احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

«حضرت رضا (ع) در حدیث مفصلی می‏فرماید: برای امام علامتهایی هست، و او عالمترین مردم و حاکمترین کفایت کننده‏ترین و متقی‏ترین و حلیمترین و شجاعترین و عابدترین مردم باشد. و او متولد می‏شود در حالت ختنه شده و پاکیزه، و او از پشت سر می‏بیند همچنان که از مقابل می‏بیند، و برای او سایه‏ای نباشد.»

و فی حدیث آخر:

«ان الامام مؤید بروح القدس، و بینه و بین الله عمود من نور یری فیه أعمال العباد، و کلما احتاج الیه لدلالة اطلع علیه. و یسبط له فیعلم و یقبض عنه فلا یعلم.» [2] .

«و در حدیث دیگر است که: امام بسبب روح القدس تأیید و تقویت می‏شود، و در میان او و خداوند متعال عمود ممتدی است از نور که می‏بیند در آن اعمال بندگان را، و هر آنچه را که نیاز داشته باشد و بخواهد بداند از لحاظ به دست آوردن دلالت و راهنمایی به آن: آگاه و مطلع شود از آن، پس آن نور عمودی منبسط شود و در آن نور علم پیدا گردد، و چون منقبض و جمع شد نتوان علم پیدا کرد.»

توضیح:

در این دو حدیث شریف اشاراتی هست که لازم است توضیح داده شود:

1- یکون أعلم الناس و أحکم الناس: باید توجه داشت که این صفات تحصیلی و اکتسابی نیست، بلکه ذاتی است.

زیرا امام فطرة مظهر و جلوه‏گاه صفات الوهیت است، و او ذاتا آیینه و نمودار اسماء الهی باشد، و او وجه الله است که مردم با مواجهه و نظر به روحانیت و نورانیت او نظر به خدا می‏کنند.

اسماء الهی چون رحمن، کریم، حلیم، حکیم، حنان، برهان، جواد، ناصر، جلیل، دلیل، قدوس، عظیم، عالم، صادق، نور، بصیر، حمید، هادی و ولی، در وجود امام تکوینا تحقق پیدا کرده، و به این لحاظ صفات الهی را نشان می‏دهد.

در عیون باب 20 حدیث 1 می‏فرماید: امامت خلافت پروردگار و خلافت رسول خداست، امام امین خدا در زمین و حجت او بر بندگان و خلیفه او در بلاد و دعوت کننده به سوی او می‏باشد، امام در زمان خود تنها و معادلی ندارد، و برای او در علم هم رتبه‏ای نیست، و نظیر و مثلی او را نباشد، و به هر گونه فضیلتی ممتاز بوده، بدون آنکه آن فضائل با طلب و کسب تحصیل شود، بلکه از جانب خداوند بخشیده می‏شود.

2- بینه و بین الله عمود من نور: نور اگر در وجود خود بنده به لحاظ این که در نفس پاک اوست منظور شود، بسیار محدود و ضعیف خواهد شد. و اگر به لحاظ افاضه و اناره حق تعالی و بسط امتداد روحانی آن که تعلق به بنده‏ای می‏گیرد، در نظر گرفته شود، این نوری خواهد بود که به دریای نامتناهی متصل می‏شود.

و نور عمودی فیما بین پروردگار متعال و رسول و یا خلیفه او، نوری است که بنحو استمرار فیما بین خدا و ولی او ادامه داشته، و با این نور وسیع و نافذ و لطیف به هر جانبی که تاریک بوده و روشن بودن او اراده شود، توجه و احاطه و شهود روحی می‏گردد. و این معنی در هر شهود و دید یقینی انسان لازم و مسلم است، و البته خصوصیات آن به اختلاف مراتب فوق می‏کند، و حصول این مقام در امام توأم با تکوین و اعطاء و افضال و مشیت الهی است، و در مؤمنین از راه اکتساب و ریاضت و تزکیه و اعمال صالح تا زمینه، برای افاضات الهی و تعلق نور مهیا و مستعد گردد. و معنای - المؤمن ینظر بنور الله - همین است.

3- و یری من خلفه: منظور دیدن با چشم بدنی نیست، زیرا آن امر طبیعی مادی است که محتاج می‏شود به انعکاس صورت شی‏ء مقابل در سطح شبکیه چشم تا بوسیله عصب باصره در مغز احساس گردد.

بلکه دیدن با نور قوه باصره‏ی روحانی است که، به عکس باصره چشم، نور باصره قلب در اشیاء احاطه کرده و آنها را که مورد توجه قرار می‏گیرند درک می‏کند. و در این مورد فاصله مکانی مطرح نیست. و این باصره روحانی از محیط زمان و مکان بیرون است. و چون روحانیت و نورانیت امام در مرتبه اعلا و اتم است، او همینطوری که با چشم ظاهری در هر زمان و هر مکانی می‏بیند، با چشم باطنی روحی نیز می‏تواند در هر زمان و مکانی به هر چیزی که بخواهد ناظر باشد، و پشت سر او با پیش روی او هیچگونه فرقی پیدا نمی‏کند. و این نور باصره در محیط نورانیت نور عمودی فیما بین پروردگار متعال و ولی او صورت می‏گیرد، و در حقیقت رشته مخصوص و جزئی است از همان نور عمودی که ذکر شد.

البته این دو نور در مؤمنینی هم که تهذیب شده‏اند بمقدار استعداد ذاتی و تزکیه و تطهیر باطن پیدا می‏شود، زیرا مؤمن کامل مظهر صفات امام و نمایش دهنده و نمونه‏ای از نورانیت امام علیه‏السلام می‏باشد.

4- و یبسط له: بسط و قبض یعنی امتداد و اتساع پیدا کردن، و جمع کردن که تحت تسلط قرار گیرد.

و چون خداوند متعال مالک مطلق و حاکم مطلق و فعال ما یشاء و بما یشاء و کیف یشاء است، قهرا تمام امور و همه حرکات و اعمال خارجی تحت نظر و صلاح بینی و نظم و اراده او انجام گرفته، و مخصوصا افاضات و بذل رحمت و بسط فیض و نور و هدایت و معرفت، در هر مرحله و در هر موضوع و در هر زمان و موردی باشد، تحت اختیار تام و نافذ و مشیت کامل و احاطه و علم او صورت می‏گیرد.

 پی نوشت ها :

1- عیون باب 19 ، حدیث 1

2-عیون باب 19 ، حدیث 2

منبع: كتاب امام رضا