احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

بارندگی قطع گردیده و ما دچار کمبود باران شده‏ایم. اگر شما از خدا بخواهید که بر ما باران فرو فرستد، بسیار به جا خواهد بود.

حضرت فرمودند: این کار را خواهم کرد.

مأمون پرسید: چه زمانی این کار را انجام خوهید داد؟ (این گفتگو روز جمعه اتفاق افتاد).

حضرت فرمودند:

روز دوشنبه. چون رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دیشب در عالم رؤیا به همراه امیرالمؤمنین علیه‏السلام تشریف آوردند و فرمودند: فرزندم! منتظر روز دوشنبه باش. و در آن روز به صحرا برو، نماز استسقاء [1]  بخوان، که خدای تعالی به دعای تو باران خواهد فرستاد. و فضائل خود را به منکران بنمایان، که خدا می‏خواهد به آنان بنمایاند، تا آنکه درک آنان نسبت به فضل و منزلتی که نزد خدا داری، زیادتر گردد.

بامداد روز دوشنبه آن حضرت به صحرا رفت. مردم نیز به همراه آن حضرت بیرون رفته بودند و انتظار می‏کشیدند.

آن امام همام بالای منبر تشریف برد. و حمد و ثنای الهی را به جای آورد. سپس عرض کرد:

پروردگارا! تو حق ما اهل بیت را بزرگ داشته‏ای. و مردم نیز به فرمان تو، به ما متوسل شده‏اند. و انتظار فضل و رحمت تو را می‏کشند، و احسان و نعمت تو را توقع دارند. پس ای پروردگار مهربان! بارانی سودمند و همگانی و بدون زیان بر این مردم ببار. و به گونه‏ای باران را فروفرست که وقتی اینان به خانه‏هایشان رسیدند، باران شروع به باریدن کند.

راوی گوید: سوگند به خدای یکتا و بی‏نظیر، که محمد صلی الله علیه و آله و سلم را به حق به پیامبری برانگیخت، در این هنگام ابرها گرد آمد و به هم متصل گردید، و رعد و برق آغاز شد مردم وقتی چنین دیدند، به حرکت در آمدند، تا به منازل خویش بروند و باران آنها را خیس نکند.

حضرت فرمودند:

ای مردم! این ابرها مأمور به باریدن در سرزمین شما نیستند. آنها مأموریت فلان منطقه را دارند.

با این بیان امام علیه‏السلام ابرها حرکت کردند، و به سمت دیگری رفتند. سپس ابر دیگری آمد.

رعد و برق آغاز شد. مردم حرکت کردند که به منزل خود بروند، امام همان جمله‏ی دفعه قبل را فرمودند.

بدین گونه ده ابر هم پیوسته آمد و گذشت. و هر بار حضرت همین جمله را می‏فرمودند، تا آنکه یازدهمین ابر در آسمان هویدا شد.

امام فرمودند:

ای مردم! این همان ابری است که خدا مأمور باریدن در سرزمین شما فرموده است. پس شکر خدای را به خاطر این نعمت به جای آورید، و به منازل خود بروید. و بدانید که این ابر، زمانی شروع به باریدن خواهد کرد که شما به منازل خود رفته باشید. و آن‏گاه خیر - آن چنان که سزاوار کرم و جلال خدای تعالی است - بر سرزمین‏تان نازل خواهد شد.

در این هنگام امام علیه‏السلام از منبر به زیر آمد. مردم به منازل خود رفتند. تا زمانی که منازل خویش نرسیده بودند، از ابرها قطره‏ای باران نبارید. و پس از آن باران فراوانی باریدن گرفت، که تمام صحراها و حوض‏ها و برکه‏ها و دشت‏ها را پر کرد، مردم پس از دیدن این نعمت بزرگ خدا گفتند:

«کرامات خدا، بر فرزند رسول خدا گوارا باد».

پس از این واقعه، امام رضا علیه‏السلام در حضور گروه فراوانی از مردم هشدارهایی به آنها دادند:

ای مردم! در مورد نعمت‏هایی که خدا به شما داده، تقوای الهی را پیشه کنید. این نعمت‏ها را با گناهانتان، از خود دور نسازید، بلکه با طاعت خود آنها را تداوم بخشید. و با شکر خود، این نعمت‏ها را بر خود ادامه دهید. و بدانید! که پس از ایمان به خدا، و اعتراف به حقوق اولیای خدا از خاندان محمد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هیچ عملی نزد خدا در جهت شکر نعمت‏های او، محبوب‏تر از این نیست که برادران مؤمن خود را در امور دنیایشان که گذرگاه آنها به بهشت‏های خدایشان است، یاری کنید. هر که چنین کند، از افراد مخصوص نزد خدای تبارک و تعالی خواهد بود.

امام رضا علیه‏السلام در ادامه‏ی سخنان خود، به بیان روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پرداخت و. فرمود:

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این مورد سخنی فرموده است که هر کس علاقه دارد به فضل خدای تعالی رغبت نشان دهد، سزاوار است در آن بیندیشد و به آن عمل کند. به حضرت پیامبر گفتند:

فلان شخص به دلیل فلان گناهان نابود شد! آن حضرت فرمود: خیر، آن شخص نجات یافت. و خدای تعالی عمل او را ختم نمی‏کند مگر به نیکی. و خداوند، به زودی بدی‏ها را از او محو می‏سازد، و بدی‏های او را به نیکی‏ها تبدیل می‏فرماید. چرا که او روزی از راهی می‏گذشت، که فردی مؤمن در راهش بود. از آن فرد مؤمن، کشف عورت شده بود، اما خودش به آن مطلب آگاهی نداشت. این شخص گناهکار، عورت او را پوشاند، بدون اینکه به او خبر دهد، مبادا شرمنده و خجلت زده شود. آن مؤمن، وی را شناخت که در چنان حالتی به او کمک کرده است. به او گفت:

و خدا ثواب نیکو تو دهد، و جایگاه تو را گرامی گرداند. و در موقف حساب با تو مناقشه نکند».

خداوند، آن دعا را درباره‏ی او مستجاب فرمود. در نتیجه فرجام این بنده، ختم به خیر شد، به جهت دعای خیر آن مؤمن که مستجاب گردید. سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به گوش آن مرد گنهکار که کار خیری کرده بود، رسید.

در نتیجه وی توبه کرد و بازگشت، و به طاعت خدای عزوجل روی آورد. پس از هفت روز، گروهی به مدینه هجوم بردند. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم گروهی را برای راندن مهاجمان اعزام فرمود، که آن مرد یکی از آنان بود. و در آن واقعه به شهادت رسید. [2] .

ارج و مقام حجت‏های معصوم الهی علیهم‏السلام نزد خدای عزوجل، قابل انکار از نظر دوست و دشمن نیست. خورشید، در اوج آسمان، چنان نورافشان است که نور آن را حتی شخص نابینا نیز نمی‏تواند انکار کند. ائمه اطهار علیهم‏السلام همانند خورشید در آسمان عبودیت، چنان درخششی داشتند که حتی دشمنانشان نیز به آن گواهی دادند. شاعر می‏گوید:

و مناقب شهد العدو بفصلها

و الفضل ما شهدت به الاعداء

(منقبت‏هایی که دشمنان نیز به برتری آنها گواهی دادند. و برتری، آن است که دشمنان به آن گواهی دهند). اما درس مهم‏تری که از این حدیث می‏گیریم، همان نکته‏ی ارزشمندی است که در بررسی تاریخ پیامبران علیهم‏السلام نیز می‏بینیم. آن نکته‏ی والا و درس مهم، این است که حجت‏های الهی علیهم‏السلام برای نمایش قدرت الهی خود بر مردم نیامده‏اند. بلکه ابراز قدرت الهی را مقدمه‏ای برای هدایت انسان‏ها و تعلیم روش صحیح زندگی به آنها قرار دادند.

از بررسی این نکته در زندگی انبیای عظام علیهم‏السلام صرفنظر می‏کنیم. و در این گفتار مختصر، به هشدار مهم حضرت رضا علیه‏السلام نظری می‏افکنیم. حضرتش در این سخنان کوتاه و حیاتی، ادامه‏ی نعمت‏های الهی بر انسان‏ها را در گرو شکر آنها توسط مردم می‏داند.

بدیهی است که تمام نعمت‏هایی که در اختیار انسان‏ها است، از ناحیه‏ی خدای بزرگ و مهربان است.

و ما بکم من نعمة فمن الله. [3] .

خداوند، تمام این نعمت‏ها را بدون پیشینه‏ی استحقاق و شایستگی به انسان‏ها می‏دهد، چنانکه در دعای وارده از ائمه اطهار علیهم‏السلام می‏خوانیم:

یا مبتدئا بالنعم قبل استحقاقها. [4] .

اما مردم با این نعمت‏ها چگونه برخورد می‏کنند؟ آنها را شکر می‏گزارند یا کفران می‏کنند؟

در اینجا، اختیار انسان‏ها در برابر او امر الهی پیش می‏آید، که آنها را اطاعت می‏کنند یا عصیان. وعده‏ی مهم و مؤکد خدای تعالی در مورد شکر و کفران نعمت‏ها، چنین است که می‏فرماید:

لئن شکرتم لا زیدنکم و لئن کفرتم ان عذابی لشدید [5] .

اما رضا علیه‏السلام در این بیان نورانی الهی خود، مراحل زیر را برای شکر نعمت بیان می‏فرماید:

1- ایمان به خدای سبحان

2- اعتراف به حقوق آل محمد علیهم‏السلام

3- کمک کردم به امور دنیایی مؤمنان

آنگاه بر امر اخیر تأکید می‏فرماید، که هر کس چنین کند، از بندگان خاص خدای تبارک و تعالی خواهد بود.

در نظر اهل معرفت، ارزش این راهگشایی و بهای این درس زندگی، کمتر از دعای مستجاب حضرتش برای نزول باران و رفع خشکسالی نیست. در ابتدای این واقعه، حضرتش به اذن الهی، باران ظاهری را بر زندگی خشکی زده‏ی ظاهری مردم جاری می‏سازد. و پس آن، در ضمن بیانات راهگشا، آب حیات معنوی را در کویر دل‏های خشک جریان می‏دهد.

اکنون ماییم و این درس بزرگ از سیره و سخن امام رئوف، حضرت رضا علیه‏السلام، آیا در جهت حل مشکلات مردم مؤمن - آنچنانکه باید و شاید - می‏کوشیم؟ و شکر نعمت‏های الهی را ادا می‏کنیم؟ یا اینکه با قصور در این کار، کفران نعمت می‏کنیم؟ از یاد نبریم که کفران نعمت، عذاب سخت الهی را در پی دارد.

پی نوشت ها : 

1- نمازی که در هنگام خشکسالی می خوانند

2- بحارالانوار، ج 49، ص 180 – 182

3- سوره نحل آیه 53

4- دلائل الامامة، طبری امامی ،چاپ نجف ص 305

5- سوره ابراهیم آیه 7

منبع :کتاب خورشید هدایت