در این مختصر با استفاده از رهنمودهای معصومین علیهم السلام و علمای بزرگواردر محضر درخشانترین سیمای نورانی از تبار امام کاظم علیه السلام و آفتاب خطه خراسان مینشینیم و از اخلاق امام هشتم، هشت درس فرا میگیریم.
۱- عبادت و نیایش
۲- انس به قرآن و تامل در آن
۳- اطاعت از ولی امر
۴- علم و دانش
۵- امر به معروف و نهی از منکر
۶- هشیاری سیاسی و سازش ناپذیری
۷- تواضع و فروتنی
۸- احترام و محبت به دیگران
قسمت اول : ۱- عبادت و نیایش
امام خمینی مینویسد: فرموده ائمه علیهم السلام که: (عبادت ما عبادت احرار است که فقط برای حب خداست، نه طمع به بهشت یا ترس از جهنم است)از مقامات معمولی و اول درجه ولایت است. از برای آنها در عبادات حالاتی است کهبه فهم ما و شما نمیگنجد. و در جای دیگر میفرماید: شما خیال میکنید گریههایائمه طاهرین علیهم السلام و . . . برای تعلیم بوده و میخواستهاند به دیگران بیاموزند؟ آنان با تمام آن معنویات و مقام شامخی که داشتند از خوف خدا میگریستند و میدانستند راهی که در پیش دارند پیمودنش چه قدر مشکل و خطرناک است. از مشکلات، سختیها ناهمواریهای عبور از صراط که یک طرف آن دنیا و طرف دیگرش آخرت میباشد و از میان جهنم میگذرد خبر داشتند.
از عوالم قبر، برزخ،قیامت و عقبات هولناک آن آگاه بودند از این روی هیچگاه آرام نداشته و همواره از عقوبات شدید آخرت به خدا پناه میبردند. شیخ صدوق (متوفا به سال ۳۸۱) ازابراهیم بن عباس نقل میکند که: حضرت رضا علیه السلام در شب کم میخوابید و بیشتر بیدار میماند، اکثر شبهایش را از اول شب تا صبح احیا میداشت (و به عبادت و نیایش میپرداخت). و حتی اهل منزل خود را به نماز شب وادار میساخت. شیخ صدوق در جای دیگر از رجاء بن ابیضحاک نقل میکند که وی گفت: مامون به من ماموریت داد تا حضرت رضا علیه السلام را (به اجبار) از مدینه به مروبیاورم (تا تحت نظر باشد) و دستور داشتم از راه مخصوصی امام را بیاورم و وی را از قم عبور ندهم (چون مرکز شیعیان بود و احتمال شورش میرفت) و شب و روز میبایست به نگهبانی از آن حضرت مشغول باشم. از مدینه تا مرو با حضرت بودم، به خدا سوگند کسی را مانند او در تقوا و کثرت ذکر خدا و خوف از او در تمام اوقات ندیدم. و سپس به تفصیل، کیفیت ادای نمازها و ذکرها و راز و نیازهای حضرت را شرح میدهد. آن حضرت درباره وحشت و هراس شیطان از نماز و نمازگزار میفرماید: شیطان همواره از مومنی که مراقب وقت نمازهای پنجگانهاش باشد در هراساست و در صورتی که وی نمازهای خود را ضایع کند بر او جرات پیدا میکند و کم کماو را در گناهان بزرگ میاندازد.
برخیز و شست و شو کن با اشک خود وضو کن تحصیل آبرو کن در پیشگاه یزدان دور افکن این ریا را وین کبر و این هوی رایکدم بخوان خدا را چون عاشقی پریشان.