احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

و در روایت برقی آمده است: «کسانی را که در آسمان و زمینند، هدایت می‏کند.» 

این بدان سبب است که هر کس به سوی حقیقتی، هدایت یافته است، در واقع با نور وجود هدایت شده است و اگر نور نبود، تاریکی‏ها غالب می‏شد. پس نور، یعنی وجودی که هدایت‏کننده است. و این تصدیق سخن ولی الله اعظم است که نور را به هادی تفسیر نمود. [2] .

فتوای تحریم خمر در قرآن

از علی بن یقطین، روایت می‏کند: مهدی عباسی از امام ابوالحسن علیه‏السلام پرسید: آیا حرمت شرب خمر در کتاب خدای تعالی ذکر شده است؟ زیرا مردم تنها می‏دانند که از آن نهی شده، لیکن نمی‏دانند که آیا تحریم نیز شده است یا نه؟ 

حضرت فرمود: «خمر در کتاب خدای تعالی نیز تحریم شده است.» 

مهدی عرض کرد: یا اباالحسن! این حرمت در کجای قرآن ذکر شده است؟ 

حضرت فرمود: در آن جا که خداوند متعال می‏فرماید: «قل انما حرم ربی الفواحش ما ظهر منها و ما بطن و الاثم و البغی و بغیر الحق.» [3] . 

وقتی خداوند می‏فرماید: ما ظهر منها، مقصود زنای علنی و پرچم‏هایی است که فاجران برای زنان بدکار در جاهلیت در بالای خانه نصب می‏کرده‏اند. و قول خداوند متعال که می‏فرماید: و ما بطن، یعنی زن پدر؛ زیرا پیش از بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله، چون پدر وفات می‏کرد، پسرش که از آن زن نبود، او را به ازدواج خویش درمی‏آورد. پس خدای تعالی این عمل را تحریم فرمود. 

و مقصود از الاثم، همان خمر است که خدای تعالی در جای دیگری می‏فرماید: «یسئلونک عن الخمر و المیسر، قل فیهما اثم کبیر و منافع للناس.» [4]  پس، اثم در کتاب خداوند، خمر و قمار است و همان طور که خود فرموده، گناه‏شان بسی بزرگ‏تر است.» 

پس مهدی مرا گفت: ای علی بن یقطین! این فتوایی هاشمی است. 

من نیز بدو گفتم: راست گفتی ای امیرمؤمنان! و حمد خدایی را که این علم را از شما اهل بیت دور نساخت! 

به خدا قسم، هنوز چیزی نگذشته بود که مهدی خطاب به من گفت: راست گفتی، ای رافضی! [5] . 

قیاس احادیث با قرآن

«حسن بن جهم» از امام صادق علیه‏السلام نقل می‏کند و مرحوم فیض «قدس سره» آن را در باب «اختلاف حدیث و حکم» در کتاب وافی آورده است: راوی می‏گوید: به امام رضا علیه‏السلام عرض کردم: روایت‏های مختلفی از شما به ما می‏رسد، ما چه کار کنیم؟ 

آن حضرت فرمودند: «هر روایتی که از ما به شما رسید، با قرآن و احادیث ما مقایسه کنید؛ اگر به آن دو شباهت داشت، راست است و اگر شباهت نداشت، دروغ است و آن را نگفته‏ایم.» [6] . 

صاحبان چهره‏های نورانی

صدوق «قدس سره» در باب حادی عشر از کتاب عیون اخبار الرضا علیه‏السلام با اسناد از «ابراهیم بن ابی‏محمود» نقل می‏کند که: حضرت امام رضا علیه‏السلام در مورد سخن خداوند متعال: «چهره‏هایی در آن روز خرم و شادابند و به سوی پروردگارشان نگاه می‏کنند، فرمود: «یعنی چشم به خداوند دوخته‏اند و آنان منتظر ثواب پروردگارشان هستند.» [7] . 

اوهام قلوب بزرگ‏تر از دیدگان چشم است

کلینی در باب «ابطال الرویة» از کتاب کافی، از «محمد بن یحیی» و او از «احمد بن محمد» از «ابی‏هاشم جعفری» از امام رضا علیه‏السلام نقل می‏کند که از آن حضرت درباره خدا پرسیدم که: آیا به وصف درمی‏آید؟ 

فرمود: «آیا قرآن نخوانده‏ای؟» 

گفتم: آری! خوانده‏ام. 

فرمود: «این آیه را نخوانده‏ای که می‏فرماید: «لا تدرکه الابصار و هو یدرک الابصار» [8] . 

گفتم: چرا خوانده‏ام. 

فرمود: «می‏دانید «ابصار» یعنی چه؟» 

گفتم: آری. 

فرمود: «یعنی چه؟» 

گفتم: ابصار، یعنی دیدگان (دیدن چشمان) 

فرمود: «اوهام قلوب بزرگ‏تر از دیدگان چشم است. پس اوهام نمی‏توانند او را درک کنند، ولی او اوهام را درک می‏کند.» [9] . 

بر غریبی حسین و درد او گریه کنید

ثقه جلیل ریان بن شبیب گفت: در روز اول محرم بر امام ابی‏الحسن رضا علیه‏السلام وارد شدم، به من فرمود: «ای پسر شبیب! آیا روزه داری؟» 

گفتم: نه. 

گفت: «این روز، روزی است که زکریای پیامبر در آن پروردگار خود را خواند و گفت: «رب هب لی من لدنک ذریة طیبة انک سمیع الدعاء» [10] . 

یعنی «ای پروردگار من! مرا از نزد خویش ذریتی پاک ببخش، همانا که تو دعا را شنونده‏ای.» 

پس خدای تعالی دعای او را مستجاب کرد، و ملائکه را فرمود تا زکریا را در حالتی که وی در محراب ایستاده بود و نماز می‏گزارد، ندا کردند که: «خداوند تو را به یحیی مژده می‏دهد!» 

پس هر کس این روز را روزه بدارد و خدای تعالی را بخواند، خدای تعالی او را اجابت کند، چنان که زکریا را.» 

آن گاه گفت: «ای پسر شبیب! محرم آن ماه است که مردم جاهلیت در گذشته حرمت آن ماه را نگاه می‏داشتند، اما این امت نه حرمت ماه را شناختند و نه حرمت پیمبر خود را. و در این ماه ذریه او را کشتند، و زنان او را اسیر کردند، و اثاث او را به تاراج بردند، خداوند هرگز آنان را نیامرزد! 

ای پسر شبیب! اگر برای چیزی گریه خواهی کرد، برای حسین بن علی بن ابی‏طالب علیهم‏السلام گریه کن، برای آن که او را مانند گوسفند ذبح کردند، و هیجده مرد از خاندان او با او کشته شدند که روی زمین مانند آنها نبود. 

ای پسر شبیب! اگر خوشحال می‏کند تو را که در درجات بلند بهشت با ما باشی، برای اندوه ما، اندوهناک باش و از فرح ما شادمان. 

و بر تو باد دوستی ما که اگر مردی سنگی را دوست بدارد، خدا او را روز قیامت با آن سنگ محشور گرداند.» [11] . 

به غم ما غمین باش، در شادی ما شاد

در حدیث ریان بن شبیب از امام رضا علیه‏السلام نقل است که آن حضرت فرمود: «ای پسر شبیب! اگر می‏خواهی که به درجات اعلای بهشت رسی، با ما باش! به غم ما غمگین باش و به شادی ما شاد! و بر تو باد ولایت ما! که هر کس سنگی را دوست داشته باشد، خداوند در روز قیامت با آن محشورش کند». 

شبی در حشر و معاد خود فکر می‏کردم و به نامه‏ی اعمال خویش نظر می‏افکندم، و این‏که چگونه به اعمالم رسیدگی خواهد شد که دیدم چیزی، لازمه نفسم شده، با آن محشور گشته و از آن جدا نمی‏شود، وقتی دقت کردم دیدم کتابی خطی است که آن‏را به شدت دوست دارم. در این وقت این حدیث را به یاد آوردم که: «هر کس سنگی را هم دوست داشته باشد با آن محشور می‏شود.» و کتاب هم مانند سنگ، از جمادات است و از این جهت با آن فرقی ندارد. [12] . 

حجاب خدا

در باب 36 توحید صدوق که «باب الرد علی الثنویة و الزنادقة» است، روایت شده است که: 

دخل رجل من الزنادقة علی الرضا علیه‏السلام - مردی از زنادقه نزد حضرت رضا علیه‏السلام آمد، تا این که گوید - قال الرجل: فلم احتجب؟ 

فقال ابوالحسن علیه‏السلام: «ان الاحتجاب عن الخلق لکثرة ذنوبهم...» 

آن مرد می‏پرسد که: چرا خدا از خلق پوشیده است؟ 

امام فرمود: «گناهانشان حجابند.» شیخ اجل سعدی گوید: 

سعدی! حجاب نیست، تو آیینه پاک دار

زنگار خورده چون بنماید جمال دوست؟ [13] .

وصف خدا با خود خدا

در تفسیر صافی فیض - قدس سره - در ضمن کریمه: «ذهب الله بنورهم و ترکهم فی ظلمات لا یبصرون» [14]  در عیون از امام رضا علیه‏السلام آمده که: «ان الله لا یوصف بالترک کما یوصف خلقه» الخبر، یعنی: «خدای تعالی به ترک موصوف نمی‏شود، آنگونه که خلقش به آن موصوف می‏گردند.» 

و ثقةالاسلام کلینی - رضوان الله تعالی علیه - در باب نهی از وصف کردن حق به غیر آنچه که خود وصف کرده در اصول کافی به اسنادش از ابوالحسن رضا - علیه الصلوة و السلام - روایت کرده است که فرمود: «اللهم لا اصفک الا بما وصفت به نفسک؛ یعنی خدایا! تو را جز به آنچه خود، خودت را وصف کردی وصف نمی‏کنم.» [15] . 

خلق آدم علی صورته

صدوق (ره) در عیون اخبار الرضا علیه‏السلام با اسنادش به حسین بن خالد روایت کرده که می‏گوید: «از حضرت رضا علیه‏السلام پرسیدم: ای فرزند رسول خدا! نقل می‏کنند که رسول خدا صلی الله علیه و اله فرموده است: «ان الله عزوجل خلق آدم علی صورته». 

فرمود: خدایشان بکشد! آنان ابتدای حدیث را حذف کرده‏اند. روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله دو مرد را دید که به یکدیگر ناسزا می‏گفتند. یکی از آنها، دیگر را می‏گفت: «خداوند تو و هر که را شبیه توست زشت گرداند!» از این‏رو پیامبر فرمود: «ای بنده‏ی خدا! به برادرت چنین مگو! زیرا خداوند عزوجل، آدم را بر صورت او خلق فرمود». [16] . 

عبادت چیست

معمر بن خلاد گوید: از امام رضا علیه‏السلام شنیدم که فرمود: «عبادت تنها کثرت نماز و روزه نیست، بلکه عبادت، تفکر در أمر خدای عزوجل است.» 

علامه حسن‏ زاده‏ ی آملی

پی نوشته ها :

[1] من لا یحضره الفقیه،ج 3، ص 369-371، چ نجف.

[2] لقاء الله، ص 55 و 56.

[3] بگو (ای پیامبر): خدای من هرگونه عمل زشت را، چه در آشکار و چه در خفا، و گناه و ظلم به ناحق و شرک به خدا را حرام فرموده است»؛ اعراف، 33.

[4] «(ای پیامبر!) تو را حکم شراب و قمار پرسند، بگو: در این دو، گناهی بزرگ است و سودهایی برای مردم، ولی گناه آن بیشتر است»؛ بقره / 219.

[5] امامت، ص 100 و 101.

[6] رساله حول الرؤیه، ص 16.

[7] رساله حول الرؤیه، ص 24.

[8] دیدگان او را درک نمی‏کنند، ولی او دیدگان را درک می‏کند.

[9] رساله حول الرؤیة، ص 101.

[10] آل عمران / 39.

[11] نامه‏ها و برنامه‏ها، ص 269 و 270.

[12] لقاء الله، ص 165.

[13] هزار و یک کلمه، ج 3، ص 238.

[14] بقره / 17.

[15] عیون مسائل نفس و شرح آن، ج 2، ص 72.

[16] عیون مسائل نفس و شرح آن، ج 1، ص 82.