توجه قلبي ممانعت نمي‏کند، و ياد و توجه با چشم ديده نمي‏شود وليکن خداوند کساني را که ولايت علي بن ابيطالب عليه‏السلام را قبول ندارند، به افراد نابينا شبيه نموده است، زيرا توصيه و سفارش پيامبر صلي الله عليه و آله بر آنها سنگين و دشوار مي‏آمد و نمي‏توانستند به آن سخنان گوش فرا دهند (1)
 

پي نوشتها:
1- عيون، 271:1
منبع: كتاب امام رضا (ع) و قرآن