بسیاری از بزرگان که از صحابه دو امام همام، موسی بن جعفر و جعفر بن محمد علیهماالسلام بوده اند، حضور حضرت رضا علیهالسلام را هم درک کرده اند. بر این اساس در این قسمت فقط از اصحاب خاص امام علیهالسلام یاد خواهیم کرد.
1. محمد بن راشد: که مردی دانشمند و پارسا و موثق بوده است.
2. احمد بن محمد: وی از علمای کوفه بود و در محضر امام رضا علیه السلام و حضرت جواد علیهالسلام مقام و منزلت شایستهیی داشت.
3. محمد فضل ازدی: وی هم از مردم کوفه و از موثقین بود.
4. عبدالله بن جندب: این شخص حضور امام کاظم علیهالسلام را هم درک کرده است. امام رضا علیهالسلام در حق وی فرمود: «عبدالله بن جندب، از خاشعین است».
5. محمد بن اسحاق: وی از قبیلهی بنیثعلب است و از بزرگان علمای کوفه و مردی دانشمند و پاکدامن بود و در محضر امام هشتم علیهالسلام مقامی شامخ و برجسته داشت.
6. یونس بن یعقوب: وی از اصحاب خاص امام علیهالسلام است، ولی با موکب همایون امام علیهالسلام به مرو نیامد و در مدینه اقامت داشت و همان جا از دنیا رفت. میگویند امام علیهالسلام کفن و حنوط وی را خود از مرو به مدینه فرستاد.
7. حسن بن علی بن فضال: وی در علم و زهد و روحانیت و کمال مشهورتر از آن است که توصیف شود. مقام ابنفضال در حضور امام علیهالسلام بسیار مشعشع و محترم بود.
8. معروف کرخی: عالم ربانی و عارف بزرگ معروف کرخی، افتخار دربانی امام علیهالسلام را داشت. وی پسر مردی ایرانی بود که فیروزان نامیده میشد. فیروزان در ابتدای زندگی دین نصارا داشت و بعد در محضر امام صادق علیهالسلام به شرف اسلام رسید.
روزی از حضرت رضا علیهالسلام تقاضا نمود که وی را نصیحت کند. امام علیهالسلام فرمود: «تا میتوانی کمآشنا باش.»
معروف کرخی به معروف زاهد هم مشهور بود و به اینکه دربان امام رضا علیهالسلام است، افتخار میکرد.
معروف کرخی در سال 219 که سخت پیر و فرسوده شده بود، در اثر عارضهیی چشم از دنیا فروبست. قبر وی در بغداد مزار مسلمانان صاحبدل و اهل حال است.
9. دعبل خزاعی: دعبل بن علی، شاعر شجاع و رشید و مشهور قرن سوم است که از سخنسرایان نامور عرب شمرده میشود. دعبل در همان سالی که حضرت صادق علیهالسلام از دنیا رحلت کرد، [1] ولادت یافت و در سال 246 هجری در شوش وفات یافت و نود و هشت سال عمر کرد. [2] .
دعبل، شاعر مخصوص حضرت رضا علیهالسلام بود و قصیدهی تائیهی او مشهور است. وی این قصیده را به خاطر حلول محرمالحرام در سال 202 هجری سروده و به محضر امام رضا علیهالسلام برد. وی مردیست که در صراحت لهجه و شجاعت ادبی، میان شعرای جهان کمتر نظیر دارد. او آشکارا خلفای آلعباس را در شعرهای خود میکوبید.
ابوالفرج در اغانی می نویسد:
دعبل بن علی، از آن شیعیانیست که در تمایل به علی بن ابیطالب علیهالسلام مشهور بود. قصیدهی مدارس آیات او از بهترین شعرها به شمار میرود. این قصیده با تمام مدحهایی که دربارهی اهل بیت علیهمالسلام گفته شده، برابری میکند.
پی نوشت ها :
1 – سال 148 ه ق
2 – معصوم دهم ، جواد فاضل
منبع : کتاب تاریخ چهارده معصوم