احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

اخلاق معاشرتي
زبان عمل و شيوه برخورد ، تاثير فراوان تر از سخن و کلام دارد و اگر عمل همراه با آئينه فکر و زبان کلام باشد، اثر عمل دلنشين تر و تاثير گذارتر خواهد بود. ما مي دانيم برخوردهاي هدفدار ، از خصايص يک انسان با علم و با هدف است و در همه امور فکري ، برنامه ريزي ، تبليغ و آموزش و... سعي در تاثير گذاري مثبت دارد و همه حرکات ، در رابطه با آن هدف تنظيم مي شود و معني و جهت پيدا مي کند.
امام (ع) در زماني که با افراد مختلف در حال صحبت و بحث بودند، به هيچ عنوان سخن کسي را قطع نمي کردند و اگر فرد حاجتي داشت در صورت توان حاجت او را برآورده مي کرد و هميشه خنده آن حضرت تبسم بود و هرگز قهقهه اي از او ديده نشده است، وقتي امام (ع) بر سر سفره مي نشستند، همه افراد خانه را صدا مي کردند و بر سر سفره قرارشان مي دادند. امام (ع) کم خواب بودند و بيشتر شبها تا صبح بيدار مي ماندند و عبادت مي کردند و دعا مي خواندند. هرگز امام (ع) سه روز، روزه در ماه را ترک نمي کردند و صدقه مخفي مي دادند، به نحوي که اکثر مواقع در شب اين کار صورت مي گرفت.
در خصوص اين موارد حديثي از ابراهيم بن عباس نقل شده است. ابراهيم بن عباس مي گويد: من هرگز نديدم حضرت رضا (ع) به کسي ظلم کند يا سخن کسي قطع نمايد يا حاجت کسي را در صورت قدرت رد کند يا در مجلسي پاهاي خود را دراز کند يا به نشانه بي احترامي نسبت به کسي تکيه دهد يا بنده هاي خود را ناسزا گويد يا آب دهان خود را بيرون بريزد يا صدايش را به قهقهه بلند کند، بلکه خنده آن حضرت تبسم بود. وقتي براي آن حضرت سفره مي انداختند ، تمام بندگان و خدمتگزاران خود، حتي دربانان و چوپانها را در سر سفره مي نشاند. خواب آن حضرت بسيار کم و بيداري اش زياد بود و بسياري از شبها تا صبح نمي خوابيد.روزه هاي مستحبي بسيار مي گرفت و هرگز سه روز را در يک ماه ترک نمي کرد... صدقات سري آن حضرت بسيار بود.

اخلاق عملي
يکي از اصول اخلاق ، اين است که در موقع نياز به افراد کمک کنيم و خود را برتر از ديگري ندانيم و يا احساس نکنيم به کسي نياز نداريم. حال که اين گونه است، ما خود را ملزم کنيم به کمک به ديگران.
در آموزه هاي ديني ما کمک کردن به مردم بسيار اهميت دارد، به نحوي که پيامبر (ص) مي فرمايند : کسي که صبح کند و به امور مسلمانان اهتمام نورزد مسلمان نيست. (الاصول من الکافي ج 2 ) اين اهتمام هرچند کم باشد يکي از اصول ، تواضع است. در کمک کردن نبايد ما خود را برتر بدانيم، چون ديگر امکان رفع مشکل مردم در آن موقعيت ، ممکن است پيش نيايد. در روايات آمده است: اگر کسي از امام رضا(ع) کمک مي خواست، هر چند کم و ناچيز به او کمک مي کرد و نمي گفتند: من اين مقام و پست را دارم. در روايتي آمده است: يکبار که امام رضا(ع) وارد حمام عمومي شدند، يکي از کساني که داخل حمام بود و حضرت را نمي شناخت از حضرت خواست او را دلاکي کند، حضرت با تمام جلالتي که داشتند، شروع کردند به کيسه کشيدن آن شخص ،هنوز چيزي نگذشته بود که افرادي که در حمام رفت و آمد داشتند، حضرت را شناختند و به آن شخص معرفي کردند، آن مرد شروع کرد به عذر خواهي، ولي حضرت بدون اينکه از کار خودشان دست بردارند ،جملاتي براي رفع ناراحتي او فرمودند و همانگونه که دلاکي مي کردند با کلام نرم و ملايم قلب او را آرامش مي بخشيدند.

برآورده ساختن نياز مردم
يکي از وظايف اخلاقي ما در جامعه اين است که در برآورده ساختن نيازهاي برادران ديني خود کوشا باشيم. رفع نياز از يک مسلمان و برآورده ساختن حاجت او، نه تنها اجر و پاداشي بالاتر و برتر از بيست حج ، که هر کدام همراه با انفاق هزاران دينار در راه خدا باشد، دارد. (وسائل الشيعه ج 16 ص 365 - 363 ) بلکه از محبوب ترين کارها نزد خدا به شمار مي آيد (تاريخ يعقوبي ،ج 2 ،ص 105 ).
ما بايد از هر راهي که مي توانيم در جهت برآورده ساختن نياز برادر مسلمانمان کوشا باشيم، هر چند اين کوشش به جايي نرسد. امام رضا(ع) مي فرمايند: ( خداوند را در روي زمين بندگاني است که در برآورده ساختن نيازهاي مردم تلاش مي کنند. اينان روز قيامت در امانند. هر کسي که مومني را شاد نمايد، خداوند در روز قيامت دل او را شاد مي کند)(الاصول من الکافي ج 2 )