حضرت امام رضا علیهالسلام در سفر خود به خراسان، در راه نیشابور به مرو از قدمگاه نیشابور عبور کردند و وارد قریهی سناباد شدند. در بقعه ی هارونی، با دست مبارک محلی را نشان دادند و فرمودند: «اینجا محل دفن من است»به نقل تاریخ، دهکدهی سناباد قبل از احداث حرم مطهر و بناهای اطراف آن، به صورت مکانی سرسبز و باغی دلگشا بوده است.
در سال 203 ه. ق که امام علیهالسلام در آنجا به شهادت رسید و در این مکان به خاک سپرده شد، همچنین بروز معجزات و کرامت پیدرپی از امام علیه السلام موجب گشت که موافقان و مخالفان نسبت به بارگاه رضوی توجهی خاص معطوف دارند. در قرنهای مختلف، رجال کشورهای اسلامی، حکام و امرای خراسان و مردان بااخلاص و علاقهمند به مقام شامخ ولایت و امامت با صرف مبالغی در تجدید عظمت آن کوشیدهاند، ضمن تزیین آن با ایجاد بناها و به جای گذاشتن آثاری این مکان شریف را مملو از جلوههای کهن هنری دوران گذشته نمودهاند.
بدین جهت، از همان قرون اولیهی اسلامی، هنرمندان ایرانی اسرار نهفتهی پیشهی ظریف خود را به کار برده، نفایس تاریخی و شاهکارهای هنریشان را مخلصانه به این جایگاه رفیع عرضه داشتهاند. تجلیات معنوی و جذبهی روحانی مرقد منور امام علیهالسلام در سناباد به گونهای درآمد که موجب شد همه ساله هزاران نفر زائر از سراسر جهان به این شهر سفر کنند.
روضهی منوره و تزیین آن، بناهای تاریخی، مسجد بالا سر، گنبد و گلدستههای طلایی آراسته به کتیبه ها، ایوانهای طلا، سردرها، طاقنماها، رواقها، صحنها، بستها، مدرسه ها، شبستانها، حجره ها و مسجدها، از آثار دورههای دیلمیان، غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، تیموریان، صفویه، افشار و قاجاریه است. این بناها در صحنهای وسیع به یکدیگر ارتباط داده، اطراف آنها را با طاقنماهای دو طبقه و سردرهای پوشیده از کاشی مینایی احاطه نموده است.
صحنهای آراسته به سردرها و ایوانهای بلند آینه سان ، همه حاکی از معتقدات خالص و بیشائبهی دلهای پرحرارتی است که با ارادت به این بارگاه مقدس پناه آورده و با به کارگیری آثار هنری خود آن را وسیلهی جلب توجهات و عنایات مقام امامت قرار دادهاند.
حرم مطهر رضوی علاوه بر آثار معماری کهن، به زینت ظاهری غیر معماری نیز آراسته شده است.
هدایای بسیار ارزندهای که حاکمان و ارادتمندان به حضرت با کمال اخلاص به حریم امام علیهالسلام تقدیم نمودهاند، جزء تزیینات غیر معماری حرم است که به یمن برکت وجود مقدس امام علیهالسلام با وجود هجوم دشمنان و حملهی چپاولگران ازبک و مغول، خللی در بنیان این مکان شریف راه یافته است.
گلوله های توپ روسهای تزاری در سال 1330 ه. ق و انفجار بمب به دست منافقان کوردل در عاشورای سال 1373 ه. ش نیز نتوانست به آن آسیبی برساند بلکه تنها به عنوان نشانی از خونخواری جنایتکاران برجای مانده و در تاریخ به ثبت رسیده است.
منبع : كتاب امام رضا
