زائر شدن افتخاري است كه نصيب هر كسي نمي‌شود، زائر حرمت دارد.ادب زيارت حس وجودي خاصي است كه زائر قبل از حضور در محضر ائمه اطهار(ع) بايد آن را درك كرده باشد. هنگامي‌كه به حريم رضوي مشرف مي‌شويم، فارغ از هر رنگ و قوميتي بايد زائر باشيم.ما فراموش كرده‌ايم كه از زيارت چه مي‌خواهيم و براي به دست آوردن چه چيزي زائر شده‌ايم. گاه با رفتار و حركاتمان ديگر زائران را آزرده مي‌كنيم و آن‌قدر از حالت معنوي زيارت فاصله مي‌گيريم كه اگر همين حركاتمان را ضبط كرده و براي خودمان نمايش دهند، از خجالت نمي‌توانيم سرمان را بلند كنيم چه برسد به آنكه بگوييم «زائر» بوده‌ايم!
راستي چه مي‌شود كه ما انسان‌هاي امروزي براي شركت در همايش‌ها و حتي مراسم خانوادگي از چند روز قبل شرايط حضور را بررسي مي‌كنيم اما هنگام ديدار چنين محبوبي، بدون مقدمه‌چيني و با بهانه اينكه «هيچ آدابي و ترتيبي مجو...» خودمان را راحت مي‌كنيم؟
همه ما مي‌دانيم خدا و ائمه اطهار(ع) خواستار اصل وجودي زيارت هستند، اما خود ما در مقام زائر نيازمند رعايت آداب زيارت هستيم. همان‌طور كه امام صادق(ع) به محمد‌بن‌مسلم که از اصحاب بزرگ اوست، این‌گونه راهکار می‌دهد: «هرگاه به زیارت مرقد امیرالمؤمنین(ع) رفتی، غسل زیارت کن، پاکیزه‌ترین جامه‌هایت را بپوش، بوی خوش استعمال کن، با آرامش و وقار و آرام‌آرام حرکت کن، هنگامی‌كه به باب‌السلام رسیدی، رو به قبله بایست و سه بار تکبیر بگو، آن‌گاه زیارت بخوان و...»
وقار و طمأنینه
آرامش و وقار ظاهری، نشان از حضور قلب و طمأنینه درونی دارد. رفتار شتاب‌زده هم باطني آشفته و نابسامان را به ذهن متبادر می‌كند. در توصیه مربوط به زیارت آمده است که: با وقار و آرامش راه بروید، قدم‌ها را کوچک بردارید، حالت طمأنینه داشته باشید، با ذکر و تسبیح و تکبیر وارد حرم شوید. اگرچه این آداب، ظاهری به نظر مي‌رسد اما درون زائر را آماده حضور مي‌كند.
خضوع و خشوع
از ديگر آداب زیارت، داشتن خضوع و خشوع هنگام زیارت است. خشوع، حالتی قلبی و درونی است که از معرفت و محبت به یک مقام و شخصیت در دل ایجاد می‌شود. تأثیر عظمت او در قلب، حالتی را پدید می‌آورد که رعایت احترام در ظاهر را در پی دارد؛ حتی نوع ایستادن، نشستن، نگاه کردن، سخن گفتن، وارد و خارج شدن، همه تحت‌تأثیر آن حالت درونی است. پس خشوع قلبی، خضوع اعضا و جوارح از نشانه‌هاي زائر است. این هم از نمونه‌های دیگر «تأثیر درون بر برون» به شمار ميآيد.
پرهیز از حرف‌های بیهوده
از دیگر نشانه‌هاي زائر در تشرف به حرم مطهر، پرهیز از هر کاری است که دور از ادب حضور است؛ از جمله به کار نبردن کلمات لغو و حرف‌های بیهوده و حرکات سبک و ناپسند و دور از شأن زیارتگاه.
هدف از زیارت، بهره‌وری از فیض‌های معنوی است؛ پرداختن به سخنان و کارهای لغو، مانع آن فیض‌ها می‌شود و چه بسا کسی كه درون حرم‌ها به چنین حرف‌ها و کارهایی بپردازد، توجه و حضور قلب زائران دیگر را نيز بر هم بزند و مانع بهره‌وری معنوی دیگران شود.
رعايت سكوت
زائری که توفیق تشرف به مکان‌های مقدس را می‌یابد، باید خود را در حریم بزرگ انساني والا احساس کند. آنچه در این مکان‌ها مطلوب است، وجود فضایي آرام برای پیدایش حضور قلب و روح و زیارتِ مؤثر است. سر‌و‌صداهای بسیار یا صلوات و زیارت با صداي بلند نيز، برهم‌زننده این حالت معنوی است و رشته پیوند زائران دیگر را با خدای خود از هم می‌گسلد.
عجله؛ مانع تكامل زيارت
حتما پیاده رفتن بعضی از ائمه‌اطهار(ع) به سفر حج را شنیده‌اید. اين كار حركتي نمادين براي كسب معرفت حضور در مكاني مقدس محسوب مي‌شود. در سفر به مشهد نيز كاروان‌هاي پياده گویا می‌خواهند با تحمل سختي‌های مسیر، ظرفيت وجودي زيارت را كسب كنند. از «تپه‌سلام» كه بر سر راه زائران پياده مشهدي قرار داشت، يادتان ميآيد؟ نخستین جايي بود كه زائران می‌توانستند به محبوبشان سلام دهند و پس از آن انتظارِ وصال، طعم شيريني از زيارت را به زائران مي‌چشاند، اما امروز اين انتظارها و آداب زمينه‌ساز، براي آمادگي واقعي زائران كم‌رنگ شده و همه می‌خواهند هرچه زودتر به روضه منوره برسند.
اگرچه بودن در جوار ضريح هشتمين اختر تابناك آسمان ولايت بيش از هر چيزي حس زيارت زائران را ارضا می‌كند، اما نبايد فراموش كرد كه شتاب‌زدگي در زيارت حضور قلب را كم می‌كند و كيفيت زيارت را تحت تاثير قرار می‌دهد. پس بهتر است عجله را از زيارت حذف كنيد و بگذاريد ديگر زائران آرامش را از نگاه شما جذب كنند.
مرجان جاوداني
