امام رضا(ع) در ابتدای قرن سوم، وارد ایران شدند؛ یعنی زمانی که چالشهای جدیدی به دلیل ورود افکار و فرهنگهای جدید از یونان باستان و تازه مسلمانان به وجود آمده بود. اما مردم ایران به چند دلیل از وضعیت مساعدتری به لحاظ فرهنگی برخوردار بودند، فضای فرهنگی در ایران بازتر و تکثر ادیان و هوش ایرانیان به مراودات فرهنگی بین مردم، کمک شایانی می کرد. این شرایط فکری و فرهنگی مردم ایران، زمینه را برای حضور امام رضا(ع) در ایران و بسط و گسترش تفکر متعالی شیعه آماده می کرد. حضور امام در ایران با توجه به نوع برخوردهای آزادمنشانه امام هشتم(ع) در مباحث علمی و فرهنگی، مورد توجه ایرانیان و حتی رهبران ادیان بزرگ آسمانی که نوعاً در ایران می زیستند، قرار گرفت.
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) نیز با تأکید بر تأثیرات عبور امام رضا(ع) از مناطق شیعه نشین در سفر به ایران خاطرنشان می کند: پذیرش ولایتعهدی و قبول زحمت سفر گرچه با اکراه صورت گرفت، یکی از ابعاد مدیریت فرهنگی امام رضا(ع) است، چون اگر این سفر مخفیانه و بدون اعلام عمومی حکومت بود و از بعد اطلاع رسانی تقویت نمی شد، شاید تعداد معدودی از شیعیان نزدیک، از حضور امام در شهرها با خبر می شدند، اما این سفر و هجرت امام به خراسان در حالی صورت گرفت که حکومت آن را برنامه ریزی کرده بود و چون قصد بهره برداری سیاسی از هجرت و واگذاری ولایتعهدی داشت، در بعد اطلاع رسانی آن نیز سرمایه گذاری کرد.
دکتر ا... اکبری ادامه می دهد: امام رضا(ع) با درایت هرچه تمام تر از این سفر برای اهداف سیاسی فرهنگی خویش بهره بردند، مسیری که برای هجرت امام انتخاب شد، برمبنای آنچه در تاریخ آمده است، استانهای خوزستان، فارس، مرکزی، سمنان، قم و خراسان بوده است.
رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه حضور امام در این شهرها و استانها و سیمای نورانی و بیان عالمانه امام، بسیاری از مردم را در مقابل حضرت خاضع می کرد، تصریح می کند: امام از هر شهری که عبور می کردند، بنای یک شهر شیعی را هرچند برای سالها و قرنهای بعد، پایه ریزی می کردند، به طوری که بسیاری از تحلیلگران تاریخی معتقدند، این سفر ایران را متحول کرد و باعث شد این سرزمین بعدها به عنوان هسته مرکزی جهان تشیع به جهانیان معرفی شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) می گوید: هجرت امام به ایران در تشکیل یک جامعه شیعی قدرتمند با مرکزیت ایران مؤثر بود و همچنین پس از هجرت ثامن الحجج(ع) به ایران، خواهر و برادر ایشان نیز به بهانه زیارت بارگاه منور امام به ایران سفر کنند و زمینه به وجود آمدن دو بارگاه در شهرهای استراتژیک شیعی را فراهم نمایند و حتی بعدها وجود بارگاه حضرت معصومه(س) زمینه ساز تأسیس حوزه علمیه قم شود که آن نیز در تربیت عالمان بزرگ شیعی تأثیر بسزایی داشته است. ا... اکبری می افزاید: علاوه بر این، فرزندان و نوادگان امام کاظم(ع) نیز به همین بهانه به ایران هجرت کردند و پس از رحلت یا شهادت در شهرهای مختلف دفن شدند و زمینه ساخت حرمهایی را که مبین فرهنگ شیعی است، فراهم آوردند، بنابراین این سفر یک سفر استثنایی برای مهندسی فرهنگ شیعی است و ایران را به مدینه دوم تبدیل کرد که تمام این اقدامهای حضرت، به مدیریت توانمند امام در عرصه فرهنگ و سیاست برمی گردد.
منبع: تارنمای امام رضا تی وی
