احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

1. حسن بن علی بن زیاد الوشاء: یكی از اصحاب بزرگوار امام رضا ـ علیه السّلام ـ و ملقب به بزیع می باشد. وی از افراد برجسته و برگزیده و شایسته امامیه محسوب می شود[1]، كه ابتدا واقفی بود، اما وقتی معجزاتی از امام رضا ـ علیه السّلام ـ دید كه دلالت بر صحت امامت ایشان داشت، برگشت و معتقد به امامت آن حضرت و امامان بعدی شد و تا زمان امام هادی ـ علیه السّلام ـ را درك كرد.[2]
شیخ طوسی ایشان را دارای اثر مكتوب دانسته.[3]

2. دعبل بن علی بن رزین: دعبل خزاعی شاعر مشهور اهلبیت ـ علیهم السلام ـ كه كتاب طبقات الشعرا یكی از تصنیفات وی می باشد. شیخ طوسی می نویسد. حال او در ایمان و علو شأن مشهور است. وی قصیده ای بر امام رضا ـ علیه السّلام ـ خواند و آن حضرت لباسی از خز به او داد كه در آن لباس 600 دینار حضرت برای وی گذاشته بود[4] ابن شهر آشوب نیز در مناقب وی را از شعرای اهل بیت و از اصحاب امام كاظم و امام رضا ـ علیهم السّلام ـ شمرده است.[5]
عبد السلام هروی (ابو الصلت) از دعبل خزاعی نقل می كند كه گفت: وقتی قصیده ام را برای امام رضا ـ علیه السّلام ـ خواندم و به ابیات آخر رسیدم، امام ـ علیه السّلام ـ گریه شدیدی كرد و سپس فرمود: یا خزاعی روح القدس بر زبانت این دو بیت را جاری كرد...»[6]
دعبل خزاعی در سال 245 ه.ق در ایام متوكل وفات كرد وی زمان امام جواد ـ علیه السّلام ـ را نیز درك كرده بود[7]

3. زكریا بن آدم: زكریا بن آدم بن عبدالله بن سعد اشعری قمی از اصحاب ثقه، بزرگوار و جلیل القدر امام رضا ـ علیه السّلام ـ می باشد.[8]
وی در نزد امام رضا ـ علیه السّلام ـ از منزلت خاصی برخوردار بود.[9] آیت الله خوئی به نقل از شیخ طوسی وی را از اصحاب امام صادق، امام رضا و امام جواد ـ علیهم السّلام ـ دانسته است.[10]
در حدیثی كه كشی آن را نقل كرده، آمده است:
امام جواد ـ علیه السّلام ـ فرمودند: خداوند به صفوان بن یحیی و محمد بن سنان و زكریابن آدم بهترین پاداشها را بدهد، آنها نسبت به من وفادار بودند[11] در نامه ای كه امام جواد ـ علیه السّلام ـ آن را برای محمد بن اسحاق نوشته است زكریا بن آدم را فردی عارف به حق معرفی كرده است.[12] مرقد شریف وی در قبرستان شیخان قم می باشد.

4. صفوان بن یحیی: وی یكی از افراد مورد وثوق امامیه و از اصحاب امام رضا و امام جواد ـ علیهما السّلام ـ بوده است. شیخ طوسی وی را موثق ترین افراد زمان خویش در حدیث و عابدترین آنها معرفی كرده است [13] شیخ طوسی در شدت زهد و عبادت وی می نویسد: او هر روز 150 ركعت نماز می گذارد و هر سالی سه ماه روزه می گرفت زكات مالش را هر سالی سه مرتبه پرداخت می كرد. او و عبدالله بن جندب و علی بن نعمان در بیت الله الحرام با یكدیگر عهد كردند كه هر كدام زودتر بمیرند، و هر كسی زنده ماند برای او نماز بخوانند، روزه بگیرند، حج انجام دهند و... آن دو نفر مردند. و صفوان زنده ماند پس به عهد خویش در مورد آن دو نفر وفا كرد... و هر كار نیكی كه می توانست برای خودش انجام دهد برای آنها نیز انجام داد.[14]
در حدیثی از امام جواد ـ علیه السّلام ـ آمده است: خداوند از صفوان بن یحیی و محمد بن سنان راضی و خشنود گردد زیرا آنها با من و پدرم هرگز مخالفت نكردند.[15]
وفات صفوان بن یحیی در مدینه بوده است امام جواد ـ علیه السّلام ـ حنوط و كفن برایش فرستاد[16] وی كتابهای زیادی نوشته كه از جمله آنها می توان به الشراء، البیع، الفرائض اشاره كرد.[17]

5. محمد بن اسماعیل بن بزیع: شیخ طوسی وی را فردی شایسته، موثق و كثیر العمل معرفی كرده است[18]
وی از اصحاب امام رضا ـ علیه السّلام ـ می باشد كه افتخار شاگردی امام موسی كاظم ـ علیه السّلام ـ و امام جواد ـ علیه السّلام ـ را نیز داشته است.[19]
شیخ طوسی كتابهایی برای او ذكر كرده است كه از جمله آنها می توان به كتاب الحج اشاره كرد.[20]

6. حسن بن علی بن فضال: از صحابه جلیل القدر امام رضا ـ علیه السّلام ـ می باشد. وی از امام رضا ـ علیه السّلام ـ روایت نقل كرده است. وی فردی با ورع و ثقه و زاهد معرفی شده است[21]
شیخ طوسی می نویسد. وی ابتدا فطحی مذهب و قائل به امامت عبد ا.... بن جعفر بود. سپس به امامت ابی الحسن ـ علیه السّلام ـ برگشت.[22] آیت الله خوئی روایتی را به نقل از فضل بن شاذان آورده است كه دلالت بر عبادت و سجده های طولانی ایشان دارد.[23] این عالم شیعی كه كتابهایی نیز به او نسبت داده شده است از جمله كتاب الصلاة و كتاب الدیات[24] وی در سال 224 هـ .ق فوت كرده است.[25]
از دیگر اصحاب امام رضا ـ علیه السّلام ـ می توان به حسن بن محبوب، عبد السلام هروی (اباصلت)، احمد بن ابی نصر بزنطی و... اشاره كرد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ راویان امام رضا ـ علیه السّلام ـ در مسند الرضا نوشته عزیز الله عطاردی.
2ـ منتهی الامال: شیخ عباس قمی.

پی نوشت ها

[1] . محمد بن حسن طوسی، الفهرست، مشهد، دانشگاه مشهد، 1351ش، ص54.
[2] . نجفی، محمد مهدی، الجامع لرواة و اصحاب الامام الرضا، مشهد، الموتمر العالمی للامام الرضا(ع)، 1407ق، ج1، ص195.
[3] . الفهرست، همان، ص54.
[4] . محمد بن حسن طوسی، رجال طوسی، نجف، منشورات المكتبه و المطبعه الحیدریه، 1380ق. ص376.
[5] . موسوی خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی جا، مركز نشر الثقافه الاسلامیه، 1403ق، ج8، ص149.
[6] . همان، ج8، ص150.
[7] . محمد بن حسن طوسی، همان، ص376.
[8] . محمد بن حسن طوسی، الفهرست، همان، ص297.
[9] . معجم رجال الحدیث، همان، ج8، ص282.
[10] . همان.
[11] . همان به نقل از كشی.
[12] . قزوینی، سید محمد كاظم، الامام الجواد من المهد الی الحد. قم، مؤسسه الرساله، 1414ق، ص189.
[13] . محمد بن حسن طوسی، همان، ص171.
[14] . همان.
[15] . معجم رجال الحدیث، همان، ج17، ص162.
[16] . الامام الجواد من المهد الی الحد. همان، ص197.
[17] . همان، ص172.
[18] . همان ص227.
[19] . شیخ مفید، جوابات اهل الموصل، بی جا، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، بی تا، ص21.
[20] . محمد بن حسن طوسی رجال طوسی، همان، ص386 و 360.
[21] . محمد بن حسن طوسی، الفهرست، همان، ص94-93.
[22] . همان.
[23] . سید ابوالقاسم موسوی خوئی، همان، ج 6، ص 51.
[24] . محمد بن حسن طوسی، همان، ص94-93.
[25] . اسماعیل باشا البغدادی- ایضاح المكنون، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا، ج2، ص278.

منابع : انجمن گفتمان دینی - کتاب معجم الرجال آیت الله خوئی (ره).