احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

آموزه هاي به جا مانده از هشتمين امام ما نيز، هم در بردارنده رهنمودهاي سامان بخشي به دنياي انسان هاست و هم به خوشبختي آخرت توجه دارد. براي آشنايي بيشتر با ديدگاه هاي اقتصادي امام هشتم (ع) اين مهم را در گفت وگو با کارشناسان به بحث گذاشته ايم که در پي مي آيد.

تلاش براي زندگي بهتر

حجة الاسلام والمسلمين سيد عبدا... فاطمي نيا يکي از مصاديق بارز شکوفايي اقتصاد در جامعه را تلاش در امر معاش قلمداد کرده و درباره ديدگاه حضرت رضا (ع) در اين مورد مي گويد: امام رضا(ع) به خوبي از اين قانون آگاه بودند، چنان که سامان بخشيدن به دنياي انسان ها را در گرو پايبندي به اين قانون مي دانستند در نتيجه، مردم را به کار و کوشش توصيه مي کند.
احمد بن ابي نصر بَزنطي مي گويد: به امام رضا(ع) گفتم: کوفه به من نمي سازد و زندگي در آن همراه با مضيقه است. زندگي ما در بغداد بود و درآنجا در روزي برمردم گشاده است. حضرت فرمود: اگر مي خواهي بيرون بروي برو؛ چرا که امسال، سال آشفته اي است و مردمان را چاره اي جز طلب روزي و کوشش براي به دست آوردن معيشت خوب نيست. پس طلب و کوشش را براي به دست آوردن امکانات زندگي از دست مده.
اين کارشناس ديني در ادامه مي گويد: از ديدگاه امام رضا(ع)، ارزش معنوي کار چنان است که مقام کارگر را فراتر از مقام مجاهدين في سبيل ا... (جهادگران در راه خدا) مي داند و مي فرمايد: کسي که با کار و کوشش، در جست و جوي مواهب زندگي براي تأمين خانواده خويش است، پاداشي بزرگ تر از مجاهدان راه خدا دارد.

از اسراف بپرهيز

اما دکتر سيد محسن ميرباقري هم ديدگاه هاي امام رضا (ع) را در زمينه توجه به اقتصاد اسلامي براي مردم جامعه راهگشا مي داند و در ادامه مي گويد: يکي از مصاديق رونق اقتصاد در جامعه اسلامي پرهيز از اسراف و زياده روي است. زيرا در حقيقت، اسراف، پشت پا زدن و بي توجهي به نعمت هاي خداست. وي با اشاره به اين که هرگز شکوفايي و رونق اقتصادي، با اسراف و هدر دادن بيهوده اموال امکان پذير نيست، اضافه مي کند: در يک جامعه اشخاصي که اسراف مي کنند به رشد اقتصادي نخواهند رسيد. از اين رو، اسراف، آفت کار نيز به شمار مي آيد.
ميرباقري از ديدگاه امام رضا (ع) در مورد اسراف چنين ياد مي کند: امام رضا(ع) تباه سازي اموال را پديده اي ناپسند مي داند، دوستان و پيروان خويش را از اين پديده نامبارک باز مي دارد و مي فرمايد: خداوند، تباه سازي اموال را دشمن مي دارد.

اعتدال در مصرف

اما از فضيلت هاي مهم اخلاقي، ميانه روي و پرهيز از افراط و تفريط در همه کارها به ويژه در مصرف است. استاد فاطمي نيا در اين مورد باز هم به تعاليم رضوي اشاره کرده و مي گويد: از ديدگاه امام هشتم(ع) کسي که در مصرف، به خود و خانواده خود سخت مي گيرد، از جاده مستقيم الهي بيرون است و هم کسي که اسراف کرده و زياده روي مي کند ، او هم از مسير حق دور افتاده است. امام رضا(ع)، هر دو شيوه را ناپسند مي شمارد. چنانکه يکي از ياران امام هشتم(ع) مي گويد: از امام رضا(ع) درباره چگونگي تأمين مخارج خانواده جويا شدم. فرمود: مخارج خانواده، حد وسط است ميان دو روش ناپسند. گفتم: «فدايت شوم، به خدا سوگند! نمي دانم اين دو روش چيست؟ فرمود: دو روش ناپسند، اسراف و سخت گيري اقتصادي است. آيا نمي داني که خداوند بزرگ، اسراف(زياده روي) و اقتار (سختگيري اقتصادي) را ناخوشايند مي دارد و در قرآن مي فرمايد: آنان که هرگاه چيزي ببخشند، نه زياده روي مي کنند و نه خست مي ورزند و ميانگين اين دو را در حد قوام برمي گزينند.
وي تصريح مي کند: از ديدگاه امام رضا(ع)، تصرفات شخص در اموال خويش، محدود است؛ يعني اين گونه نيست حال که اموال انسان ملک اوست و به وي تعلق دارد، بتواند در آنها هرگونه که خواست، تصرف کند، بلکه تصرف اوبايد در حد ميانه و متعادل و به دور از اسراف و خست باشد. او هم اجازه ندارد که خست ورزد و در مصرف بر خود سخت گيرد و هم مجاز نيست که اموال خويش را ريخت و پاش نمايد.

با مفاسد اقتصادي برخورد کنيد

اما در يک جامعه اسلامي براي ترسيم اقتصاد اسلامي زمامداران چه وظايفي در مقابل مردم دارند؟ دکتر ميرباقري بر اساس ديد گاه امام رضا (ع) در اين مورد مي گويد: طبق رهنمودهاي حضرت امام رضا(ع) به صراحت اعلام مي شود که امامت و رهبري و زمامداري اسلامي موجب انسجام «نظام مسلمين» و «صلاح دنيا و عزت اهل ايمان» است، فقر ستيزي و تلاش عملي و مستمر به منظور رفع تنگناهاي معيشتي مردم و سامان دادن به مشکلات مالي و مقابله با فساد اقتصادي در جامعه، از مهم ترين وظايف و مسؤوليت هاي رهبر و زمامدار اسلامي خواهد بود که هيچ گونه غفلت و مسامحه اي نبايد در تحقق آن مانع ايجاد نمايد.
اين کارشناس ديني اضافه مي کند: وقتي امام رضا(ع) تأمين نيازهاي «مادي» مردم در کنار برآورده کردن نيازهاي «معنوي» را از وظايف رهبر و زمامدار و عامل بقا و تداوم حيات مردم معرفي مي نمايد ، باز هم اهميت خاص امور اقتصادي و رفع تنگناهاي معيشتي مردم نمايانده مي شود. برمبناي ديدگاه امام رضا (ع) يکي از راه و روش هاي مقابله با فقر و تنگناهاي اقتصادي مردم نظارت دقيق رهبر و زمامدار بر امور روزمره اقتصادي و مقابله با تورم، احتکار، گران فروشي و هرج و مرج در قيمت گذاري هاي خود سرانه کالاها و تصميمات خود خواهانه و نفع طلبانه اي است که فروشندگان و تأمين کنندگان و توزيع کنندگان کالاهاي اساسي و روزمره مردم مرتکب مي شوند.
استاد فاطمي نيا هم با اشاره به اين موضوع که هيچ دليل و مستند شرعي و عقلي وجود ندارد که اجازه دهد زمامدار اسلامي در تنظيم امور معيشتي مردم و مرتفع نمودن مشکلات و رنج هاي مکرر آنان که ناشي از هرج و مرج در امور اقتصادي و خريد و فروش کالاهاي ضروري مي باشد، مسامحه و غفلت نمايد.
چنانکه دقت در سيره حکومتي حضرت اميرالمومنين(ع) به خوبي نشان مي دهد که آن پيشواي بيدار و ناظر و حاضر در صحنه ها و عرصه هاي مختلف جامعه چگونه بر مسائل و مشکلات مالي مردم نظارت داشت و به بازرسي امور همت مي گماشت .پس با توجه به ديدگاه هاي ديني و اخلاقي معصومين (ع) تحقق عدالت اجتماعي در جامعه اسلامي زمينه ساز گسترش اقتصاد اسلامي است.

منبع:روزنامه قدس