احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

اصل گنبد همان است كه در قرن ششم ساخته شده است بر اساس پاره از مصادر گنبد امام رضا عليه السلام تا قبل از صفويه كاشي بوده است ولي از اين كه چه زماني كاشي كاري شده و باني آن چه كسي بوده اطلاع درستي در دست نيست، و تاريخ گنبد مطهر كه اينك بر روي آن نقش بسته است دوران صفويه را نشان مي دهد.
در مطلع الشمس آمده: وقتي كه شاه طهماسب مشهد را تعمير نمود و يا به توسيع آن پرداخت گنبد مطهر را با آجرهاي طلا تذهيب نمود و يك مناره قشنگي به ساخت و آن را نيز مذهب كرد و دور مرقد ضريح طلائي نصب كرد و همين سلطان صحن روضه را به حالت حاليه رسانيد.
ظاهرا اين گفته اعتماد الدوله درست نباشد زيرا همه مورخان و كساني كه درباره مشهد و آستان قدس مطالعه و تحقيق كرده اند معتقد هستند كه گنبد مطهر امام هشتم عليه السلام را شاه عباس صفوي با خشت هائي از مس كه روي آن ها را طلا كردند، در گنبد كار گذاشته است و نام او هم در كتيبه گنبد باقي است.
در حال حاضر روي قبر مطهر امام رضا عليه السلام دو گنبد قرار دارد: اول همان گنبد اصلي است كه حدود ده قرن از آن مي گذرد، دوم گنبدي است كه شاه عباس صفوي روي گنبد اول قرار داده و با ستون هاي چوبي آن را استوار كرده و بعد طلاكاري نموده اند كه مورخان اين چنين بيان داشته اند:
شاه عباس صفوي در سال يك هزار و نه از اصفهان پياده به مشهد مقدس مشرف گرديد و مدتي در اين شهر اقامت گزيد، او دستور داد گنبد مطهر را با خشت هاي طلا بپوشانند، بر اساس كتيبه اي كه اكنون دور گنبد مطهر مي باشد،در سال يك هزار و ده مشغول اين كار شده اند و در هزار و يك صد و شانزده طلاكاري پايان يافته است.
در اطراف گنبد كتيبه اي است به خط جلي كه توسط خطاطا مشهور عليرضا عباسي نوشته شده است اين كتيبه بسيار زيبا و به خط ثلث تحرير گرديده و با رنگ طلائي بر بدنه ي گنبد نصب شده است.
بسم الله الرحن الرحيم، من عظائم توفيقات الله سبحانه أن وفق السلطان الاعظم مولي ملوك العرب و العجم، صاحب النسب الطاهر النبوي و الحسب الباهر العلوي تراب اقدام خدام هذه الروضة المنورة الملكوتية، مروج آثار اجداده المعصومين السلطان ابن السلطان ابوالمظفر شاه عباس الحسيني الموسوي الصفوي بهادرخان.
فاستسعد بالمجيئي ماشيا علي قدميه من دارالسلطنته اصفهان الي زيارة هذا الحرم الاشرف و قد تشرف به زينة هذه القبة من خلص ما له في سنة الف و عشر و تم في سنة الف و ستة عشر.
خلاصه آن چنين است كه توفيقات بزرگ خداوند سبحان شامل حال سلطان اعظم و رهبر ملوك عرب و عجم كه نسب به خاندان نبوت و امامت مي رساند، و خاك پاي زائران اين روضه منوره مي باشد، مروج آثار اجداد معصومين عباس حسيني موسوي صفوي كه موفق شد با پاي پياده از اصفهان به مشهد مشرف گردد و اين گنبد را به طلا مزين كند، و اين كار در سال 1016 پايان گرفت.
در زير كتيبه يك جا نوشته شده: عمل كمال الدين محمود يزدي و در جاي ديگر آمده كتبه ي عليرضا العباسي، كمال الدين معمار گنبد بوده كه اين كار بزرگ و تاريخي به دست او انجام گرفته است و بعد در سال 1084 در اثر زلزله تكاني به گنبد مطهر وارد مي شود و خشت ها از جاي خود بيرون مي شوند و شكافي هم در گنبد پديد مي آيد، اين حادثه در زمان شاه سليمان صفوي واقع مي گردد.
سلطان نامبرده دستور مي دهد تا گنبد را مانند سابق درست كنند و هر جا كه آسيب ديده مرمت نمايند و كتيبه اي كه هم اكنون در آن جا مي باشد از اين واقعه خبر مي هد كتيبه چنين است:
من ميامن منن الله سبحانه الذي زين السماء به زينة الكواكب و رصع هذه القباب العلي بدر الدراري الثواقب ان استسعد السلطان الأعدل الاعظم، و الخاقان الاكرم الأفخم، اشرف ملوك الأرض حسبا و نسبا و اكرمهم خلقا و ادبا، مروج مذهب اجداده الأئمة المعصومين و محيي مراسم آبائه الطيبين الطاهرين.
السطان بن السلطان شاه سليمان الصفي الموسوي بهادرخان به تذهيب هذه القبة العرشية الملكوتية و تزيينها و تشرف به تجديدها و تحسينها اذا تطرق اليه الانكسار و سقطت لبناتها الذهبية التي كانت تشرق كالشمس في رابعة النهار به سبب حدوث الزلزله العظيمة في هذه البلدة الكريمة في سنة اربع و ثمانين و الف و كان هذه التجديد الجديد في سنة ثمانين و الف كتبه محمد رضا الامامي. خلاصه آن اين است كه خداوند سبحان آسمان دنيا را با ستارگان زينت بخشيد و گنبد گيتي را با انوار فروزان آن آرايش داد. از منت هاي خداوند اين بود كه سلطان اعظم و خاقان اكرم كه از نظر حسب و نسب از اشرف پادشاهان روي زمين و از جهت اخلاق و ادب از گرامي ترين آنها مي باشد.
او مروج مذهب اجداد طاهرين و زنده كننده ي آثار پدران معصوم خود مي باشد، شاه سليمان صفوي موسوي اين گنبد ملكوتي را كه در اثر زلزله آسيب ديده بود مرمت كرد، و خرابي هاي آن را تجديد بنا نمود و اكنون گنبد مطهر مانند آفتاب تابان نورافشاني مي كند و اين عمل در سال يك هزار و هشتاد انجام يافت.
عبارات فوق در چهار ترنج نوشته شده و در اطراف گنبد نصب گرديده است، اعتماد السلطنه در مطلع الشمس گويد: عبارت كتيبه ترنج ها به انشاء علامه اجل آقا حسين خوانساري قدس سره مي باشد كه در معقول و منقول از مشاهير فحول آن عصر به شمار مي آمد و در ادبيات و انشاء رسائل استادي را دبوده است.
در سال 1353 شمسي هنگام نيابت توليت عبدالعظيم وليان خشت هاي طلائي را كه در اثر مرور زمان شفافيت خود را از دست داده بودند، از جاي خود برداشتند و بار ديگر با آب طلا از نو رنگ آميزي نمودند و در جاي خود نصب كردند، يكي از معماران آستان قدس براي نگارنده نقل كرد كه وليان دستور دادند هر خشتي را كه بر مي دارند روي آن شماره بگذارند و بار ديگر آن را سر جاي خود كه از اول آن جا قرار داشته بگذارند تا وضع اول محفوظ بماند.
ابعاد گنبد به قرار ذيل است:
ارتفاع از كف حرم تا انتهاي زير سقف 8 / 18 متر
ارتفاع از كف حرم تا انتهاي گنبد طلا 20 / 31 متر
دور گنبد از سطح خارج 1 / 42 متر
ارتفاع از اول طلاكاري تا تيزه گنبد 40 / 16 متر
ارتفاع سر طوق گنبد مطهر 50 / 3 متر

تاریخ آستان قدس رضوی ،ج1، ص9/137